Fréttablaðið - 14.05.2008, Blaðsíða 18

18 14. maí 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Um þessar mundir minnast Frakkar þess með pomp og
pragt að fjörutíu ár eru liðin frá
þeim atburðum sem kenndir eru
við „maí 68“; hefur allt verið á
öðrum endanum þess vegna í
nokkrar vikur og allar horfur eru á
því að svo verði enn um stund,
a.m.k. þangað til yfirstandandi
maímánuður er allur. Reyndar kom
í ljós í rækilegri könnun sem
kennarar og sálfræðingar gerðu að
mikill meirihluti nemenda í skólum
landsins gat alls ekki svarað
spurningunni: „hvenær var maí
68?“ Kannske finnst ýmsum
ástæðulaust að krefjast svo
mikillar söguþekkingar af ungvið-
inu, en hvað sem því líður er von til
að slík fáfræði verði brátt úr
sögunni.
Fyrir skömmu las ég í blaði að
áttatíu og átta bækur væru nú
komnar út um þessa atburði eða þá
á leiðinni, og munu þá ekki vera
taldar ýmsar endurútgáfur; flest
málsmetandi blöð og tímarit gefa út
sérhefti, sýndar eru sjónvarps-
myndir, gamlar og nýjar, sérstakar
dagskrár eru fluttar í útvarpsstöðv-
um og þar fram eftir götunum.
Ekki verður nú annað séð en
mikill einhugur ríki um þessa
atburði fjörutíu árum síðar. Þegar
Frakkar voru spurðir að því í
skoðanakönnun hvoru megin þeir
hefðu verið í götubardögunum í
maí 68 sögðu sjötíu og sjö af
hundraði að þeir hefðu verið með
stúdentum en fjórtán af hundraði
að þeir hefðu verið með lögregl-
unni. Tveir menn sem voru sitt
hvoru megin við götuvígin, Daniel
Cohn-Bendit leiðtogi stúdenta og
Maurice Grimaud fyrrverandi
lögreglustjóri Parísar, nú hátt á
tíræðisaldri, hittust nýlega í
sjónvarpssal og ræddu málin í
mesta bróðerni. En það hefur
komið fram að lögreglustjórinn var
hálft í hvoru á bandi stúdenta, þótt
það færi ekki hátt á sínum tíma.
Þannig rísa nú hátíðahöldin
fjöllunum hærra. En í frönskum
veislum sem standa lengi er
gjarnan siður, að þegar allt stendur
sem hæst gera menn smáhlé og
steypa í sig svo sem einu glasi af
lútsterku brennivíni. Oftast er til
þess haft eplabrennivín frá
Normandí nálægt áttatíu prósent,
og eftir því er þessi siður kallaður,
hann heitir sem sé „Normannagat“.
Þess vegna var við því að búast að í
hátíðahöldunum út af maí 68
stöldruðu menn einhvern tíma við
og tækju upp þennan sama sið, og
það gerðist. Snemma í maí rann
nefnilega upp fyrir mönnum að nú
átti Nikulás Sarkozy eins árs
afmæli á forsetastól, það var sem
sé ár liðið síðan hann vann sinn
mikla sigur í forsetakosningum og
tók við embætti með stóryrtum
yfirlýsingum. Og menn gerðu
smáhlé og innbyrtu þetta beiska
brennivín, þetta forsetabrugg.
Eins og búast mátti við í
Normannagati var það ekki laust
við grettur. Eitt vikublaðið birti
mynd af fúlum Sarkozy með
áletruninni: „Andskotinn, fjögur ár
enn...“, en annað blað reiknaði út
hvað fjögur ár væru margir dagar,
svo menn gætu farið að telja dag
frá degi hve langt væri eftir. En
menn bentu einnig á það að
forsetinn, eða „Napóleon Narciss-
us“ eins og sumir kalla hann, hafi
að vissu leyti haldið sín kosninga-
loforð: hann lofaði því sem hann
kallaði „rupture“ á frönsku, en það
er „rof“ á íslensku og felast í því
alger þáttaskil eða kúvending í
pólitíkinni, og ekki er annað hægt
að segja en það hafi orðið mikil rof,
á mörgum sviðum.
Það urðu rof í stjórnarstefnu og
-stíl. Sarkozy hélt upp á kosninga-
sigurinn með mikilli veislu í
dýrasta og fínasta veitingastað
Parísar, fór svo að hvíla sig í
lystisnekkju sem einn vinur hans,
miljarðamæringur eins og nú er
sagt, lét honum í té. Þegar hann tók
við völdum var það eitt hans fyrsta
verk að gera breytingar á reglum
um skattheimtu sem höfðu í för
með sér miklar skattaívilnanir
fyrir auðugasta hluta þjóðarinnar.
Þá varð ljóst að Sarkozy ætlaði
ekki síst að vera forseti millanna,
sem ýmsum fannst að hefðu orðið
útundan í forsetatíð fyrirrennar-
anna.
Það urðu rof í persónulegum stíl.
Með sínum sviptingasömu
hjónabandsmálum komst Sarkozy
þangað sem enginn fyrirrennari
hans hafði komist, sem sé á forsíðu
ákveðinna vikublaða, „Closer“ og
annarra slíkra. Um þennan nýja stíl
hafa franskir blaðamenn notað
hljóðgerfinginn „bling bling“, hvað
sem það á svo sem að merkja. Svo
urðu mikil rof milli forsetans og
kjósenda. Á stuttum tíma hafa
vinsældir hans hrapað niður svo nú
er ekki meira en þriðjungur
landsmanna sáttur við hann, og vita
menn ekki dæmi til slíks hruns
áður.
En þetta er ekki allt of sumt.
Fyrir skömmu urðu aftur rof og nú
milli „gamla“ og „nýja“ Sarkozys.
Því skyndilega birtist forsetinn í
sjónvarpinu, viðurkenndi alls kyns
mistök, einkum hvað snerti
tjáningu og stíl, og lofaði bót og
betrun. Hann lét ekki sitja við orðin
tóm, því nú er hann orðinn
alvarlegur, jafnvel hlédrægur og
orðvar mjög. Telja sumir að Carla
Bruni passi vel upp á hann. Þá ættu
menn sem sé að vera ánægðir og
geta snúið sér aftur að maí 68
veisluhöldunum. En það gildir ekki
um alla. Skopteiknarar og háðfugl-
ar alls kyns sitja nú uppi með sárt
ennið og kveina hástöfum: „Gefið
okkur gamla Sarko aftur“.
Normannagat
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Afmæli
A
ðalhagfræðingur Seðlabankans átti í síðustu viku í
krafti stöðu sinnar samtal við þekkt þýskt dagblað. Þar
kom fram sú afdráttarlausa skoðun að með evru mætti
ná betri stöðugleika í þjóðarbúskap Íslendinga.
Þessi ummæli sæta ekki sérlegum tíðindum á heima-
velli fyrir þá sök að í meira en tvö ár hefur sú skoðun aðalhag-
fræðingsins legið fyrir með vel rökstuddum hætti að ávinningur-
inn af sjálfstæðri mynt væri minni en enginn og hún yki fremur
sveiflur en að draga úr þeim. Þeirri niðurstöðu fylgdi fyrirvari
um álit Seðlabankans sjálfs.
Í þýska dagblaðinu var enginn slíkur fyrirvari. Eigi að síður
má vera að hann hafi átt að fylgja. Á hinn bóginn var tekið fram
að upptaka evru væri ógerleg af pólitískum ástæðum. Það er rétt
með því að ríkisstjórnin er því andvíg. Forsætisráðherra hefur
þar á móti lýst yfir því að senn sé tímabært að gera fræðilega
úttekt á peningamálunum.
Hlutverk Seðlabankans er sannarlega ekki að leggja pólitískar
línur af þessu tagi. Á hinn bóginn er það skylda bankans í sam-
ræmi við sjálfstæði hans að gera fólkinu í landinu grein fyrir hag-
fræðilegu mati sínu á því hvernig stjórnun peningamála verður
best háttað bæði í bráð og lengd. Það á að vera þekkt.
Ríkisstjórnir þurfa að sjálfsögðu ekki að fara að hverju því áliti
sem Seðlabankinn lætur í ljós. Ef þannig stendur á er það hlut-
verk ríkisstjórna að gera þjóðinni grein fyrir þeim ástæðum sem
hugsanlega útiloka hagfræðiálit Seðlabankans. Pólitískar ákvarð-
anir eru eftir það teknar á upplýstum grundvelli.
Í síðustu viku birti Seðlabankinn ársrit sitt um stöðugleika í
íslenskum fjármálum. Það er ágæt stöðulýsing. Þar er á hinn bóg-
inn ekki að finna rökstuðning fyrir því að núverandi aðferðafræði
við stjórn peningamála dugi til frambúðar. Þar er engin ráðagerð
um endurbætur. Þar er heldur ekki að finna röksemdir með eða
á móti þeim sjónarmiðum sem aðalhagfræðingur bankans hefur
ítrekað lýst bæði heima og erlendis.
Í þessu samhengi þarf enn fremur að hafa í huga að forstöðu-
maður rannsóknar- og spádeildar hagfræðisviðs Seðlabankans
kynnti fyrir nokkrum vikum viðamikla samanburðarrannsókn
þar sem fræðilega er rökstutt að með upptöku evru megi ná
betri árangri við að hemja verðbólgu. Könnunin var kynnt með
fyrirvara um álit Seðlabankans. Í stöðugleikaskýrslunni er engin
afstaða tekin til þessarar rannsóknarniðurstöðu.
Þegar til þess er horft að helstu forstöðumenn hagfræðisviðs
Seðlabankans hafa tjáð skoðanir sínar og skýrt rannsóknar-
niðurstöður sínar bæði heima og erlendis með svo ákveðnum
hætti verður ekki lengur hjá því komist að kalla eftir áliti bank-
ans sjálfs. Í fyrsta lagi þarf að fá úr því skorið hvort sömu eða
ólík sjónarmið ríki á hagfræðisviði Seðlabankans annars vegar og
í bankastjórn hins vegar. Í öðru lagi þarf að liggja fyrir hvort mat
bankans fer saman við stefnu ríkisstjórnarinnar. Ósamræmi þarf
ekki að vera óeðlilegt en á að vera vitað.
Engin ástæða er fyrir Seðlabankann að draga yfir það fjöður ef
hann er sammála aðalhagfræðingunum. Telji bankinn hins vegar
að þeir vaði í persónulegum vegvillum með mat sitt og rannsóknir
á skipulagi peningamálanna verður það að koma fram með skýr-
um hagfræðilegum gagnrökum. Þögnin dugar ekki lengur til að
eyða þeirri óvissu. Hún er í besta falli vandræðaleg en í versta
falli ótrúverðug.
Hver er framtíðarstefnan í peningamálum?
Vandræðaleg þögn
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Bjarni Harðarson skrifar um Evr-
ópumál
Fréttablaðið birti fyrir nokkru tölur sem sýna að 68% þjóðarinnar vill að
þjóðin hefji UNDIRBÚNING aðildarvið-
ræðna ESB. Aldrei hefur spurningin
verið sett fram með svo óljósum hætti en
alloft hefur þjóðin verið spurð að því
hvort beinlínis eigi að hefja aðildarvið-
ræður. 2002 vildi 91% landsmanna hefja
slíkar viðræður en í sömu könnun
reyndust ekki nema 52% hlynnt aðild.
Undirbúningur aðildarviðræðna er mest fólginn í
að reka niður verðbólgu og vaxtaokur. Sjálfur myndi
ég fagna því ef stjórnvöld sneru sér að því. En ég vil
ekki inn í ESB, enda er ekki hægt að ganga í ESB við
núverandi aðstæður. Gott yfirlit yfir kannanir um
ESB–aðild er að finna á heimasíðu Samtaka iðnaðar-
ins. Af þeim má lesa að frá árinu 2003 hefur fylgi við
það að hefja viðræður sveiflast frá 69% niður í 55%
en í sömu könnunum hefur fylgi við aðild sveiflast
frá 52% niður í 36%. Uppsláttur í Fréttablaðinu frá í
febrúar um að 55% fylgi við aðildarviðræður sé met
eða að fylgi við ESB aðild sé nú í hámarki
stenst því ekki skoðun. Vitaskuld getur
staðan í þessum málum breyst hratt í
þeirri efnahagslægð sem nú ríður yfir.
En þá aðeins sem tímabundin óánægja
með slæma hagstjórn. Þó er athyglisvert
að eini flokkurinn sem hefur aðild á
stefnuskrá stórtapar fylgi í könnnunum.
Umræðan um ESB einkennist um
margt af samskonar draumsýnum og
einkenndu fylgismenn sósíalismans. Því
er til dæmis haldið fram í sama bláeyga
sakleysinu að matarverð og vextir muni
lækka um tugi prósenta ef við göngum í
ESB. Af því bara. Því er líka haldið fram
að ESB muni styrkja íslenska landsbyggðarmenn.
Víst er mikið styrkjakerfi í ESB en þeir eru vitaskuld
handa hinum fátæku. Ef við ætlum að keppa við
Tyrki og Slava verðum við fyrst að verða almenni-
lega fátæk.
Svipuð er sú mýta að efnahagsvandinn hverfi ef
við tökum upp evru. Spyrjum Íra, Ítali og Spánverja
sem allir óska sér þess nú að hafa eigin mynt til að
geta mætt kreppunni og forðað þannig atvinnumissi
og gjaldþrotum.
Höfundur er alþingismaður.
Talnaleikir ESB-sinna
BJARNI HARÐARSON
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Áunnin réttindi
Geir H. Haarde segir að að í forsætis-
ráðuneytinu hafi verið unnið að
því um skeið að gera breytingar á
lífeyrisréttindum æðstu embættis-
manna. Hann segir hins vegar að ekki
verði tekin nein réttindi af mönnum
sem þeir hafi áunnið sér. Með því á
forsætisráðherra við að breytingar á
þessum lífeyrisréttindum verði ekki
afturvirk. Eftirlaunafrumvarpið
var umdeilt, því það gerði
æðstu ráðamönnnum kleift að
þiggja óskert eftirlaun þótt þeir
stunduðu aðra vinnu. Alþingis-
menn áunnu sér þessi
réttindi með því
einfaldelga að festa
þau í lög. Og skáka
nú í skjóli þess.
Megi þeir bera sig eftir því
Nú má vel vera að það standist ekki
lög að gera afturvirkar breytingar á
sjálftök... afsakið, áunnu réttindunum.
En þó kemur eitt til greina. Að afnema
afturvirkt rétt æðstu embættismanna
til að þiggja full eftirlaun á meðan þeir
stunda aðra vinnu. Þeim sem finnst á
sér brotið væri guðvelkomið að höfða
mál á hendur skattgreiðendum og fá
greiddar fullar bætur. Verði þeim
að góðu.
Stuðaðir gagnrýnend-
ur
Óskar Þór Guðmundsson
lögreglumaður
skrifaði grein í
Morgunblaðið
á sunnudaginn
um „Taser-valdbeitingartækið“, sem
í daglegu tali nefnist rafbyssa. Óskar
rekur kosti tækisins og nefnir að
það straumurinn í rafbyssu sé í raun
miklu minni en í venjulegri jólaseríu
og hafi engin áhrif á hjartagangráð.
Um efasemdaraddir segir Óskar að
þeir sem hafi gagnrýnt rafbyssuna
opinberlega séu „akkúrat þeir sem eru
stundum í þeim aðstæðum að
tækið yrði jafnvel notað gegn
þeim“. Jóhanna K. Eyjólfsdóttir,
framkvæmdastjóri Amnesty
International á Íslandi, Þráinn
Bertelsson rithöfundur og
Jónas Kristjánsson, fyrr-
verandi ritstjóri, hugsa sig
sjálfsagt tvisvar áður en þau
draga ágæti rafbyssa aftur í
efa. bergsteinn@frettabladid.is