Fréttablaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 30

Við mörlandar höfum gjörnýtt
landsins gæði til að
geta lifað af. Bændur
hirtu alla snærisspotta
og létu sauðféð naga
alla bletti, en sjálfir
felldu þeir skógana.
Svo grófu menn sig
niður í jörðina, bókstaflega, með
því að byggja torfbæi djúpt og
refta með rekaviði og þakið úr
torfi. Þannig drógu menn svörðinn
yfir sig eins og sæng og bæir líkt-
ust þúftum. Útlendir menn dáðust
að nýtingunni. Eldsneyti var mór
og tað, en eftir að kolin komu
breyttist allt og varð kolvitlaust.
Fyrir 100 árum var mikil fátækt
og örfá heimili hæf til að hýsa
stórmenni.
Heimspekingurinn Wittgenstein
undraðist þá, að menn gætu yfir-
leitt lifað í landinu. Á ferð um
Suðurland gat hann skermað sig
af frá glaumi og glundri menningar-
innar og hugsað skýrt. Áreitis frá
kapphlaupi iðnjöfra gætti ekki og
Baróninn frá Hvítárvöllum boðaði
meiriháttar hagræðingu í land-
búnaði og fékk engu framgengt;
dapurleg örlög hans
eru samtvinnuð sögu
Íslands. Já, hagræðing
í landbúnaði var dauð
hugmynd og er að
hluta enn. Og Einar
Benediktsson lifði á
rangri öld með Titan-
félagið. – En breyting-
ar voru í nánd, höfn í
Reykjavík og gufu-
skip. En svo breytti
jarðvarminn öllu. Á
millistríðsárunum hófu menn
lagningu leiðslna fyrir heitt vatn
frá Reykjalundi til bæjarins og
það var sem hendi væri veifað.
Jarðhiti til að kynda heila borg var
bylting. Svo tók Jóhannes Zoëga í
HR við og bauð Reykvíkingum
upp á ódýrasta heitavatn sögunnar.
Saga Íslendinga er íbland orku-
annáll.
Orkan er háð ýmsum lögmálum,
sem eru torskiljanleg. Sérstak-
lega er fyrirbærið entrópía dular-
fullt; stuðull sem varðar orkutap
við flutning frá einu ástandi til
annars. Hjálmari Árnasyni fv.
þingmanni var næsta ókunnugt
um þennan tapstuðul og rak áróður
fyrir vetni sem eldsneyti. Það virt-
ist undursamlegt, útöndun hreint
vatn. En í reynd gefur það nýtingu
orku 25% og engar tilsnikkanir
duga til að breyta lögmálum.
Nýorkufyrirtæki geta svosem
prófað vetnisbíla með niður-
greiddu rafmagni og svo reiknað
út tapið. – En nú er upphafinn nýr
vísdómur. Ísland hefur getið sér
orðs sem fyrirmynd í nýtingu
jarðvarma og kaupahéðnar tala
trútt og ferðamönnum er ekið til
Geysis. Iðnaðarráðherra telur, að
Íslendingar geti fjárfest í jarð-
varma í Filippseyjum og Indónesíu
fyrir 200 milljarða á ári í 10 ár.
Jahérna! Fjórföld fjárlög Íslend-
inga. En það er tilviljun og auka-
atriði, að þessi lönd eru þau spillt-
ustu í Asíu. Á Filippseyjum hefur
helmingur landsmanna innan við 2
dollara á dag og fæstir eru tengdir
rafmagni. Ráðherrann hefur vís-
ast slegið pesosinn vitlaust inn í
tölvu eða reiknað með álfram-
leiðslu. Hafa pílárar Geysis Green
Energy (GGE), lítillætið leynir sér
ekki, reiknað með kaupmætti
fólksins eða notað tölur frá Alfreð
Þorsteinssyni um risarækjueldi
sem aukaafurð? Með því að nýta
jarðgufu til rafmagnsframleiðslu
er nýting heil 15% og 85% renna í
sjóinn, en tæpast brúka menn
kyndingu í hitabeltinu. Vel má
vera að iðnaðarráðherra, sem
bloggaði sjálfan sig sem pólitískt
villidýr, hafi áttað sig á þessu í
hanastélum og hæfir þá skel kjafti.
Gera verður greinarmun á inn-
fæddum og verkfræðingunum á
Bæjarásnum með kaupréttar-
samninga. Ætla menn sér að næla
í þróunaraðstoð eyjaskeggjanna í
kompaníi með GGE? Það væri
vangadans við krókódíla.
Vilhjálmur Bjarnason aðjúnkt
spurði hvað það væri, sem verið
er að selja. Óefnislegur mann-
auður upp á 10 milljarða? Hver er
þess umkominn að hantera með og
selja erfðagóss Jóhannesar Zoëga?
Er það kannski kaupréttaraðall-
inn? – Höfum við sérstakan orku-
forseta, sem slær um sig í
austrinu? Eða einhverjir úr
kaupréttarliðinu eða vetnis-
forkólfar? Þegar rætt er um orku
og umhverfi er stutt í eldsneyti,
en engin fær leið er til að fram-
leiða það með rafmagni. Losun tví-
sýrings í löndunum er vegna
brennslu jarðefna í farartækjum
og varðar ekkert áform OR og
GGE. Forsetinn hefur misskilið
orkuframtak Íslendinga og hand-
tak Pútins og íslensks prófessors
nýlega í Moskvu. Ný gufuvirkjun
jafngildir ekkert minni losun. –
Ekki vantaði hávaðann vegna
vetnismála þegar fv. iðnarráð-
herra ók um í vetnisbíl, en sagði
nýlega í sjónvarpi, að orkubrans-
inn væri haldinn flottræfilshætti.
Rektor HÍ setur honum það mark-
mið að verða einn af 100 bestu
heims. Greinileg kommuvilla eins
og hjá Össuri, nema markmiðin séu
þeim mun heimóttarlegri í heim-
spekideild og fornritagrúski. Fyrst
er að komast í hóp 1000 bestu.
Helstu háskólar hafa allir fjölda til-
raunastofa í vísindum og sæg af
fræðimönnum. En í HÍ stika menn
auða gangana, en eru þó að sækja í
sig veðrið með nýjum greinum. Í
uppsiglingu er LÍÚ-deild, en þegar
er sérstök staða í kvótarétti, greidd
af LÍÚ og er sjálfstæð. Síðan má
benda á kennslu í skottulækningum,
en þegar eru fv. kennarar farnir að
selja snyrtivörur, sem fólk á að
telja að séu lyf, við öllum kvillum í
liðum og erfiðu þvagláti. Íhalds-
samir læknar viðurkenna ekki
óhefðbundin lyf úr íslenskri nátt-
úru og verður því deildin að vera
sjálfstæð. Einn selur megrunarlyf,
eins konar vítamínbætt alfa alfa.
Megrunarkúrar eru nú vel við hæfi
þegar einstakir menn eru að gera
allt vitlaust í orkumálum.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
Beastiae publicas
Það er gott og virðingar-vert að þau hjónin Sig-
ríður Snæbjörnsdóttir og
Sigurður Guðmundsson
skuli hvetja til umræðu
um þróunaraðstoð, eins og
þau gerðu í viðtali sem birt
var í Fréttablaðinu sunnu-
daginn 4. nóvember sl. Ég
vil hér með hrósa þeim og
þakka fyrir það. En umræða um
þróunaraðstoð er þó lítils virði og
jafnvel skaðleg ef hún er ekki laus
við fordóma og rangfærslur. Ég segi
þetta þar sem að mér fannst tónninn
í umræddu viðtali afar neikvæður
og frekar til þess fallinn að ýta undir
sleggjudóma og ranghugmyndir um
þróunarlönd og þróunaraðstoð en að
stuðla að málefnalegri umræðu.
Alhæfingar, sem þar var að finna
og virðast byggðar á reynslu þeirra
hjóna af því að lifa og starfa um eins
árs skeið á einum stað í einu landi,
fannst mér til þess fallnar að vekja
þær hugmyndir hjá lesandanum að
framtakslausir og spilltir Afríku-
búar standi með hendurnar útréttar
og bíði eftir því að við Vesturlanda-
búarnir „dælum“ eða „ausum“ í þá
peningum. Og ályktunin getur varla
orðið önnur en sú að best sé að hætta
„að gefa þeim peninga“.
Það skal skýrt tekið fram að mér
er fullkomlega ljóst að þróunar-
aðstoð er ekki ævinlega beint
þangað þar sem þörfin er brýnust
og að hún skilar alls ekki alltaf til-
ætluðum árangri. Það
er almennt viðurkennt
að of stór hluti þeirrar
aðstoðar sem ætluð er
Afríku fer í að greiða
ráðgjöfum og starfs-
fólki þróunarstofnana.
Matvælaaðstoð sem
ekki er veitt til að bregð-
ast við neyðarástandi
gerir líka oft meira
ógagn en gagn því hún
hefur neikvæð áhrif á
innlenda matvælafram-
leiðslu. Þá er það hárrétt sem þau
hjónin segja um mikilvægi þess að
stutt sé við menntun, enda er það nú
svo að nær allar þróunarstofnanir
leggja mikla áherslu á að gera það.
Ég held að raunveruleikinn sé
annar og jákvæðari en mér finnst
umrætt viðtal gefa til kynna. Í
þróunarlöndum hafa almennt orðið
verulegar efnahagslegar og félags-
legar framfarir á seinni árum og er
Afríka þar ekki undanskilin. Mennt-
un og heilsufar fer víða batnandi.
Það er ekki rétt sem fram kemur í
viðtalinu við þau Sigríði og Sigurð
að barnadauði hafi aukist í þróunar-
löndum. Á undanförnum árum og
áratugum hefur sem betur fer
dregið verulega úr honum, jafnvel í
Malaví, en þó er hann ennþá skelfi-
legt vandamál. Orsakir og
drifkraftar efnahagslegra og félags-
legra framfara eru auðvitað margar
og samverkandi en umfangsmiklar
nýlegar rannsóknir benda til þess að
í löndum þar sem stjórnvöld halda
skynsamlega á málum skili þróunar-
aðstoð verulegum árangri.
Raunveruleikinn er líka því
miður ansi flókinn. Rétt eins og í
ríku löndunum hanga hlutirnir
saman og verka hver á annan. Van-
nærð hungruð börn eða börn sem
þjást af malaríu eiga erfitt með að
einbeita sér og taka því ekki vel
eftir í tímum. Ekki skánar ástandið
ef þau hafa þurft að sækja vatn um
langan veg áður en þau koma langa
leið fótgangandi í skólann. Allt þetta
á auðvitað við um kennarana. Þetta
samhengi hlutanna má alls ekki
gleymast. Vatn, vegir, næring,
heilsa, menntun og ræktun mynda
heild og eru grundvöllur lífsgæða.
Þar sem ég hef búið og farið um
Afríku hef ég hrifist af þrautseigju
og dugnaði fólks sem mjög víða býr
við svo sára fátækt og svo erfiðar
aðstæður að það þarf dag hvern að
berjast fyrir lífi sínu og barna
sinna. Konurnar í Malaví eru mér
t.d. mjög minnisstæðar þar sem
þær bogruðu með léleg verkfæri á
ökrunum í steikjandi hita, oft með
smábörn bundin á baki sér. Þessar
konur stóðu ekki iðjulausar með
útréttar hendur og sníktu „ölm-
usu“.
Ég vil að lokum benda á að
þróunaraðstoð í formi peninga-
úthlutana er mjög lítill hluti alþjóð-
legrar aðstoðar. Og þegar talað er
um að miklir peningar fari til
þróunaraðstoðar í Afríku er hollt að
hafa í huga að stríðsreksturinn í
Írak kostar meira á hálfu ári en
allar þjóðir heims verja á einu ári
til þróunaraðstoðar við alla Afríku.
Höfundur er kennari.
Peningaaustur?
Það er gömul aðferð í pólitík að
bera andstæðinginn
hinum fáránlegustu
sökum og láta hann
svo hafa fyrir því að
bera af sér óhróður-
inn. Þessa aðferð
notar Ragnar Ólafur Magnús-
son vert á Q-bar í Ingólfsstræti
þegar hann í viðtali við Frétta-
blaðið 1. nóv. sl. ásakar
nágranna sína um fordóma
gagnvart samkynhneigðum
þegar þeir kvarta undan hávaða
og ónæði frá gestum hans.
Hann hefur haldið því fram í
nokkrum viðtölum að verið sé
að reyna að bola þeim burt
vegna þess að gestirnir séu
samkynhneigðir en staðreynd
málsins er hinsvegar sú að
síðan Q-bar opnaði hefur
hávaðinn frá staðnum aukist
til muna. Líklegasta skýringin
fyrir því er sú sem
Ragnar Ólafur til-
tekur sjálfur í við-
talinu, að 2-3.000
manns skemmta
sér þar um hverja
helgi en það eru
mun fleiri en sóttu
fyrirrennara stað-
arins, Ara í Ögri,
sem var fremur
rólegur staður.
Q-bar er í jaðri
íbúðabyggðar og okkur íbúun-
um finnst nóg komið af hávaða-
sömum skemmtistöðum í Ing-
ólfsstræti, sem meðeigandi
Ragnars Ólafs kallaði eftir-
sóttasta horn næturlífsins í
öðru viðtali. Það var ástæðan
fyrir undirskriftalista
nágrannanna gegn löngum
opnunartíma en ekki kyn-
hneigð gestanna.
Íbúar miðbæjarins eru sein-
þreyttir til vandræða og mér
er til efs að í öðrum borgar-
hlutum sé fordómalausara fólk
enda höfum við þolað yfirgang
veitingamanna meira og minna
möglunarlaust á annan áratug.
Ég held að málstaður homma
og lesbía eigi á fáum stöðum
meiri samúð en hér og þess
vegna sárnar mér þegar
Ragnar Ólafur notar slíkar
smjörklípuaðferðir í málefna-
fátækt sinni.
Höfundur er íbúi í miðborginni.
Að bola burt hommum
...mér er til efs að í öðrum
borgarhlutum sé fordóma-
lausara fólk enda höfum
við þolað yfirgang veitinga-
manna meira og minna mögl-
unarlaust á annan áratug.
Úrval og fagleg ráðgjöf
19”– 65”háskerpusjónvörp á frábæru verði
WWW.SVAR.IS - SÍÐUMÚLA 37 - SÍMI 510 6000
Kíktu við í verslun okkar og svalaðu
þorstanum með ískaldri Coke í gleri á
meðan þú skoðar nýjustu sjónvörpin!
Týpa: PV70
189.900-
Glæsilegt tæki af nýjustu kynslóðinni sem
fékk nýlega hin eftirsóttu EISA verðlaun.
42” plasmaTILBOÐ
MIRAI 32” LCD háskerpusjónvarp
79.900-