Fréttablaðið - 16.09.2006, Blaðsíða 17

LAUGARDAGUR 16. september 2006 17
Umræðan
Áfengi og ábyrgð
Annað slagið snertir vímuefna-neysla landsmanna, einkum
ungmenna, sársaukaþröskuld
samfélagsins. Þá grípa fjölmiðlar
til sinna ráða og rýna í það stór-
kostlega vandamál sem vímuefna-
neysla er orðin og mun verða. Líkt
er að ráðamenn standi ráðþrota
gagnvart þessu vandamáli og sér-
hver maður virðist ekki sjá nokkra
lausn í sjónmáli.
Hingað til hefur það algengast
verið að líta á misnotkun á áfengi
og öðrum vímuefnum sem vanda-
mál fíkla og áfengissjúkra. Hugs-
unin er okkur nær að líta á áfengi
sem órjúfanlegan hluta af menn-
ingu okkar og nokkuð sem við
megum ekki án vera eða tak-
marka. Vandamálið séu áfengis-
sjúkir og lausnin því bundin við
þá sérstaklega og forvörnin gagn-
vart þeim sérstaklega sem mót-
tækilegir eru fyrir sjúkdóminum.
Þetta er hugarfar sem verður að
mínu mati að breytast. Áfengis-
vandamálið er ekki vandamál
áfengissjúkra, því þeir eru veikir
og geta ekkert gert að veikindum
sínum. Áfengisvandamálið er
vandamál okkar hinna sem telj-
umst öllu jöfnu vera heilbrigðir,
því ætla má að við hefðum vits-
muni og dómgreind til að skilja á
milli ljóss og myrkurs, og sann-
leika og lygi. Svo virðist þó ekki
vera þegar skoðað er máttleysi
samfélagsins og stjórnvalda til að
stemma stigum við síaukinni og
síalvarlegri vímuefnanotkun
landsmanna, einkum ungmenna.
Við þurfum að hætta þessari ein-
angrunarhyggju og byrja að ræða
um áfengisvandamálið á almenn-
um grundvelli og skaðsemi þess á
fólk og samfélag óháð fíknisjúk-
dóminum alkóhólisma. Regluleg-
ir neytendur áfengis þurfa ekki
að skammast sín fyrir eða upplifa
sig hræsnara þó þeir vilji vera
inni í umræðunni um áfengis-
vandamálið.
Við þurfum að skoða okkar
eigin lífsviðhorf og gildi, og hvern-
ig við kjósum að lifa lífinu og ala
upp börnin okkar. Hér er ég ekki
að prédika bindindi eða að það sé
æskilegasta lífsmynstur sem hver
maður gæti tekið upp á. Heldur að
mikil virðing sé borin fyrir vímu-
gjafanum og hugsanlegri skað-
semi hans, bæði m.t.t. neytandans
sjálfs sem og þeirra sem neyslan
hefur áhrif á, t.d. börn og maka.
Auðvelt er t.a.m. að búa sér til
umgengnisreglur áfengis og
umgangast vímugjafann á þann
hátt að börn sjái aldrei fullar, hálf-
tómar eða tómar áfengisflöskur
inni á heimili; að börn sjái aldrei
foreldri undir áhrifum áfengis, og
helst ekki í fráhvörfum af áfengis-
neyslu; að börn fái að njóta alls-
gáðs uppeldis þrátt fyrir hóf-
drykkju foreldra.
Þetta vísar til ábyrgðar ein-
staklingsins og foreldra, en þá er
ótalið allt það sem stjórnvöld geta
gert og hafa látið ógert.
Þegar vel er að gáð, er
fíknisjúkdómurinn
ekki aðeins sjúkdómur
áfengissjúkra, heldur
er einnig um pólitískt
vandamál að ræða.
Stjórnmálamenn klóra
sér í skalla sínum, oft í
mikilli örvæntingu,
hvað gera skuli með
áfengisvandamálið.
Lausnirnar við erfið-
ustu vandamálunum
eru öllu jöfnu mjög einfaldar og
yfirleitt svo viðblasandi að enginn
tekur eftir þeim, eða að þær eru
svo þjáningafullar í framkvæmd
að litið er á þær sem seinasta
úrræðið sem mögulegt er. Lausn-
irnar eru nefnilega fólgnar í vissri
forræðishyggju. Það er
a.m.k. ein leiðin til að
útskýra einfalda lausn
á flóknu og erfiðu
vandamáli. Ég vil hins
vegar ekki kalla það
forræðishyggju, heldur
kærleiksþel eða bróð-
urkærleik, því hver á
að gæta bróðurs okkar
og systur ef við gerum
það ekki? Því takmarka
stjórnvöld ekki opnun-
artíma skemmtistaða?
En þar er inngangurinn í undir-
heimana sem eru orðnir skipu-
lagður glæpaheimur. Af hverju
takmörkum við ekki sölu á áfengi
og bindum það í lög að áfengi sé
ekki selt eða markaðsett eins og
svissneskur ostur eða önnur
mjólkurafurð? Af hverju mótmæl-
um við ekki öllum hugmyndum
um að opna fyrir áfengissölu í
matvörubúðir? Af hverju er ekki
markviss fræðsla í grunnskólum
og framhaldsskólum um skaðsemi
vímuefna? Fræðsla sem er laus
við hræðsluáróður eða prédikun,
heldur hlutlaus og markviss. Af
hverju virðast ráðamenn þjóðar-
innar standa ráðþrota gagnvart
vímuefnavandanum þegar lausn-
inar eru augljósar og margar? Því
hneykslumst við yfir sjúkleika
áfengisjúkra þegar við erum ekki
tilbúin að axla ábyrgð á eigin við-
horfum og hegðun gagnvart
áfengi, eða á framlagi okkar til
samfélagsins. Því biðjum við til
Guðs og manna um betri tíð með
bundið fyrir augun og keflaðar
hendur. Í orðskviðum Prédikarans
segir: „Heimskinginn spennir
greipar og étur sitt eigið hold.“
(Pd 4.5). Þessi ritningastaður er
máttug myndlíking á því hvernig
við kjósum að takast á við vímu-
efnavandann. Við biðjum um
lausnir á meðan við nærum og
stundum sjálfseyðandi hugmynd-
ir og líferni og gefum því vímu-
efnavandanum frjóan jarðveg. Við
verðum að skilja að það er „heil-
brigða“ fólkið sem býr til jarðveg-
inn sem fíknisjúkdómar þrífast í,
og það er okkar að plægja og rífa
arfann og kasta í eldsofninn svo
samfélagið eigi góðan vöxt og
verði illgresinu yfirsterkara.
Höfundur er guðfræðingur og
áfengisráðgjafi.
Heimskinginn spennir greipar ...
GUNNAR KRISTINN
ÞÓRÐARSON
vaxtaauki!
10%
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
2
3
12
0