Tíminn - 23.03.1978, Blaðsíða 14

14
Fimmtudagur 23. marz 1978
iíiÍMÍii
Umræður i sameinuðu Alþingi um orkumál:
Stóriðjufyrirtæki greiði
framleiðslukostnaðarve
— tillaga
Páls
sonar
og
Ingvars
Gisla-
sonar
Nokkrar umræður
hafa að undanförnu átt
sér stað um orkumál og
siðast i sameinuðu þingi
um þingsályktunartil-
lögu sem Páll Pétursson
(F) og Ingvar Gislason
(F) flytja um sölu raf-
orku á kostnaðarverði til
stóriðju. Tillaga þessi
hljóðar svo: „Alþingi
ályktar að kjósa 7
manna nefnd sem fái
það verkefni, að semja
og leggja fyrir Alþingi
frumvarp til laga um
raforkusölutil orkufreks
iðnaðar. Frumvarp
þetta móti reglur er
tryggi, að ætið verði
greitt a.m.k. meðal-
framleiðslukostnaðar-
verð heildarframleiðslu
raforku i landinu, þann-
ig að öruggt sé að ís-
lendingar þurfi aldrei að
greiða niður orkuverð til
orkufreks iðnaðar.
Trygging þessi sé þann-
ig úr garði gerð, að
verðlag raforku sé end-
urskoðað árlega og raf-
orkusölusamningar leið-
réttir. Það verði óheim-
ilt að gera raforkusölu-
samninga til langs
tima. Einnig verði unnið
að þvi, að breyta þeim
ork usölusa mn ingum,
sem þegar hafa verið
gerðir til samræmis við
þessar meginreglur svo
fljótt sem unnt er”.
I framsöguræ&u sinni fyrir
frumvarpinu sagði Páll Péturs-
son, aí> þaö sem núverandi rikis-
stjórn heföi einna verst tekizt til
við, væru efnahagsmálin, og tals-
verðurþátturþessa vanda fælist i
einni setningu í stuttum stjórnar-
sáttmála, þ.e.a.s. aö orkumál
skyldu hafa forgang. Taldi Páll
að óskynsamlegt væri að gefa
einu ráðuneyti forgang að sjóðum
landsmanna og hváð þá til
skuldasöfnunar erlendis. Það
væri lika óskynsamlegt að undir-
rita ávísun og láta aðra um að
fylla hana út.
Siöan sagði Páll aö margt hefði
tekizt vel 1 orkumálum á kjör-
timabilinu, en þar gætti einnig
óráösiu og óöagots i framkvæmd-
um. Sú kenning að við ættum að
virkja sem stærst og fengjum þá
raforkuna á minna verði sjálfir,
sagði Páll að hefði brugðizt.
Stórir virkjunaráfangar hefðu
það i för með sér, að til þess að
hver kílóvattstund yrði ódýrari,
þyrfti einhver kaupandi að fást
strax að mest allri orkunni.
Reynsla af þeim samningum sem
islendingar heföu gert um sölu á
rafmagni til orkufreks iðnaðar,
sýndi og sannaði aö raforkunot-
endur á islandi, þ.e.a.s. hinn al-
menni raforkunotandi, væri fyrr
en varöi farinn aö greiða niður
raforkuna til stóriðjunnar.
Niðurgreiðsla á raforku
til stóriðju
,,Þegar Landsvirkjun seldi ál-
verksmiðjunni fyrstu raforku
1969, þá varorkuverðið 68% af þvi
verði, sem rafveiturnar guldu
fyrir orkuna. Þetta hlutfall hefur
breytztmjög siðan og komst árið
1975 niður i 24%, en þá keypti
álverið sér stækkunarleyfi á ker-
skála 2... og hækkaði þá verðiö
1976og varð 32% af þvi veröi, sem
rafmagnsveiturnar þurfa aö
greiöa Landsvirkjun. Þetta gefur
nokkuö skýra mynd af þeirri þró-
un, sem orðið hefur. Arið 1976 var
raforkusala til stóriðju 56,1% af
framleiddri raforku á Islandi, en
fyrir hana einungis goldin 10,3%
af heildarsöluverömæti. Þessar
tölur um heildarsöluverðmæti eru
að visuekki fyllilega sambærileg-
ar, vegna þess að auðvitað kostar
mikið að dreifa orkunni og hún er
afhent með mismunandi hætti, en
þetta gefur þó nokkra mynd. Það
er svo komið, að orkuverð til stór-
iðju hér er verulega lægra en i ná-
lægum löndum, t.d. nálega helm-
ingi lægraeni Noregi. Norðmenn
hafa sett löggjöf um orkusölu
rikisrafveitnanna norsku til orku-
freks iðna&ar og þar gera þeir ráö
fyrir ákveðnu lágmarksverði.
Það var miðað við 6 aura norska
1. jan. 1976 við stöövarvegg. lárs-
byr jun 1977 var þetta komið upp i
6.6 aura norska, en til saman-
buröar má geta þess, að i fyrra-
vor var hér gerður raforkusölu-
> samningur viö norska fyrirtækið
Elkem, þar sem raforkuverðið er
3.5 eyrir norskur. 1 Noregi yröi
fyrirtækið að kaupa orkuna upp-
spennta við stöðvarvegg, en við
þurfum að flytja raforkuna með
ærnum kostna&i upp á Grundar-
tanga. Þá hafa Norðmenn gjald-
skrárflokk, sem heitir „fastkraft
med afbrudtsklausul” það er
með 6 mánaöa gagnkvæmum
uppsagnarfresti, og verð á þeirri
orku er það sama eins og fyrir
forgangsorkuna. Þriðji gjald-
skrárfiokkur Norðmanna er það,
sem þeir kalla „ikke garanteret
kraft”. Þetta er sami orkuflokk-
ur, sem i járnblendisamningnum
heitir „afgangsorka” og er næst-
um þvi gefin, en i Noregi goldin
með 75% af forgangsorkuverði...
En veigamesta atriöi norsku
reglnanna er um leiðréttingu á
orkuveröinu, en verðið á aö leið-
réttast á hverju ári og fylgja
norsku heildsöluvisitölunni ná-
kvæmlega. Þó skal leiðréttingin
ekki vera nema 5% á sama ári, en
ef hækkun vísitölunnar er saman-
lagt i þrjú ár meira en 15%, þá á
að endurskoða hækkunarákvæöin
og láta þau verka til framtiðar-
innar. Þá skal undir öllum kring-
umstæðum endurskoða vísitölu-
ákvæðin 1. janúar 1985.
1 sjötta lagi er greiösluskylda
fyrir alla forgangsorku og for-
gangsorku með uppsagnarfresti,
hvort sem hún er notuð af kaup-
anda e&a ekki.
1 sjöunda lagi er það i norsku
reglunum, aö hámarksgildistimi
samninga er 20 ár.
1 áttunda lagi má magn orku til
hvers fyrirtækis skiptast i 70%
forgangsorku og 30% „fastkraft
med afbrudtsklausul” og „ikke
garanteret kraft”. Þeir skapa sér
sem sagt tryggingu til þess að
geta selt þetta mikið af forgangs-
orku.
Þá eru nokkur fleiri ákvæði,
sem ég hirði ekki um að rekja
hér, enget þóekkilátiðhjáliða að
nefna ákvæðin um orkuflutning-
inn, þ.e.a.s. að kaupendur eiga að
greiða sérstaklega fyrir hann frá
stöðvarvegg til verksmiöju. Fyrir
flutningá orku áaögreiðaa.m.k.
Ingvar Gislason
8% af orkuverðinu 4- 1% fyrir
byrjaða 10 km, sé um lengri leið
en 50 km að ræða. Þá er sérstak-
lega undirstr ikaö af iðnaöarnefnd
norska stórþingsins, aö þessi
regla ætti lika að gilda um endur-
nýjun á gömlum samningum.”
Jámblendifélagið greið-
ir helming norsks verðs
, ,Ég vil vitna til samningsins
við járnblendifélagið.sem geröur
var í fyrravor. Þar var orkan seld
á 3.5 aura, enekki6,6 aura. Siðan
á aö hækka um 1/2 eyri 1982 og sé-
staklega tekið fram, að sú hækk-
un eigi sér stað á timabilinu, og
siðan hækkar grunnverðiö
fimmta hvert ár skv. úreltum
reglum, sem Norömenn eru búnir
aö fella úr gildi um samninga,
sem gerðir voru á árunum
1962-1963. Þarna voru sem sagt
hafðar til fyrirmyndar reglur,
sem þá voru fallnar úr giidi i Nor-
egi. Samanburðurinn er þá i
stuttu máli þessi aö væri fyrir-
tækið reist i Noregi hefði það
þurftaögreiða,miöaðviö verðlag
i fyrravor, 2.55 aura isl. fyrir
kwst., en af þvi að það ri's i' Hval-
firði þarf það einungis aö greiða
1.30-1.40 aur. Þaö er lærdómsrikt
aðhugaað þvi hvernig Norömenn
verðleggja heimilisnotkun, þvi að
það er að vissu leyti sambærilegt
aðbera saman hlutfalliö innbyrð-
is á milli hinna einstöku flokka.
Skv. upplýsingum, sem Sam-
band isl. rafveitna hefur látið
mér i té var verðið til heimilis-
nota miðað við gangi i ágúst s.l.
7.27 kr. isl. i Noregi, en hér var á
sama tima meðalverðið 14.49 kr.
oghjá Rarik 21.28 kr. Landsvirkj-
un selur rafveitunum, miðað við
nýtingu 500 stundir á ári hverja
kwst. á 3.91 kr. en sambærilegur
gjaldskrárflokkur i Noregi er 2.43
isi. kr. Enn lakara er að athuga
viðskiptin við álverið. Eins og ég
sagði áðan, fóru 56,1% af fram-
leiddri raforku á tslandi til stór-
iðju, en fyrir hana voru einungis
goldin 10,3% af heildarsöluverð-
mætinu. Þetta rafmagn til álvers-
ins var greitt meö svona i kring-
um 80 aurum á kwst. en það væri
greitt meö 2.55 kr. isl. i Noregi
eftir samningi, sem hefði verið
gerður á sama tima og stækk-
unarsamningurinn við álverið
1976.”
Siðan kvaðst Páll Pétursson
vilja undirstrika það sérstaklega
Ingólfur Jónsson
Jóhann Hafstein
að á Islandi þyrfti að virkja af
skynsemi og hagkvæmni en þó
fyrst og fremst fyrir okkur sjálfa.
Virkjanir ættum við ekki að miða
við erlenda stóriöju, viö hefðum
af þvi slæma reynslu auk þess
sem hún væriþjóðfélagsgerð okk-
ar skaðleg á fleiri en einn veg.
Fyrr en varir eru stóriðjur sem
þessar risar I efnahagskerfinu,
slik riki i rlkinu að þjóðfélaginu
verður að stjórna með hagsmuni
þeirra sérstaklega fyrir augum.
Vegna fullyröinga sumra sjálf-
stæðismanna kvaöst Páll vilja
upplýsa, að hiö alisienzka Sam-
band Isl. samvinnufélaga, sem
þessir sömu sjálfstæðismenn
köiluðu allt of stóran auöhring,
ættiekki eignir nema sem næmi
einuog hálfu álveri i Straumsvik,
og þá er þriðji kerskálinn, sem
veitt hefur verið leyfi til, ekki tal-
irín með.
Nauðsyn framleiðslu-
kostnaðarvisitölu raf-
orku
Kvaðst Páll helzt kjósa að sett
yrðu lög er bönnuðu frekari stór-
iðjusamninga. Hér væri þó aöeins
reynt að slá varnagla viö þvf, að
almenningur þurfi aö greiða nið-
ur orkuna tii stóriðjunnar. Geysi-
mikilvægt væri að finna eitthvert
skynsamlegtform á útreikningi á
framleiðslukostnaði á raforku i
landinu. Reglur Norðmanna taidi
hann að vær,,i heppileg og nær-
tæk tyrirmynd i þessu efni.
„Andstaða við umsv,if útlend-
inga i isl. atvinnuuppbyggingu
Steingrimur Hermannsson
Stefán Jónsson
eru svipaðs eðlis og t.d. land-
heigismáliö. Við þurfum iand-
grunnið fyrir okkur sjálf. Við
þurfum li,ka orkulindir okkar
fyrir okkur sjálf i framtiðinni. Ég
hef heyrt þvi slegið fram af einum
stóriðju,talsmanninum, að þaö
væri ósiðlegt af okkur Islending-
um að vilja sitja að orkulindum
landsins i heimi, þar sem óðum -
txo+t+mvoo-i-, gengur á orku-
lindir. Égtel það hins vegar ósi^-
legt af isl. ráðamönnum, ef þeir
hugsa ekki fyrst og fremst um
framtiöarhag þjóöarinnar. Þetta
er gott land, sem við eigum,
gottland, sem viö eigum að búa i
sjálfir og nytja sjálfir, bæði til
sjós oglands. Þes vegna litég svo
á,<@ atvinnuuppbyggingu og nýt-
ingu fiskimiða, gróðurlands og
orkulinda eigi a& haga á þann
hátt, að viö reynum að byggja hér
upp það þjóðfélag, sem viö viljum
lifa I sjálfir ”
Ingólfur Jónsson (S>:
íslendingar hafa hagn-
azt á stóriðju
Ingólfur Jónsson tók næstur til
máls og rakti i upphafi ræðu sinn-
ar atvinnuþróun hér á landi. Kvað
hann atvinnulif hafa verið einhæft
og fátækt rikjandi allt fram til
þess að véltækni og aukin afköst i
iðnaði hafi grundvallað hin góðu
lifskjör dagsins i dag.
Þá fjallaöi Ingólfur um reynslu
Islendinga af stóriðju og kvað
hrakspár i þeim efnum óþarfar,