Tíminn - 23.03.1978, Blaðsíða 24

24
Fimmtudagur 23. marz 1978
Ný sending væntan/eg
Fólksbíl/ kr. 881.000
Station kr. 950.000
TRABANT/WARTBURG
UMBOÐIÐ
Vonar/andi við Sogaveg
Símar 8-45-10 & 8-45-11
Verð — miðað við gengi i dag:
é
STÁLHÚSGAGNAGERÐ
STEINARS HF.
Hvcrsvcgna að
burðast mcð
allt í fanginu
fötu skrúbb, þvottaefni og flr.
Hvað með tveggja fötu skruggukerru.
sem eyðir engu. kemst yfir 20 km/klst.
og erótrúlega lipur í umferðinni?

Wmávm
Fornleifafræðingarnir hafa
umturnað þeim grundvelli, sem
fræðin sögðu, að menning
Vesturlanda hvildi á. Það er
misskilningur, að ljós þeirrar
menningar, sem varð til i Mesó-
pótamiu og Egyptalandi fyrir
fimm þúsund árum hafi smám
saman rofið myrkrið á Vestur-
löndum. Nú er kunnugt orðið, að
elztu steinbyggingarnar, sem
menn vita um, voru reistar i
Norðurálfu, löngu áður en pýra-
midar Egyptalands risu af
grunni. Bændafólk i Evrópu
stundaði námagröft og gat hag-
nýtt sér kopar, kannski fyrr en
nokkurtannað fólk i veröldinni,
og að minnsta kosti þúsundum
ára á undan Grikkjum og Róm-
verjum.
Þetta er dálitið ævintýralegt.
Ensiðan árið 1967hafa skoðanir
fornfræðinga á uppruna
evrópskrar menningar verið að
breytast. Það, sem okkur hefur
verið kennt hingað til, stenzt
ekki lengur.
Hin forsögulega Evrópa var
ekki byggð vankunnandi villi-
mönnum, sem áttu þess lengi að
biða, að þekkingin kæmi af fjar-
lægum löndum til þess afkima
heimsins, sem var þeirra
heimaland. Það tók að rofa til
hér og þar i Evrópu, löngu fyrr
en við höfum til skamms tima
gertokkur grein fyrir, meira að
segja fyrr en hin nafntogaða há-
menning i áveitulöndunum
miklu i austri varð til.
„Fornöld Norðurálfu var
lengri en við héldum”, segir i
grein, sem brezki fornleifa-
fræðingurinn Colin Renfrew
birti i nóvemberhefti timarits-
ins National Geographic.
Það eru endurbætur á aldurs-
greiningu kolefnis, sem ieitt
hafa þetta i ljós. Aldursákvörð-
un fornfræðinga studdist áður
við tvö atriði: Annars vegar
voru þær heimildir, sem hand-
bærar voru um fornmenningu
Mesópótiumanna og Egypta og
þá skoðun, að menningin hefði
komið úr austri og breiðzt
smám saman vestur á bóginn.
Fornleifafundir i Evrópu voru
færðir til aldurs, sem sennilegir
þóttu með það i huga, hversu
lengi nýmæli hefðu verið að ber-
ast vestur yfir löndin og festa
þar rætur — og þess vegna var
taiið sjálfgefið, að evrópskar
fornleifar væru mun yngri en
samsvarandi fyrirbæri i
Austurlöndum. Fyrstu kolefnis-
mælingunum, sem koma við
þessa sögu, laust niður eins og
eldingu, þvi að þær sýndu
svipaðan aldur evrópt-kra
minja, ef ekki öllu hærri, heldur
en viðlika minja frá Grikklandi.
En þetta var aðeins upphafið.
A sjöunda áratugnum kom á
daginn, að kolefnismælingar
voru harla vafasamar, ef um
varað ræðasýni, sem eldri voru
en þrjú þúsund ára gömul, og
gat þar þeim mun meiraskakk-
að, er þau voru eldri en þetta.
Þaðvarof lágur aldur,sem kom
út. Rannsóknir á árhringum á
elzta tréveraldar, furutegund i
Kaliforniu (elzta tréð, sem lifir
fjögur þúsund ára, en dauðir
stubbar elztir átta þúsund ára),
leiddu i ljós, að kolefni 14 i and-
rúmsloftinu hafði ekki ávallt
verið hið sama eins og menn
höfðu haldið. Með þvi að
ákvarða kolefnið i árhringunum
ár frá ári fékkst sú vitneskja til
samanburðar, er nægði til þess
að leiðrétta kolefnismælingarn-
ar. Afleiðingin varð sú, að
evrópsk sýni reyndust miklu
eldri en talið hafði verið. Það,
sem átti að vera frá þriðja eða
fjórða árþusundi fyrir Krists
burð, gat jafnvel verið átta þús-
und ára gamalt.
Þetta var rothögg á fyrri
kenningar um menninguna,
sem kom að austan. Colin Ren-
frew, sem er prófessor i
Southampton, var sá maður i
hópi fornleifafræðinga, er hvað
fyrstir aðhylltust hina nýju
kenningu. Hann var oröinn
sannfærður um réttmæti hennar
þegar árið 1968. Hann taldi þá
þegar, að eldri bronsöld á Bret-
landseyjum væri ekki i neinum
tengslum við Grikkland. 1
greininni i National Geographic
teflir hann fram mörgum
aldursgreiningum, sem stang-
Tréö, sem skipti sköpum fyrir fullkomnun aldursákvöröunar meö
kolefnismælingum.
Tréð,
sem gerði
evrópska
menningu
þúsund
árum
eldri
ast á við gömlu kenninguna um
menningaráhrifin að austan.
Stonehenge i Suður-Englandi
var til dæmis reist árið 2.100 ár-
um fyrir Krists burð, en ekki
1.500 árum eins og áðurvarhaft
fyrir satt, og þar hafa þess
vegna ekki verið til forsagnar
neinir menn frá Mykeniu, þar
sem allt komst i blóma um 1.600
árum fyrir fæðingu Krists.
Steingrafirnar á Ile Carne á
Bretaskaga eru ekki fjögur þús-
und ára gamlar, heldur sex þús-
und, og eru þess vegna elztu
mannvirki úr steini, sem kunn
eru. A Möltu eru sérkennilegar
musterisrústir, sem meðal ann-
ars hafa orðið kunnar af lfk-
neskjum með svellandi brjóst
og lendar i yfirnáttúrulegri
stærð. Þær voru taldar frá upp-
hafi annars árþúsunds fyrir
Krist vegna minja, sem þóttu
minna á Mýkeniu. Nú er viður-
kennt, að þessi musteri hafa
verið byggð um þrjú þúsund ár-
um fyrir Krist, og kannski eru
þetta elztu musterin, sem leifar
eru til af i veröldinni. Hring-
grafirnar i'Los Millares á Suð-
ur-Spáni eru fimm hundruð ár-
um eldri en hringgrafirnar á
Krit, sem áður voru taldar ótvi-
ræð fyrirmynd þeirra.
I þeim löndum, þar sem nú er
Búlgaria og Rúmenia voru
verkfæri gerð úr kopar um það
bil 4.500 árum fyrir Krists burð,
meiraen tvö þúsund árum áður
en fyrr var trúað. Það var
meira að segja i fleiri Evrópu-
löndum þekkt málmvinnsla áð-
ur en sú kunnátta kom til sög-
unnar i Eyjahafi.
Þetta kann einnig að hafa si'n
áhrif á norræna fornleifafræði.
Þar eru til dæmis gerð legstaða,
sem áður var talin eftirmynd
egypzkra steingrafa, nú talin
verafrá þvi um 3.500 fyrir Krist,
og þar af leiðandi átta hundruð
árum eldri en egypzku grafirn-
ar.
Það eru einmitt uppgötvanir
þær, sem gerðar hafa verið i