Fréttablaðið - 07.02.2008, Blaðsíða 46

34 7. febrúar 2008 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Framhaldsskólar
Tilefni þessarar greinar er frétt þess efnis í Fréttablaðinu 31. janúar síðast-
liðinn að tveir skólameistarar hafi verið
áminntir fyrir brot í starfi og þrír aðrir
skólameistarar hafi fengið tiltal vegna
sömu saka. Ástæðan sé ýktar tölur um
fjölda nemenda sem luku prófi í viðkom-
andi skólum. Jafnframt er því haldið fram
að umræddir skólameistarar hafi með
þessu framferði dregið sínum skólum fé á
kostnað annarra framhaldsskóla.
Það kemur ekki á óvart að ágreiningur
um talningu nemenda sé rótin að þeim
ágreiningi sem er uppi á milli viðkomandi
skólameistara og ráðuneytisins. Fyrir það
fyrsta hefur skort á að reglur um frágang
gagna vegna talningar nemenda séu skýr-
ar og í öðru lagi hefði mátt standa mun
betur að því að upplýsa okkur sem eigum
að vinna eftir þessum reglum, einkum
þegar teknar hafa verið einhliða ákvarðan-
ir um breytingar á framkvæmdinni. Þá
hefur frá upphafi reiknilíkans skort á svör
við þeirri spurningu hver eigi að greiða
fyrir þá nemendur sem skólarnir hafa
sannanlega verið að þjóna en eru ekki við-
urkenndir við þá talningu sem ræður öllu
þegar kemur að fjárveitingum til skól-
anna.
Í umræddri grein í Fréttablaðinu er því
haldið fram að umræddir skóla-
meistarar hafi með framferði sínu
aflað sínum skólum fjár á kostnað
annarra framhaldsskóla. Eins og
staðið er að fjárveitingum til skól-
anna er ekki að sjá að þessi full-
yrðing standist. Ekkert bendir til
þess að aðrir skólar hafi borið
skarðan hlut frá borði vegna
þessa.
Veiting áminningar
Formleg áminning embættis-
manns er afar alvarleg gjörð og getur orðið
undanfari brottrekstrar úr starfi ef ekki
verða gerðar breytingar á þeim atriðum
sem áminning er grundvölluð á. Meðal ann-
ars vegna þessa gerir stjórnsýslan afar
skýrar kröfur til þess stjórnvalds sem veit-
ir áminningu um að málsmeðferðin sé
vönduð. Það hvílir því stíf rannsóknar-
skylda á stjórnvaldi. Því ber í senn að vera
leiðbeinandi og upplýsandi um málsatvik.
Stjórnvaldi ber að gæta að andmælarétti á
öllum stigum máls og við ákvörðunartöku,
sem er íþyngjandi, ber stjórnvaldi ský-
laust að gæta hófsemi og jafnræðis.
Ákvörðun þarf að vera málefnaleg og studd
skýrum rökum þar sem tiltekið er hvaða
reglur hafi verið brotnar. Uppfylli stjórn-
vald ekki þessi ákvæði getur sá sem áminn-
ingu sætir sótt það að fá áminningu fellda
niður, þá annaðhvort á grundvelli þess að
ekki hafi verið nægjanlega gætt að forms-
atriðum í málsmeðferðinni eða
vegna þess að efnisleg rök séu
ekki nægjanlega sterk forsenda
áminningar. Jafnframt er gert ráð
fyrir því í lögunum að stjórnvald
sem veitir áminningu geti upp á
sitt einsdæmi ákveðið að draga
hana til baka, liggi fyrir því fag-
leg rök.
Góð stjórnsýsla
Það að menntamálaráðuneytið
geri úttekt á þeim þáttum sem
notaðir eru sem grundvöllur fjárveitinga
til framhaldsskóla er í sjálfu sér ágætt.
Með því er ráðuneytið m.a. að sinna eftir-
litshlutverki sínu og framfylgja stefnu rík-
isstjórnarinnar um breyttar kröfur til for-
stöðumanna ríkisstofnana. Það eru vaxandi
kröfur í þjóðfélaginu um árangursstjórnun
í ríkisrekstri og er það gott. Til þess að þau
markmið gangi eftir þarf í senn að færa
vald og ábyrgð til stjórnenda ríkisstofnana
og laga starfsaðstæður þeirra sem mest að
aðstæðum stjórnenda einkafyrirtækja.
Margt jákvætt hefur verið gert í þessum
málum á undanförnum árum en enn þá
mega forstöðumenn ríkisstofnana búa við
það að starfa eftir gömlum og úreltum
lögum og reglugerðum. Þá mega skóla-
meistarar framhaldsskólanna búa við það
ástand að regluverki fjárveitinga til skól-
anna hefur verið breytt ítrekað, án þess að
upplýsingar um þær breytingar skili sér til
skólanna. Ósamræmi er á milli ákvæða um
valdsvið og ábyrgð skólameistara í lögum
og reglum og þeirra tilmæla sem komið
hafa frá fagráðuneytinu. Dæmi um þetta
eru ákvæði um talningu nemenda og ein-
kunnagjöf í einstökum námsgreinum. Þetta
ósamræmi, og stundum óskýr og frekar
óformleg tilmæli embættismanna, á án
vafa sinn þátt í því að nú hefur tveimur
skólameisturum verið veitt áminning í
starfi. Tilmæli ráðuneytis verða að vera
skýr og byggja á skýrum ákvæðum laga og
reglugerða. Í það minnsta verður að vera
fullt samræmi á milli bókstafsins og fram-
kvæmda.
Eftirlitshlutverk ráðuneyta
Meginmarkmið eftirlitshlutverks ráðu-
neytisins hlýtur að vera að bæta stjórn-
sýsluna, styrkja faglegt starf og stuðla að
jákvæðum breytingum í skólastarfi. Ráðu-
neytið þarf sjálft að ganga fram fyrir
skjöldu með vönduðum vinnubrögðum og
góðri stjórnsýslu. Það á ekki að vera uppi
efi um að svo sé. Það á ekki að leika vafi á
því hvort íþyngjandi stjórnvaldsákvörðun
hvílir á traustum grunni. Það má ekki vera
uppi efi um að það hafi verið gætt hófsemi
og jafnræðis við ákvörðunartöku sem
byggi á grundvelli reglna sem í senn eru
skýrar og öllum ljósar.
Höfundur er rektor
Menntaskólans við Sund.
Áminning skólameistara og góð stjórnsýsla
UMRÆÐAN
Aldarafmæli Hafnar-
fjarðar
Frá því um aldamótin 1900 hafa fiskveiðar
ekki einungis verið meg-
inatvinnuvegur Hafnfirð-
inga heldur sú starfsemi,
sem skapaði vöxt bæjar-
ins í upphafi og fram yfir
miðja síðustu öld. Fisk-
veiðar voru undirstaða
annarra atvinnuvega í Hafnarfirði
þ..e verslunar og iðnaðar, en að
landbúnaði hefur fremur lítið
kveðið.
Síðasti áratugur 19. aldar var
Hafnfirðingum erfiður. Þá var
aflaleysi við Faxaflóa og fyrir
aldamótin fækkaði fólki að mun í
Hafnarfirði. Skömmu eftir alda-
mótin færðist nýtt líf í útgerð í
Hafnarfirði. Útgerðarmenn keyptu
þilskip og fjölgaði fólki þar um 977
íbúa á árabilinu 1900–1907. Þessi
íbúafjölgun varð til þess, að Hafn-
arfjörður fékk kaupstaðarréttindi
með lögum um bæjarstjórn í Hafn-
arfirði, sem voru staðfest af kon-
ungi 22. nóvember 1907 og voru
númer 75. Samkvæmt þessum
lögum öðlaðist Hafnarfjörður
kaupstaðarréttindi 1. júní 1908.
Þilskipaveiðar Hafnfirðinga
voru komnar í ákveðið horf um
1890. Venjulega byrjuðu kútter-
veiðar 1. marz fyrir Suðurlandi
þ.e. á Selvogsbanka, Eyrarbakka
„bugt“ og á Vestmannaeyjamiðum.
Var þá oftast verið að
heiman í hálfan mánuð og
stundum þriggja vikna
tíma. Um vertíðarlok 11.
maí var staldrað við í
Hafnarfirði nálega viku-
tíma og voru skipin þá
venjulega hreinsuð.
Vor túr var farinn eftir
lokin og var þá siglt vest-
ur fyrir land og fiskað
þar fram að Jónsmessu.
Þá var haldið heim til
Hafnarfjarðar, og voru
skipin hreinsuð um botninn. Að
þessu loknu var siglt norður fyrir
land og hét sú ferð „miðsumar-
stúr“. Var þá fiskað úti fyrir Vest-
urlandi og á Húnaflóa. Venjulega
var komið úr þessari för í ágúst-
mánuði og þá farinn svonefndur
„hausttúr“ vestur fyrir land og
ekki komið heim aftur fyrr en um
og eftir miðjan september. Þilskip-
unum var þá lagt við vetrarfestar
úti á firðinum og þau síðan hreins-
uð bæði utan og innan og máluð.
Þeir sem voru sjómenn á þess-
um skipum stunduðu ekki verka-
mannavinnu, en áttu oft nokkrar
kindur og höfðu kartöflugarða í
hraunbollunum ofan við bæinn, en
það gerðu margir Hafnfirðingar.
Flestir sjómenn í Hafnarfirði
lifðu við langar útivistir. Þess
vegna voru synir og dætur sjó-
manna oft kennd við mæður sínar.
Í Hafnarfirði hafa aðeins verið
tvær áttir þ.e. vestur og suður og
ein vindáttin suðvestanátt eða
„útsynningur“. Þegar lengra var
milli vertíða t.d. frá hausti til vors
og í gæftaleysi var fátt um að vera
hjá sjómönnum og varð það siður
hjá þeim, að hittast og spjalla,
stóðu þeir þá undir húsgöflum í
kring um verslanir og veitinga-
staði. Stóðu sjómennirnir þá við
gafla og hliðar þessara húsa í skjóli
undan suðvestanáttinni. Á gömlum
myndum af Flygenringshúsi
(Vesturgötu 2), en þar var veit-
ingastaðurinn Björninn, má sjá för
í málninguna eftir að sjómennirnir
höfðu hallað sér upp að húsinu.
Þessir menn voru kallaðir Gafl-
arar og voru flestir þeirra aðflutt-
ir þurrabúðarmenn.
Gaflarar og útgerðarmenn í
Hafnarfirði lögðu grunninn að
vexti Hafnarfjarðar á sínum tíma.
Það hafa margir tekið við árinni og
fleytt þróuninni áfram í Hafnar-
firði, togarasjómenn, bátasjó-
menn, álversmenn o.s.frv. Versl-
un, iðnaður og þjónusta hafa
samhliða vaxið og allt þetta hefur
bætt lífskjör Hafnfirðinga mann
fram af manni.
Því legg ég til, að allir Hafnfirð-
ingar fyrr og síðar megi telja sig
Gaflara frá og með 1. janúar 2008,
því þeir hafa allir tekið þátt í þró-
uninni, einmitt þegar við minn-
umst 100 ára kaupstaðarafmælis
Hafnarfjarðarkaupstaðar.
Ég óska bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar og öllum Hafnfirðingum/
Göflurum til hamingju með
afmælis árið.
Höfundur er lögfræðingur.
Hafnfirðingar – Gaflarar
MÁR VILHJÁLMSSON
GISSUR V.
KRISTJÁNSSON
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
I
C
E
4
09
96
0
2
/0
8
TILBOÐ 7.–15. FEBRÚAR
+ Nánari upplýsingar og bókanir á
www.icelandair.is eða í síma 50 50 100
* Innifalið í verði: Flug aðra leið og flugvallarskattar. Ferðatímabil: 7. feb.–31. des.
FRANKFURTVerð frá 14.890 kr.*