Fréttablaðið - 14.06.2007, Qupperneq 62

Þótt mér sé málið skylt langar mig að vekja athygli lesenda Frétta-
blaðsins á nokkrum þáttum alþjóðlegu bókmenntahátíðarinnar sem
haldin verður í Reykjavík í haust. Það er einkum þrennt sem er freist-
andi að benda á, því í stuttum pistli verður aldrei vikið að öllum höf-
undum sem væntanlegir eru.
Mörg svokölluð stærstu nöfn hátíðarinnar hafa fengist við þjóðfé-
lagsmál í verkum sínum. Sjálfsævisöguleg verk Ayaan Hirsi Ali frá
Sómalíu eru augljós dæmi, þar sem lýst er baráttu ungrar konu gegn
fordómum og kúgun í nafni trúarbragða. En því má ekki gleyma að
Nóbelsverðlaunahöfundurinn John Maxwell Coetzee frá Suður-Afríku
vakti fyrst heimsathygli fyrir sögu sína „Waiting for the Barbarians“,
Beðið eftir villimönnunum, árið 1980 sem margir lásu sem táknsögu
um aðskilnaðarstefnuna í heimalandi höfundar. Það eru ekki nema tvö
ár síðan Philip Glass samdi eftir henni óperu og þóttist finna hliðstæð-
ur við Íraksstríðið. Pólitísk afstaða af þessu tagi getur haft sínar afleið-
ingar fyrir rithöfunda: Eduoard Glissant frá Martinique, einn af gest-
um hátíðarinnar, var útlægur frá heimalandi sínu í sex ár vegna bar-
áttu sinnar gegn nýlendustefnu í orði og á borði.
Jung Chang, sem á sínum tíma skrifaði einhverja áhrifamestu bók um
tíma menningarbyltingarinnar í Kína, Villta svani, hefur nú í félagi við
mann sinn Jon Halliday skrifað ævisögu þess manns sem hún álítur
einhvern versta grimmdarsegg 20. aldar: Mao Zedong. En átökin geta
líka verið nær okkur: Sasa Stanisic er fæddur í því sem nú er Bosnía-
Hersegóvina og hefur skrifað grátbroslega sögu fjölskyldu sem verður
landflótta í stríðsátökunum þar: Hermaður gerir við grammófón heitir
hún.
Stanisic er fæddur 1978: að þessu sinni eru fimm hinna erlendu gesta
rétt um þrítugt. Stanisic býr í Þýskalandi rétt eins og Daniel Kehlmann
sem vakið hefur mikla athygli fyrir sögulega skáldsögu um Alexander
von Humboldt og stærðfræðinginn Carl Friedrich Gauss: Uppmæling
heimsins. Annar ungur höfundur frá sama landi, Robert Löhr, hefur
skrifað skáldsögu um uppfinningu sem vakti gríðarlega athygli við
konungs- og keisarahirðir undir lok 18. aldar: vélmenni sem tefldi. Þar
var auðvitað ekki allt sem sýndist, en segja má að báðar þessar bækur
fjalli um upphaf hins iðnvædda nútíma. Jafnaldri Stanisic er sænski
höfundurinn Jonas Hassen Khemiri sem fyrst varð kunnur fyrir sögu
sína „Ett öga rött“, róttæka uppvaxtarsögu í innflytjendaumhverfi
(faðir Khemiri er frá Túnis) sem nú hefur verið kvikmynduð og verður
myndin frumsýnd í haust.
Óvenju mörg verk eftir höfunda hátíðarinnar hafa verið kvikmynduð.
Írski höfundurinn Roddy Doyle á þátt í fimm kvikmyndum, og er tón-
listarmyndin The Commitments líklega þekktust. Þýski höfundur-
inn Uwe Timm hefur skrifað þrjár kvikmyndir og eftir sögu banda-
ríska höfundarins Tracy Chevalier, Stúlka með perlueyrnalokk, var
gerð kvikmynd sem tilnefnd var til Óskarsverðlauna á sínum tíma. En
frægasta kvikmyndin er jafnframt sú stysta: Submission er tíu mín-
útna löng mynd um kúgun kvenna í islömskum ríkjum sem Ayaan Hirsi
Ali gerði með hollenska leikstjóranum Theo van Gogh. Vegna þessarar
myndar var van Gogh myrtur á götu úti í Amsterdam 2. nóvember
2004. Sem minnir okkur á þá staðreynd að enda þótt bækur og kvik-
myndir séu oft skemmtilegasta afþreying samtímans geta orð verið
dýr. Málfrelsið er ekki bara stjórnarskrárbundin réttindi sem hampað
er í hátíðaræðum, það er sjálfur veruháttur bókmenntanna líkt og
loftið sem við öndum að okkur. Gestir hinnar væntanlegu hátíðar eiga
eftir að minna okkur á það.
Orð eru dýr
11 12 13 14 15 16 17