Tíminn - 26.08.1979, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 26. ágúst 1979.
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: >ór-
arinn Þórarinsson og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur ölafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siðumúla 15 simi
86300. — Kvöldsimar blaðamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verð i lausasölu kr. 180.00. Askriftargjald kr.
3.500 á mánuði. Biaðaprent.
Erlent yfirlit
r
Haraldur Olafsson:
Hvernig sjáum við
heiminn?
Oflug
kynningarsókn
Það er ekki auðvelt fyrir Islendinga af augljósum
ástæðum að búa svo um hnútana að réttur og hags-
munir þjóðarinnar njóti skilnings eða velvildar á
erlendri grund. Og þegar i odda skerst hafa íslend-
ingar ekki bolmagn til að fylgja eftir rétti sinum eða
þörf, nema með afli röksemda og staðreynda.
Þetta hefur hingað til verið úrræði fslendinga
þegar þeir hafa átt i deilum við aðrar þjóðir. 1 land-
helgisdeilunni tókst okkur að heyja árangursrikt
áróðurs- og kynningarstrið sem hafði mikil áhrif
erlendis og átti drjúgan þátt i þvi að knýja máttuga
andstæðinga til undanhalds.
1 þeim deilum sem við eigum nú við Norðmenn
höfum við ekki þá aðstöðu litilmagnans til að vekja
samúð og velvild sem var i átökunum við Breta á
sinni tið. Þeim mun fremur verðum við að herða
róðurinn i kynningu á okkar málstað. öfl erlendis
reyna að lýsa okkur sem útþenslusinnaðri og óbil-
gjamri frekjuþjóð sem engu getur eirt i kringum
sig.
Þessum rakalausa óhróðri verðum við að visa á
bug með þvi að benda á sögulegar staðreyndir, þró-
un alþjóðaréttar, hagsmuni þjóðarinnar og lifsþörf
ogalmenna sanngirni. Rétturinn er okkar, og þegar
litið er til yfirlýsinga og tilboða islenskra stjórn-
valda kemur i ljós að íslendingar hafa viljað samn-
inga sem byggðust á fullri sanngirni og gagn-
kvæmri tillitssemi.
Að undan förnu hafa verið i heimsókn á íslands-
miðum nokkrir hugsjónaafglapar sem ekki hafa
komið auga á þá staðreynd að íslendingar eru
frumkvöðlar i hvalavernd og visindalegri stjórnun
hvalveiða. Þessir hlaupamenn reyna ekki siður en
sumar frændþjóðir okkar að koma þvi orði á að ís-
lendingurinn fái aldrei nóg af ástriðufullu drápi og
fantaskap. Nýlega glöddu þeir breska áhorfendur
með sjónvarpsdagskrá þar i landi um óhemjuskap
okkar.
Hér heima fara þessir menn þvi fram að virða
engin lög sem nokkru nafni nefnast og hunsa allar
öryggis- og siglingareglur. Allt er þetta náttúrlega
gert undir yfirskini guðhræðslunnar.
Þessum öflum verðum við að mæta einarðlega
með rökum og staðreyndum. Við verðum að hefja
kynningarsókn erlendis og sýna fram á það hvernig
visindamenn, stjórnvöld og Hvalur hf. hafa starfað
saman um langt árabil. Þeir sem best þekkja til
álita að þetta samstarf hafi verið með ágætum og
visindamenn hafa rómað jákvæða afstöðu og frum-
kvæði Hvals hf., svo að áratugum skiptir, i rann-
sóknum á hvalastofnum og i skynsamlegri nýtingu
þeirra.
Grænfriðungar og aðrir sjálfskipaðir verndunar-
menn hafa almenningsálitið viða á sinu bandi. Með
skynsamlegum rökum og réttum málflutningi
verður okkur að takast að fletta ofan af öfgum
þeirra og benda á ótrúlega heimskulegt framferði
þeirra hér við land.
Engir hafa meiri hag af skynsamlegri og hóflegri
nýtingu auðlinda hafsins sem einmitt fslendingar.
Engir eiga meira á hættu ef gengið er of nærri stofn-
unum. Þess vegna hafa fáir betri skilning á nauðsyn
verndaraðgerða en einmitt fslendingar.
Þetta verðum við að sýna með öflugri kynningar-
sókn og markvissum málflutningi erlendis, og við
megum engan tima missa. JS
bæta þetta upp aö hluta, en
fréttamat þeirra er hiö „haröa”
mat vestrænna fjölmiöl'a.
Stundum koma áhugamenn
um viss svæöi og fylla i skörð,
sem fréttaritaranetiö fyllir ekki
i. Þeir, sem „hugsa rétt” eiga
oft auövelt meö aö komast inn I
ákveðin riki.
Dæmi um þaö er hópur áá,
sem undir forystu Jan Myrdal
fór til Kampútseu i fyrra og kom
siðan oft fram I útvarpi og sjón-
varpi. Þetta fólk hélt þvi hik-
laust fram, aö allt tal um ógnar-
öld i landinu væri ekkert annaö
en fjandsamlegur áróöur.
Sex mánuöum siöar fóru tveir
fréttamenn frá sænska sjón-
varpinu til Kampútseu. Þeir
skýrðu ekkiaðeins frá ógnaröld,
heldur lika fjöldamoröum,
þjóöarmoröum.
Sama land, sama þjóö, sami
tími. Munurinn var sá, aö hópur
Jan Myrdals var vinveittur
stjórn Pol Pots, en fréttamenn-
irnir komu þegar þeirri stjórn
haföi veriö steypt af Vietnöm-
um. Þetta ætti aö vekja menn til
umhugsunar, —og ekki bara
Jan Myrdal.
Látum „vinina” segja sitt.
Líka þegar raunverulegir
fréttamenn geta ekki stundaö
starf sitt. En þéir
ættu að gefa yfirlýsingu um
innihald „vörunnar”. Af hverju
fengu þeir aö koma til landsins?
Hver túlkaöi fyrir þá? Hver
flutti þá milli staöa? Viö hverja
var talað.
Þaö er mikilvægt aö fá upp-
lýsingar um þetta. Margir fyrir-
gefa fréttamiölum, aö erlendar
fregnir eru ófullkomnar og
mörg auö svæöi á landakortinu.
En þeir, sem eru svo umburöar-
lyndir, eiga a.m.k. heimtingu á
aö vita á hvaö þeir eru aö horfa
eöa hlusta. Reyndir fréttamenn
ættu llka aö segja oftar frá
hvernig þeir starfa og hverju
þeir geta ekki sagt frá.
Sé getiö um gæði vörunnar er
auöveldara fyrir neytendurna
aö gagnrýna hana. Ög þaö er
full þörf á þvl.
Hér á eftir fer slöari hluti
greinar Thomas Hammerberg
um heimsmynd fjölmiöla.
Geta veröur einnar ástæöu, er
veldur þvi, aö fjölmiölar gefa
ekki gleggri mynd af um-
heiminum en raun ber vitni.
Starfsmenn þeirra fá einfald-
lega ekki aö fylgjast meö þvi,
sem er aö gerast.
Mörg rlki I þriöja heiminum
og í Austur-Evrópu líta á frétta-
menn eins og hverja aöra ó-
væru. Þetta á einkum viö um
stjórnir, sem kefla eigin fjöl-
miöla. Þær þola ekki heimsókn-
ir erlendra fréttamanna, sem
koma og gera þaö, sem innlend-
um fréttamönnum er bannaö.
Dæmi um þetta er t.d. frá
Malawi. Dr. Hastings Banda,
forseti Malawi, ákvaö fyrir
hálfu ári, aö banna erlendum
fréttamönnum aö koma til
landsins. Astæöan var sú, aö
nokkrir fréttamenn höföu sagt,
—meö réttu, aö kosningarnar I
landinu I júnl 1978, heföu ekki
veriö lýöræðislegar.
Hin nýju stjórnvöld I Iran
hafa þegar hrakiö brott alla er-
lenda fréttamenn „sem reyna á
þolinmæöi stjórnarinnar”. Og
stjórnvöld I Austur-Þýskalandi
ákváöu nýlega, aö erlendir
fréttamenn mættu ekki taka
viötöl viö almenna borgara I
landinu.
Þaö er sem sagt svo, aö kalli
maöur reku reku, þá er bannað
aö koma til landsins. Eöa ef
maöur fer I taugarnar á stjórn-
inni. Eða ef maöur vill þynna á-
róöurinn út meö ummælum
„mannsins á götunni”.
Malawi, íran og Austur-
Þýskaland eru engar undan-
tekningar. Þetta er vlöa svona:
I Afríku, Asiu og Austur-Evrópu
eiga fréttamenn erfiöa daga.
Margar rikisstjórnir velja úr
viö landamærin, eöa réttara
sagt I sendiráöunum: Sovétrlk-
in, Tékkóslóvakla, Albanla,
Suöur-Afrlka, Guinea, Eþíópfa,
Nígería, Burma, Vietnam,
Klna, "Noröur-Kórea, og mörg
fleiri lönd. Komist fréttamaður
inn I landiö þá er nær ógerlegt
aö fá aö ræöa viö nokkurn
valdamann. Menn eru eltir,
símtöl þeirra hleruö og þeir,
sem talað er viö af landsmönn-
um skapasérhættu. Dæmi: rlk-
in I Austur-Evrópu, Chile, Arg-
entlna, Suöur-Kórea, og fleiri.
Fréttamönnum er vlsaö úr
landi. Þegar Olle Stenholm frá
sænska útvarpinu haföi rætt viö
Andrej Sakarov I Moskvu, var
hann rekinn úr landi. ...
A árunum 1976—78 voru 80 er-
lendir fréttamenn handteknir er
þeir voru aö störfum, og meira
en helmingur þeirra var I haldi
lengur en I fjóra daga. Sumir
voru pyndaðir. TIu var rænt, og
þrlr voru myrtir. 70 var visaö úr
landi eöa neitaö um framleng-
ingu á vegabréfsáritun. Þetta
kemur fram I skýrslum
Amnesty International og I
tlmaritinu Index.
SIBasta talan er vafalaust i
lægra lagi þar eö margir fjöl-
miölar vilja ekki gera neitt veö-
ur út af slíkum áföllum.
Þetta hefur haft þau áhrif, aö
sænskir fjölmiölar hafa ekki
fréttamenn eins viöa og áöur.
Enginn sænskur fréttamaöur er
nú I Austur-Evrópu, og I Afriku
aöeins tveir. 1 Suöur-Ameriku
er einn einasti sænskur frétta-
ritari.
Hinar alþjóölegu fréttastofur
Hvernig sjáum við heiminn?