Tíminn - 29.01.1978, Síða 23

Tíminn - 29.01.1978, Síða 23
Sunnudagur 29. janúar 1978. 23 Núhafa veriö lagöar fram til- lögur um ný not af Hallæris- planinu, svonefnda, en yfirvöld hafa kynnt hugmyndir sinar, og þaðer nýmæli, aö þarna er mér vitnanlega f fyrsta skipti skipu- lagt á fleiri en einni lóö i gamla bænum, án þess að allt svæöið sé á einni hendi. Nokkrar mótbárur hafa kom- iö fram. Myndlistarnemendur hafa látið i sér heyra, ibúar Grjótaþorps lika og einhverjir fleiri. Við erum oröin vön mót- mælum, þegar rifa skal eldri hús og reisa ný, enda þótt þaö hafi verið iöja vori þúsund áraö byggja upp nýjan bæi á grunni hinsgamla—ogþóttuþeir oftast meiri menn, er þaö gjöröu. Að lifga við borgar- hluta Þeir sem feröast erlendis t.d. um Frakkland hafa séö svipaö- ar lausnir og lagöar hafa verið fram um framtiö Hallæris- plansins. Vil ég nefna borgir eins og Nancy i Frakklandi, þar sem menn sprengdu upp gamalt og Ur sér gengið hverfi frá 18. og 19. öld, fullt af sagga og rottum. Þar reistu þeir blandaöa miö- stöð. íbUðir (a.m.k. 20 hæöa hUs) bilageymslur, kvikmynda- hús, verzlanir, kaffiteriur og alls konar þjónustustofur. Þarna hafa allar helztu stór- verzlanir bækistöövar sinar, en ekki mjög stórar bUðir, svo sem venja er i öörum borgum. Við gengum oft um þennan nýja kjarna og þar var margt fallegt og skemmtilegt aö sjá, og bilaumferð er ekki leyfð i sjálfu hverfinu. Listaverk voru viða, enda eru Frakkar visastir til þess. Svipaðar lausnir sáum við oft i smáþorpum og minni bæjum i Suður-Frakklandi. Reist hafði verið stórhýsi i miðbænum. Hæfilega stórt til þess að rUma nýjan kjarna en ekki of hátt eða ábúðarfullt svo það eitraði ekki frá sér til nálægra hverfa. Eftirað hafa séð nokkur slik fjölnotahUs, eöa lifkjarna i hj- arta borga og bæja erlendis, er ég sannfærður um að hugmynd- in um Hallærisplanið er i eðli sinu rétt. Varðveizla timbur- hUsa (Hótel Vik) er hreinasta smámál. Það má auðveldlega flytja þau i Grjótaþorp, þar sem Reykjavikurborg á nægar lóðir, þar sem þau má setja nið- ur, þvihUs frá þessum tima eru yfirleitt með merkta grind, (verksmiðjuhús), hafa verið smiðuð inni og siðan rdst eftir númerum. Hitt ersvo annað mál að slikir kjarnar standaauðvitað og falla með skipulagi og húsagerðar- listinni almennt, og teikn- ingarnar verður að vanda. Helzt verður að efna til alþjóðlegrar, eða norrænnar samkeppni, þvi samkeppnisreglur Arkitektafé- lagsins hafa gert slikar sam- keppnir hér á landi að innanfé- lagsmóti Arkitektafélagsins, sem ekki er vænlegt til þroska eða nýmæla. Meðan miðbærinn var enn á lifi Þaðer stundum komizt svo að orði, að það þurfi að endurvekja lif i eldriborgarhlutunum, og þá ekki hvað sizt i miðbænum sem er að veslar upp og dey ja. Götu- lif er þar nánast ekkert á kvöld- in, nema hvað Hallærisplanið er þétt setið af drukknum og ó- drukknum unglingum, sem engjast þar af lifsleiöa og kvöl- um. Hér þarf að endurvekja llfið, segja hinir spöku, en við hvaö er þá átt. Og nú skulum við rekja dálitla sögu: Hallærisplaniö heitirlika Hót- el Islandsplan, en þar var eitt merkasta hótel borgarinnar, en það var upphaflega reist (hús- in) skömmu eftir 1870, og það brann til kaldra kola veturinn 1944. Ég manóljósteftir þessu húsi. Það varbýsnanútimalegti sniði i þá daga. Verzlanir á götuhæð, eins og algengt er á nýjum hót- elum á vorum dögum, en-leigu- tekjur af verzlunum létta undir með hótelinu, draga úr hinum mánaðarlegu sveiflum i leigu- Tillaga að nýjum bæjarkjarna á Hallærisplaninu Tillaga að nýjum miðhæ, nýju Hallærisplani i ■ ; 1: fr, ; rr v:: ; ' .s: j i / ijyj ifVL. GAMLI MIÐBÆRINN VAR MOR- ANDI AP LÍFI A. Rosenberg, hótelstjóri og veitingamaðu r- tekjum hússins. Hótel ísland var portbyggt og þar réði rikj- um lengstaf A. Rosenberg, veit- ingamaður, sem nýlega er lát- inn I hárri elli. En A. Rosenberg gerði fleira i miðbænum en að reka Hótel Island, hann rak kaffihús og skemmtistaði, og ef menn telja að miðbærinn hafi verið á lifi um hans daga, þá er fróðlegt að heyra hann segja frá, ení viðtali sem H. Thorlacius ritaði eftir honum árið 1952, hafði hann þetta að segja um störf sín. Við- taliðer birti GesturinnTimariti um veitingamál: A. Rosenberg segir frá. I fyrstu rekur A. Rosenberg lifsferil sinn nokkuð en hann var fæddur áriö 1893 i Thisted i Dan- mörku (skammt frá Alaborg) og hann fór strax á barnsaldri til sjós sem hjálparkokkur. Rosenberg kom fyrst til Islands árið 1909, þá aðstoðarmað- sveinn á ,,Láru”. Siðan varð hann matsveinn á björgunar- skipinu Geir, og siðan bryti þar frá 1916. Arið 1918 ákveður A. Rosen- berg að fara i land og setjast að á tslandi, þar sem hann hugsaöi sér að leggja stund á veitinga- rekstur og hótelstjórn. Og i áðurnefndu viðtali segir á þessa leið: (stytt) „Þegar við komum til Kaup- mannahafnar, haustiö 1916, hætti bryti sá, er veriö hafði á „Geir” en égátti aö réttu lagi aö gegna herþjónustu. En þú hefir vitanlega fremur kosið að vera áfram á björgun- arskipinu. Ja, þar fékk ég litlu ráðið sjálfur, en þar sem björgunar- skipin tilheyrðu flotanum, þá fengu þeir, skipstjórinn á „Geir” og framkvæmdastjóri félagsins Em. Z. Svitzers, eig- andi „Geirs” þvi til vegar kom- ið að ég fékk undanþágu frá Hótel island sem stóð á Hallærisplaninu. Það brann árið 1944. Veitingasalir Rosenbergs I Nýja Bió kjallaranum herþjónustu, og þótti þaö merki- legt. Þú hefir vitanlega átt annrikt á björgunarskipinu sem mat- sveinn og siðar bryti. Já, þar var sannarlega nógað gera, þvi auk þess aö sjá skips- höfninni fyrir mat sinum reglu- lega, þá þurftum viö alltaf að vera viðbúnir þvf að veita svo og svo mörgum mönnum beina og aðhlynningu, þegar við vorum við bjarganir. Haföirðu nokkuð hugsað þér að ilengjast á sjónum? Ég var nú auðvitað alltaf að hugsaum að koma méráfram. Og haföirðu þá hugsað þér að taka að þér hótelstjórn? Mér haföi boðizt Hótel Skjald- breið á leigu en fékk mig ekki lausan af skipinu, þvi að munstraö var til tveggja ára i senn og samningur minn ekki útrunninn, enda aðeins af- munstrað i heimahöfn i Dan- mörku. En þú hefir vitanlega ekki viljað gefast upp? Nei, ég var ákveðinn hvaö ég vildi, og svo kom tækifæriö. Jensen-Bjerg bauð mér litla sal- inn á Hótel Island til leigu. Og hvenær hófstu svo hótel- rekstur? Ég hætti um borð I „Geir” á afmælisdaginn minn 1918 og hóf veitingastarfsemi i litla salnum, sem Jensen-Bjerg hafði boðið mér. Þetta hefir þá allt gengið að óskum. Já, nema hvaö smátafir komu, því þegar salurinn var tilbúinn svo hægt væri að opna kom samgöngubann vegna spænsku veikinnar, en slikt bann var sett þrisvar á þann vetur. Varstu lengi i þeim salar- kynnum? Þangaö til i maf 1920, en þá flutti ég i kjallarann i Nýja Bió og var þar til 1924 og nærri samtimis hafði ég gömlu Val- höll á Þingvöllum á leigu eða frá 1921-24. Minnistu nokkurra sérstakra gesta frá þeim timum? Ég man sérstaklega eftir ein- um manni sem Islendingar kannast vel við, en það var van Rossum kadináli. Einnig minn- ist ég með ánægju leikflokks sem lék i kvikmynd gerðri eftir skáldsögunni „The Prodigal Son” eftir Hall C Caine. Leik- flokkur þessi dvaldi hér lengi. Aðalleikararnir voru brezkir. Auk þessa minnist ég m.a. As- geirs Sigurðssonar, ræðismanns ogfjölskyldu hans,sem á sumr- um dvöldu að Fögru-Brekku en borðuðu hjá okkur. Viltu svo segja nokkuð sér- stakt um gesti þína? Aðeins það, aö allir minir gestir voru góðir gestir, — veit- ingamenn eiga ekki að gera sér mannamun, bætir Rósenberg við meö áherzlu. Tiðkuðust nokkur skemmti- atriði á veitingahúsum, þegar þú hafðir biókjallarann? Jú, Guðmundur heitinn Thor- steinsson, Muggur, skemmti þar með gamanvisnasöng og smá-leikþáttum. Þar hefirðu haft góðan skemmtikraft þvi að Muggur var mikill og snjall listamaður. Já, það var alltaf húsfyllir þegar Muggur skemmti. Hafðirðu nokkra aðra veit- ingastarfsemi með höndum á þessu ti'mabili? Já, ég hafði i sambandi við eldhúsið, smábúð, er ég nefndi Reykjaviks Viktualiehandel. Og hvað var helzt selt þar? Ýmiskonar smáréttir og á- legg. Varstu svo lengi i biókjallar- anum? Ég var þar til ársins 1924, en þá fluttist ég i svonefnt Nathan & Olsens-hús, þar sem nú er Reykjavikur apótek. Var það ekki til mikilla bóta fyrir reksturinn? Vitanlega. Það voru mikil við- brigði að koma úr gluggalaus- um kjallaranum i góð og björt húsakynni. Var nokkuð sérstakt til skemmtunar þar? Þar var dansaö á kvöldin. Þótti það ekki skemmtileg ný- breytni? Ég býst við þvi, annars var fólk fremur óframfærið og feim- ið til að byrja með. Voru veitingastaðir jafn mik- ið sóttir af ungu fóki þá og nú? Nei.” Unga fólkið hafði ekki peninga „Hver telur þú að haf i verið á- stæðan? Ungtfólk haföi ekki eins mikil peningaráö i þá daga eins og nú — og svo hleypti ég þvi ekki inn. Þú flytur svo veitingastarf- semi þi'na þaðan i Hótel Island? Já, ég keypti Hótel Island 15. mai 1928 af dánarbúi Jens- en-Bjerg, en hélt þó áfram veit- ingastarfseminni aö Café Ros- enberg til 1929. Hótel tsland hefir hlotið aö vera allmiklu þægilegra til veitingastarfsemi en Café Ros- enberg. Jú, þaö voru miklu stærri óg þægilegri húsakynni. Ég man eftir eftirmiðdags- tónleikum þar, sem Carl Billich stjórnaði. Já, við byrjuöum fyrstir meö eftirmiödagstónleika þar, eftir föstu prógrammi. Einnig má Framhald á bls. 35

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.