Fréttablaðið - 20.03.2008, Blaðsíða 18

18 20. mars 2008 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Kynþáttafordómar
Flest þekkjum við dæmi-söguna um miskunn-
sama Samverjann nokkuð
vel. Þetta er dæmisaga sem
Jesús notaði til þess að
kenna okkur hver sé náungi
okkar. En stundum sýnist
mér að sagan sé misskilin þannig að
við höldum að Jesús sé að segja að
við skulum veita fólki í erfiðleikum
hjálparhönd. Sönn áminning dæmi-
sögunnar er hins vegar þessi: Þegar
við skilgreinum nágranna okkar á
einhvern hátt, t.d. eftir stéttaskipt-
ingu í samfélaginu, þjóðerni eða sið-
venju, þá föllum við í gryfju for-
dóma og mismununar, þar sem
skilgreining á nágranna okkar er
sjálfkrafa skilgreining á því hverjir
séu ekki nágrannar okkar. Því við
eigum að vera nágrannar sjálf frem-
ur en að velja okkur nágranna.
Fordómar og mismunun, hvort
sem um er að ræða kynþáttamis-
rétti eða annars konar mismunun,
fylgir röksemd sem stendur á rangri
forsendu eða illum huga. Gallup-
könnun á Íslandi fyrir nokkrum
árum sýndi að töluverður hópur í
þjóðfélaginu vill ekki hafa múslima
og geðsjúklinga í nágrenni sínu.
Einnig sjást fjölmörg dæmi um nei-
kvæða umfjöllun um múslima eða
útlendinga í fjölmiðlum og í net-
heimi. Hver sem ástæðan er sem
liggur að baki þessa viðhorfs, má
segja að slíkt er einmitt tilraun til
þess að skilgreina það „hverjir eru
nágrannar okkar og hverjir ekki“
eða hitt að menn vilja „velja
nágranna sína“.
Ég ætla ekki að neita því að það
gerist stundum í lífi okkar að við
mætum einstaklingi með sérstök
vandamál, eins og neyslu
eiturlyfja eða ofbeldis-
fulla framkomu, og við
viljum því ekki eiga í
miklum samskiptum við
hann. En það er stór
munur milli þessa
tveggja, annars vegar að
bregðast við áþreifan-
legum vandamálum sem
eru til staðar í raun og
hins vegar að alhæfa svo um hóp
manna í þjóðfélaginu að við afþökk-
um öll samskipti við einstaklinga úr
þeim hópi. Hið síðarnefnda eru bók-
staflegir fordómar sem ekki er hægt
að fela undir forsendum forvarna.
Forvarnarstarf leiðir okkur í meira
öryggi og uppbyggingu betra samfé-
lags, en fordómar skapa aðeins hatur
meðal manna og aukið misrétti.
Fordómar og mismunun eru oft-
ast hugsuð frá sjónarhorni þolenda
þeirra. En í þessari smágrein langar
mig líka að benda á hina hlið máls-
ins, sem er það að ef haldið er fast í
fordóma og mismunun þá skaðar
það mannkosti þess sem ber slíkt
með sér. Ef maður lætur fordóma
sína vera, munu þeir stjórna manni
algjörlega með tímanum og búa til
sjálfsréttlæti og sjálfsánægju, eins
og fræðimennirnir eða farísearnir
sem Jesús gagnrýnir oft í Biblíunni.
Að lifa í sjálfsréttlæti og sjálfsá-
nægju er langt frá hinu eftirsóknar-
verða lífi kristinna manna og þeirra
sem virða dýrmæti mannlífsins.
Nú stendur yfir átak sem er Evr-
ópuvika gegn kynþáttafordómum
og misrétti og lýkur henni hinn 23.
mars, á páskadegi. Ég óska að sér-
hvert okkar hugsi um eigin fordóma
og meti mikilvægi þess að verða
nágranni þeirra sem búa í sama
samfélagi.
Höfundur er prestur innflytjenda.
Nágranna
TOSHIKI TOMA
UMRÆÐAN
Efnahagsmál
Umtalsverð leiðrétting á sér nú stað á gengi
íslensku krónunnar og
verði íslenskra hlutabréfa.
Hætt er við að harðni á
dalnum á mörgum heimil-
um. Freistandi er, eins og
margir hafa gert, að kenna um ytri
aðstæðum þegar illa fer en þakka
sér sjálfum þegar vel gengur. Þó
ýmsar leiðréttingar eigi sér nú líka
stað utan Íslands er vandinn engu
síður að mestu heimatilbúinn.
Þrátt fyrir viðvaranir var reist
stór vatnsaflsvirkjun og stjóriðja á
Austurlandi. Kárahnjúkavirkjun og
álver Alcoa eru umsvifamikil fjár-
festing sem skilað hafa litlu til þjóð-
arbúsins í hlutfalli við stærð fjár-
festingar, áhættu og náttúruspjöll.
Framkvæmdirnar hafa hins vegar
valdið þenslu og að öllum líkindum
rutt í braut öðrum arðsamari og
umhverfisvænni atvinnugreinum.
Hærra hlutfall húsnæðislána sem
lofað var í aðdraganda kosninga
2003 jók innstreymi gjaldeyris,
keyrði húsnæðisverð upp úr öllu
valdi og olli óhóflegri skuldsetn-
ingu heimilanna. Ríkisbankar voru
einkavæddir án þess að tilskilinn
lagarammi viðskiptalífs væri settur
og óháðir eftirlitsaðilar fjármála-
markaðar væru efldir nægilega.
Ráðandi hlutir í Landsbanka og
Búnaðarbanka voru afhentir einka-
vinum stjórnmálamanna á undir-
verði. Nú er svo komið að meira að
segja forsætisráðherra kallar bank-
ana „djarfa“, þeir hafi jafnvel
stundum farið „fullgeyst“.
Þrátt fyrir einkavæðingar hefur
aðhald í ríkisfjármálum ekki verið
nægilegt. Skuldir hafa að vísu verið
borgaðar niður en hlutfall útgjalda
ríkis af landframleiðslu er nánast
óbreytt. Miðstýring og kostnaður í
heilbrigðisgeira voru aukin og val-
frelsi skert með illa ígrundaðri
sameiningu Borgarspítala og Land-
spítala. Reykjavíkurborg var skuld-
sett, meðal annars til að fjármagna
ævintýralegar viðskiptahugmyndir
Orkuveitunnar og íburðarmikið
skrifstofuhús. Vegakerfi þéttbýlis
á suðvesturhorni var vanrækt. Þar
býr meirihluti þjóðarinnar. Í stað-
inn var milljörðum varið í
jarðgöng og aðrar fram-
kvæmdir þar sem umferð-
in er lítil og fáir vilja búa.
Mikill munur hefur verið
á skatti á fjármagnstekj-
um og launatekjum. Þetta
skattamisrétti hefur
hyglað spákaupmönnum
en refsað venjulegu launa-
fólki.
Seðlabanki slakaði á bindiskyldu
innlánsstofnana og jók svigrúm
þeirra til útlána. Sú aðgerð kynti
undir þenslunni. En hann brást of
seint við verðbólgunni sem þenslan
olli og háir vextir leggjast nú þungt
bæði á almenning og atvinnuvegi.
Þensla og vaxtahækkanir hækkuðu
mjög gengi krónunnar á tímabili og
hátt gengi fór illa með mörg útflutn-
ingsfyrirtæki. En núna er krónan
rúin trausti á heimsmarkaði og
Seðlabankinn úrræðalaus.
Heilbrigð umræða um kosti og
galla aðildar að Evrópusambandinu
hefur verið kæfð með offorsi og
útúrsnúningum.
Margir helstu forystumenn við-
skiptalífs og stjórnmála hafa gagn-
rýnislaust leitt glannaskap og
ábyrgðarleysi síðustu ára. Almenn-
ingur hefur óhjákvæmilega að ein-
hverju leyti hrifist með. Formenn
núverandi stjórnarflokka hafa
báðir gegnt lykilhlutverki, Geir
Haarde sem ráðherra í ríkisstjórn
og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sem
borgarstjóri Reykjavíkur.
Þeirra er nú valið. Að blása í nýja
bólu, byggja fleiri álver, hygla
áfram útvöldum einkavinum á
kostnað almennings og halda í ónýt-
an gjaldmiðil. Eða leggja góðan
grunn til framtíðar, efla fjármála-
eftirlit og Samkeppnisstofnun,
hætta að niðurgreiða aðgang
útgerðar og Landsvirkjunar að auð-
lindum, jafna skattabilið milli fjár-
magns- og launatekna, taka upp
trúverðugan gjaldmiðil, auka val-
kosti í heilbrigðis- og menntamál-
um, hætta að leggja dýra vegi á
afskekkta útkjálka, upplýsa um
hagsmunatengsl stjórmálaflokka,
þingmanna og ráðherra, og láta á
það reyna hvort ekki náist sann-
gjarnir samningar um aðild að ES.
Höfundur er eðlisfræðingur og
hagfræðingur.
Blásið í nýja bólu
SVEINN VALFELLS
MÁL OG MENNING
A
ug
lý
si
ng
as
ím
i
– Mest lesið