Fréttablaðið


Fréttablaðið - 20.01.2008, Qupperneq 76

Fréttablaðið - 20.01.2008, Qupperneq 76
MENNING 56 G rigory Pasko vinnur oftast einn án verndar gegn stöðugum hót- unum. Með því að skrifa um ástand mannréttinda og umhverf- ismála í Rússlandi í dag tekur hann mikla áhættu. Hann hefur starfað sem blaðamaður undanfarin tuttugu og fimm ár og upplifað miklar breytingar í kjölfar Per- estrojku Gorbatsjovs og falls Sovétríkjanna, þíðu og aukið frelsi fjölmiðla og síðan aftur hertar reglur í ríki Pútíns. Pasko fæddist í Úkraínu árið 1962 og stundaði nám í blaðamennsku við herflota- háskólann í Lvov. Hann flutti til Valdivostok og skrifaði fyrir flotablaðið Vojeva Vachta (Varðturninn). Í október 1997 var hann hand- tekinn við heimkomu frá Japan og sakaður um njósnir. Sannleikurinn var sá að Pasko hafði kvikmyndað starfsmenn rússneska flotans varpa kjarnorkuúrgangi í hafið þrátt fyrir alþjóðlegt bann við því. Í kjölfarið var honum varpað í fangelsi en sleppt árið 2003 en þó aðeins skilorðsbundið. Hann var svipt- ur gráðum sínum hjá flotanum og margar lygar birtar um hann sem „svikara og njósnara“ í opinberum fjölmiðlum. Nú berst hann fyrir máli sínu hjá mannréttindadóm- stólnum í Strassbourg. Grigory Pasko hefur m.a. fengið Human Rights Watch verðlaun árið 2002 og í sept- ember 2007 hlaut hann þýsku friðarverð- launin sem kennd eru við rithöfundinn Erich- Maria Remarque. Í yfirlýsingu dómnefndar sagði að Pasko hlyti verðlaunin fyrir bók sína Rauða svæðið og vegna þess að hann væri „virkur baráttumaður frelsis og mann- réttinda“. Bókin Rauða svæðið fjallar um dvöl Pask- os í fangelsi og vinnubúðum norðvestur af Vladivostok. Hún byggir að stórum hluta á dagbók sem hann skrifaði með örsmárri skrift á ýmsa miða. Sagan minnir um margt á bók Solschenitsyns, Dagur í lífi Iwans Den- issowits. Pasko segir frá ómanneskjulegum aðstæðum og yfirvöldum. Hvernig 35 menn skiptust á að sofa í hörðum rúmum í þröng- um klefa þar sem lífið var háð geði yfir- manna og varða. Pasko veiktist og skilaboðin frá lögfræðingum, þegar þeir loks fengu að koma til hans, voru ekki uppörvandi. Hann skrifar um angist, von og algera örvæntingu á mjög ljóðrænan og sterkan hátt. Lýsingar hans á lofti eða fremur skorti á því í yfirfull- um fangaklefum eru oft yfirþyrmandi og ekki auðveldar aflestrar. Aftur á móti er ein- lægni höfundar og hugleiðingar um lífið og manneskjurnar fullar lífi og kímnigáfu. Létt- ur og lifandi stíll Paskos er eflaust ein af ástæðum þess að bókin hefur hlotið góðar viðtökur í Þýskalandi. Nú er verið að þýða bókina á ensku og fyrirhugaðar útgáfur á fleiri tungumálum. Hann skrifaði einnig aðra bók um lífið í fangelsi sem heitir Hun- angskakan. Bæði verkin voru prentuð í einni bók á rússnesku fyrir tveimur árum. En flutningabíllinn sem ók öllu upplaginu úr prentsmiðjunni „hvarf“ ofan í stórfljót á leiðinni til Moskvu. Þannig misstu lesendur í Rússlandi af því að fá að lesa sögur Paskos úr fangelsi Rússlands í dag. Áhrifaríkar frá- sagnir sem gætu allt eins verið frá tímum Dostojevskís eða úr Gúlagi Stalíns. Í Stokkhólmi talaði Pasko meðal annars á fundi á vegum Amnesty um líf hundraða þúsunda fanga í Rússlandi í dag og „steinald- arstig“ reglnanna sem þar gilda. „Fangar mega til dæmis aðeins hringja heim fjórum sinnum á ári,“ sagði hann. Við setjumst niður saman eftir kvöldfund- inn hjá Amnesty og ég get ekki stillt mig um að kvarta yfir einum fundargesta: Rúss- neskumælandi konu sem stöðugt spurði Pasko frekjulega eins og hann væri í yfir- heyrslu. Pasko lítur á mig öruggur og segir: „Þessi kona var frá leyniþjónustunni, FSB.“ Ertu viss? „Já,“ segir hann án þess að brosa: „Þegar ég er í útlöndum að tala, til dæmis í Banda- ríkjunum, þá skoða ég hópinn og get alltaf séð strax hverjir eru frá sendiráði Rússlands eða FSB.“ Ertu ekki hræddur við að halda áfram að skrifa? „Ég skrifa um staðreyndir. Fyrir mig er bara til eitt yfirvald og það er sannleikurinn. Ég er ekki meðlimur í neinum stjórnmála- flokki eða nokkrum samtökum. Það sem ég geri og hef verið að gera þessi tuttugu og fimm ár sem ég hef starfað sem blaðamaður er að segja sannleikann.“ Eftir dvölina í fangelsi og vinnubúðum var þér boðið að ritstýra tímariti fyrir fanga. Hvernig stóð á því? „Það var viðskiptajöfur í Moskvu sem langaði til að leggja peninga í þannig blað og þá var farið að leita að blaðamanni með háskólamenntun, reynslu af ritstjórn og sem hafði setið í fangelsi. Og ég var eini maður- inn sem kom til greina. Ég ritstýrði þessu tímariti í eitt ár og það naut mikilla vinsælda meðal fanga. Þeir sendu okkur sögur, ljóð og annað í þúsundatali. En eftir eitt ár var blað- ið skyndilega lagt niður.“ Pasko starfaði síðan á blaðinu Novaya Gazeta og deildi skrifstofu með Önnu Polit- kovskaju í þrjú ár. Þau ferðuðust oft saman um Rússland eða til útlanda: „Síðan var ég ritstjóri tímaritsins Ecologia i Pravo. Tíma- ritið, sem var fjármagnað með erlendu fé, fjallaði um umhverfismál og mannréttindi. En vegna hinna nýju laga um óháð félaga- samtök sem komu í veg fyrir erlenda fjár- mögnun varð ég að leggja blaðið niður vorið 2007.“ Nú birtast greinar Paskos um Rússland á ensku á internetinu. Jafnvel þótt hann skrifi um grafalvarleg efni þá er stíll hans oft skemmtilega írónískur og hittinn. Allar greinar hans má lesa á blogginu: www. robertamsterdam.com Nú ertu að skrifa um gasleiðsluna sem Nord Stream áætlar að leggja gegnum Eystrasalt. „Já, ég kvikmynda líka og tek viðtöl við fólk í löndunum sem þetta verkefni snertir.“ Er það ekki líka hættulegt, hið ríkisrekna Gasprom á jú 51 prósent í verkefninu? „Ef ég skrifa um það að gamlar ömmur í Rússlandi fái ekki gas inn í húsin sín þar sem leiðslan er lögð, þrátt fyrir að þeim hafi verið lofað því, þá er það ekki hættulegt. En..“ segir hann alvarlegri: „Ef ég fer að grafast fyrir um það hvers vegna kostnaður við leiðsluna hefur margfaldast frá því fyrstu áætlanir voru kynntar, já, þá getur það orðið hættulegt fyrir mig.“ Æ færri blaðamenn í Rússlandi vinna eins og þú? „Þeir eru enn til eins og til dæmis Andrey Novonkov frá Ribinsk. Það eru um það bil einn eða tveir þannig blaðamenn í hverjum landshluta og auðvitað fleiri í Moskvu. Pasko skiptir nú um umræðuefni: „Ég hef tekið eftir því í Rússlandi að í fyrsta lagi er verið að setja æ fleiri fyrrverandi KGB menn á dómarastóla. Annað sem ég hef tekið eftir er að gömlum prófessorum og deildar- stjórum í háskólunum er hent út og KGB- menn settir í staðinn. Stjórnendur og stjórn- ir háskóla og stofnana eru að fyllast af þeim sem eru hliðhollir Pútín.“ Og hvað gera þeir? „Þeir eru að endurrita skólabækurnar. Ekki bara söguna. Þeir breyta áherslum.“ Hvernig? „Á níunda áratugnum kom bylgja af nýjum lögum um frjálsara markaðskerfi í Rúss- landi, sem komu í staðinn fyrir gömlu sov- ésku lögin. En um leið og Pútíntímabilið hófst fóru þeir að „lagfæra“ þessi lög. Þess- ar breytingar eru ekki slæmar af því að þær séu vondar heldur vegna þess að þær eru lögfræðilega slæmar. Þeir byrjuðu á breyt- ingum en nú eru þeir farnir að henda þessum tuttugu ára gömlu lögum og einfaldlega semja ný sem henta þeim. Og þetta geta þeir gert vegna þess að Dúman er algerlega undir valdi þeirra.“ Og hvað er svona slæmt við þessi nýju lög? „Til dæmis nýju lögin um ferðir til og frá Rússlandi, innflytjendalög. Þeir bættu aðeins einni grein við. HELVÍTI Á JÖRÐ Staða frjálsra fjölmiðla í Rússlandi veldur víða áhyggjum en hags- munaaðilar tengdir ríki og valdablokkum í landinu hafa tangarhald á fjölmiðlum. FJÖLMIÐLAR HELGA BREKKAN Kunnur baráttu- maður fyrir ritfrelsi í Rússlandi Pútíns, Grigory Pasko. M YN D : H EL G A B RE KK A N
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Fréttablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.