Fréttablaðið - 29.05.2008, Síða 28

28 29. maí 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Margir virðast líta svo á, að innganga Íslands í ESB þurfi
að bíða þess, að Sjálfstæðisflokkur-
inn sjái sig um hönd. Þessi skoðun
hvílir á þeirri hugsun, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi haft
stjórnarforustu fyrir þjóðinni nær
allan lýðveldistímann og hann einn
geti leitt Ísland inn í ESB líkt og
hann leiddi Ísland inn í Nató á
sínum tíma. Ég er á öðru máli. Ég
lít svo á, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi með ábyrgðarlausu og
vítaverðu háttalagi sínu undan-
gengin ár fyrirgert forustuhlut-
verki sínu og verðskuldi ekki þá
biðlund, sem sumir telja rétt eða
nauðsynlegt að sýna honum nú í
Evrópumálinu. Hér eru rökin.
Forsagan
Það orð fór af Sjálfstæðisflokknum
á fyrri tíð, að honum væri trey-
standi fyrir stjórn efnahagsmála.
Þessi skoðun hvíldi á tveim stoðum.
Í fyrsta lagi áttu heilbrigð markaðs-
búskaparsjónarmið eftir 1960
greiðari aðgang en áður að
Sjálfstæðisflokknum og Alþýðu-
flokknum, sem mynduðu viðreisn-
arstjórnina og skáru upp herör
gegn haftabúskap fyrri ára. Í annan
stað var efnahagsmálatilbúnaður
harðra andstæðinga sjálfstæðis-
manna í Framsóknarflokki og
Alþýðubandalagi veikur. Framsókn-
armenn höfðu í ljósi hagsmuna
Sambandsins lítinn hug á hagkvæm-
um markaðsbúskap og börðust af
hörku gegn flestum efnahagsum-
bótum viðreisnaráranna. Í Alþýðu-
bandalaginu var ástandið litlu
skárra: þar var nánast stöðutákn að
hafa ekkert vit á efnahagsmálum. Í
fyrsta skiptið, sem Alþýðubandalag-
ið stýrði fjármálaráðuneytinu 1980-
83, rauk verðbólgan upp í 83
prósent á ári. Sjálfstæðismenn gátu
baðað sig í ljómanum, sem stafaði
af getuleysi hinna á þessu sviði og
sundurþykkju. Þetta er nú liðin tíð.
Þegar Alþýðubandalagið stýrði
fjármálaráðuneytinu öðru sinni
1988-91, var fjármálastjórnin í lagi,
og þá komst aðild Íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu á
dagskrá gegn ábyrgðarlausri og
afhjúpandi andstöðu Sjálfstæðis-
flokksins. Þá hafði ný kynslóð tekið
við forustu Framsóknarflokksins og
máð af honum megnustu andstöð-
una við markaðsbúskap. Andstæð-
ingarnir höfðu tekið framförum.
Nýliðin tíð
Vandi Sjálfstæðisflokksins reyndist
sá, að ný forustukynslóð flokksins,
eftirstríðskynslóðin, bar ekki nógu
glöggt skynbragð á efnahagsmál og
brást þeim vonum, sem við hana
voru bundnar. Nýja kynslóðin var
eins og léleg eftirlíking hinnar
eldri. Hún gapti upp í brezka
íhaldsmenn og bandaríska rep-
úblikana – Bush og kompaní! – og
gleypti allt hrátt og varð um leið
viðskila við systurflokkana á
Norðurlöndum og á meginlandi
Evrópu. Eftir samfellda ríkisstjórn-
arsetu Sjálfstæðisflokksins í
sautján ár er verðbólgan enn hin
mesta í allri Evrópu. Það mætti
halda, að gömlu kommarnir séu
komnir aftur í fjármálaráðuneytið.
Það er ekki heil brú í skýringum
sjálfstæðismanna í stjórnarráðinu
og Seðlabankanum á þessum
óförum: þeir kenna ýmist erlendum
samsærismönnum um ástandið og
heimta rannsókn eða skella
skuldinni á tímabundið gengisfall
án skilnings á því, að krónan var of
hátt skráð fyrir, eða benda á
erlendar verðhækkanir án sýnilegs
skilnings á, að þá hefði verðbólgan í
nálægum löndum aukizt jafnmikið
og hér heima. Rétta skýringin er þó
auðvitað hin sama og ævinlega:
aðhalds- og ábyrgðarleysi í stjórn
innlendra ríkisfjármála og
peningamála. Ríkissjóður er nú
ekki aflögufær nema hann taki
erlent lán. Gjaldeyrisforði
Seðlabankans er brot af því, sem
hann þyrfti að vera.
Við þetta bætist annað, sem fengi
fyrri foringja flokksins til að snúa
sér við í gröfinni. Sjálfstæðisflokk-
urinn notaði fyrst aflakvótakerfið
og síðan einkavæðingu banka og
annarra ríkisfyrirtækja til að mylja
ásamt Framsóknarflokknum undir
einkavini sína og vandamenn og
lagði með því móti grunninn að
þeirri hugsun, að stjórnmálastéttin
geti með sjálftöku lyft kjörum
sínum langt upp fyrir kjör
venjulegs fólks. Þetta var hugsunin
á bak við eftirlaunalögin illræmdu
2003 og einnig á bak við síaukna
misskiptingu, sem ríkisstjórnin
hefur þó ekki enn fengizt til að
viðurkenna. Hvernig gat Sjálfstæð-
isflokkurinn sokkið svo djúpt? Mér
verður hugsað til Suður-Ameríku,
þar sem ófyrirleitnir, spilltir og illa
innrættir lýðskrumarar þöndu
efnahagslífið með erlendum
lántökum til að kaupa sér fylgi, en
það reyndist skammgóður vermir.
Nú stendur Sjálfstæðisflokkurinn í
sömu sporum, rúinn trúverðugleika
og trausti. Flokksmenn mikluðust
árum saman af góðri hagstjórn og
börðu sér á brjóst án sýnilegs
skilnings á því, að innlendar og
erlendar skuldir fólksins og
fyrirtækjanna í landinu ógna nú
afkomu þeirra sem aldrei fyrr.
Ballið er búið.
Næsta skref
Óbreytt hagstjórnarfar felur í sér
skylduaðild almennings að
vogunarsjóði Sjálfstæðisflokksins.
Frjálshugaðir menn í flokknum
þurfa að leysa sig úr viðjum gömlu
flokksklíkunnar og bjóðast á eigin
forsendum til samstarfs við aðra
innan þings og utan um að undirbúa
án frekari tafar umsókn um aðild
Íslands að ESB. Þannig liggur
beinast við að reyna að endurvekja
traust umheimsins á íslenzku
efnahagslífi eftir það, sem á undan
er gengið. Þegar samningur um
aðild liggur fyrir, verður hann
borinn undir atkvæði þjóðarinnar.
Hún ein ræður.
Eftirlegukindur
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Sjálfstæðisflokkurinn
UMRÆÐAN
Lánasjóður íslenskra námsmanna
Núverandi fyrirkomulag námslána og efna-hagsumhverfis gerir það að verkum að
nemendur háskóla eiga erfiðara um vik að ná
endum saman. Nemendur fá afgreidd sín
námslán í samræmi við námsframvindu sem
er eðlilega ekki fyrr en við lok hverrar skóla-
annar. Þetta gerir það að verkum að allmargir
nemendur lifa á yfirdrætti yfir skólaárið sem
þeir greiða svo niður þegar námslán berast. Þetta
gerir nemendum mjög erfitt fyrir og margir hverjir
grípa til þess ráðs að vinna með skóla eða afla sér
tekna á sumrin til þess að komast hjá því að þurfa á
miklum yfirdrætti að halda.
Það er erfitt að átta sig á því við hvað var miðað
þegar nýtt samkomulag var gert á milli fulltrúa
ríkisstjórnarinnar og stjórnar LÍN þegar ákveðið var
að hækka grunnframfærslu um 7%. Samkvæmt
lögum um LÍN ber að miða við „[...] að námslán
samkvæmt lögum þessum nægi hverjum námsmanni
til að standa straum af náms- og framfærslukostnaði
meðan á námi stendur að teknu tilliti til
fjölskyldustærðar námsmanns. Stjórn
sjóðsins er heimilt að taka tillit til búsetu og
annarra atriða er áhrif kunna að hafa á
fjárhagsstöðu námsmanns.“ Það hlýtur að
vera öllum ljóst að ekki var tekið tillit til
núverandi efnahagsumhverfis þegar nýtt
samkomulag var gert. Það eru tveir kostir í
stöðunni til þess að bæta hag nemenda; að
hækka grunnframfærslu námslána enn
frekar og afnema skerðingarhlutfall tekna
eða hefja greiðslu námslána á mánaðar-
fresti og forða nemendum frá okurvaxtaumhverfi
landsins. Hið síðarnefnda er þó gríðarlega erfitt og
myndi þýða uppstokkun á núverandi námslánakerfi.
Að lokum vil ég mótmæla því að nemendur
Háskólans á Akureyri hafi engan fulltrúa í stjórn
LÍN. Í ljósi þess að við höfum engan fulltrúa í
stjórninni hefði ég talið það eðlilegt að fulltrúar
nemenda við HA hefðu fengið að segja sitt varðandi
nýtt samkomulag.
Höfundur er formaður félags
stúdenta við Háskólann á Akureyri.
Nemar í vítahring okurvaxta
Ó
líkt því sem skyldað er í öðrum Evrópuríkjum þarf
ekki að merkja hér á landi sérstaklega erfðabreytt
matvæli. Um hættur þess að neyta erfðabreyttra
matvæla er deilt. Framleiðendur segja að sjálfsögðu
að erfðabreytt matvæli, eins og korn, maís og soja,
séu í engu hættulegri en matvæli sem eru ekki erfðabreytt. And-
stæðingar segja hins vegar að við erfðabreytinguna komi í ljós
óvænt neikvæð áhrif, eins og ofnæmisviðbrögð, auk annarra
hættna.
Hvort sem hætturnar eru til staðar eða ekki ætti það að vera
skýlaus réttur neytenda að hafa val um það hvort hann neytir
erfðabreyttra matvæla. Kostnaður neytenda af slíku vali er mun
hærri hér á landi en í öðrum Evrópuríkjum þar sem merkingar
eru skyldugar. Það eru eflaust fáir sem gera sér grein fyrir að
fjölmargir Íslendingar neyta erfðabreyttra matvæla á hverjum
degi, en slíkt er meðal annars að finna í algengu morgunkorni,
vinsælum tómatsósum, gosdrykkjum, tilbúnu kökudeigi, kexi og
svo mætti lengi telja.
Í fjölmörg ár hafa talsmenn neytenda hvatt til þess að Evrópu-
reglur um merkingar á erfðabreyttum matvælum taki gildi hér
á landi en þær segja til um að merkja þurfi sérstaklega umbúðir
ef vara inniheldur í það minnsta eitt prósent af erfðabreyttum
hráefnum. Tilgangurinn með þessari löggjöf er ekki að koma
slíkum matvælum af markaði hér á landi, heldur til að neytendur
geti haft upplýst val um það hvað þeir kaupa. Sérstaklega hefur
verið kallað eftir slíkum reglum um merkingar hér á landi þar
sem hlutfallslega er meira flutt inn af matvælum frá Bandaríkj-
unum en í öðrum Evrópuríkjum, en hlutfall erfðabreytts korns,
soja, kanóla og bómullar er mun hærra í bandarískri framleiðslu
en evrópskri. Því eru mun meiri líkur á að neyta erfðabreyttra
matvæla séu þau framleidd í Bandaríkjunum en í Evrópu.
Fyrir rúmu ári boðaði þáverandi umhverfisráðherra, Jónína
Bjartmarz, reglugerð um merkingu erfðabreyttra matvæla, sem
átti að vera „fyrsta skrefið í að laga íslenska löggjöf að Evrópu-
sambandsreglum“. Tveimur árum fyrr boðaði Sigríður Anna
Þórðardóttir, þáverandi umhverfisráðherra, að búast mætti við
að „innan skamms gildi hér sömu reglur [um erfðabreytt mat-
væli og fóður] og í öðrum Evrópuríkjum“.
Rétt má vera að það sé ekki við íslensk stjórnvöld að sakast
að evrópskar merkingareglur séu ekki hluti af EES-samningn-
um, en eins og kom fram í máli núverandi umhverfisráðherra,
Þórunnar Sveinbjarnardóttur, í Fréttablaðinu á sunnudag hafa
merkingar á erfðabreyttum matvælum ekki verið ræddar í
núverandi ríkisstjórn, auk þess sem forræði málsins hefur verið
fært frá umhverfisráðherra til landbúnaðarráðherra með til-
færslu matvælamála frá og með síðustu áramótum. Einar K.
Guðfinnsson getur því haldið starfi Jónínu Bjartmarz áfram,
með reglugerð um erfðabreytt matvæli, sem gerir þá kröfu að
slík matvæli sem eru til sölu hér á landi séu sérstaklega merkt.
Einungis þá er hægt að segja að íslenskir neytendur hafi upplýst
val í þessum efnum.
Merkingar á erfðabreyttum matvælum:
Réttur neytenda til
að vera upplýstir
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR
RAGNAR
SIGURÐSSON
Akureyri
Vík
Egilsstaðir
Selfoss
Hveragerði
Hafnarfjörður
Neskaupstaður
Grundarfjörður
Stykkishólmur
Súðavík
Ísafjörður
Akranes
Njarðvík
Sandgerði
Hreðavatnsskáli
Reykjavík
Þú sparar á Orkustöðvunum
Net Orkustöðvanna umhverfis landið þéttist sífellt til enn frekari
hagsbóta fyrir almenning. Kynntu þér hvar Orkustöðvarnar eru og
hvað bensínið er ódýrt þar.
SPÁÐU Í HVAÐ ÞÚ SPARAR!
www.orkan.is
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
IK
Fjársjóður undir X-inu
Umræður alþingismanna á eld-
húsdegi eru oftar en ekki nokkuð
fyrirsjáanlegar. Þeir sem eru í stjórn
það árið lýsa því fjálglega hve tíðin sé
góð, sprettan að batna og uppskeran
sem í vændum er sé ríkuleg. Svo
koma stjórnarandstæðingar
hver á fætur öðrum og
lýsa því yfir að váleg
veður séu í vændum,
sprettan engin og upp-
skeran enn minni.
Og stjórnmálamenn
vorir brugðust
ekki frekar en
fyrri daginn.
Einhver hefði
haldið að í
krepputali
undangeng-
inna mánaða minnkaði bjartsýnistal
ráðamanna, en óekki.
Össur Skarphéðinsson tók
jákvæðnihlutverk sitt mjög alvarlega
og talaði um hina glæstu tíma sem
í vændum væru. Okkar biðu mikil
auðævi í jörðu og því lítil ástæða til
að væla yfir verðbólgunni.
Á stundum minnti Össur helst
á ákafan sjóræningjaforingja að
reyna að fá menn til fylgilags við
sig til að grafa fjársjóð úr jörðu.
Og ekki skemmdi skeggið fyrir.
Nú er bara að finna X-ið og byrja
að grafa.
Sami ræðuhöfundur?
Og enn af eldhúsdeginum.
Því hefur verið haldið fram
að áhorf á ríkissjónvarpið
sé aldrei mælt á þeim
degi svo ekki sjáist hve fáir hlusta og
horfa í raun.
Hvað sem til er í því hlýtur að
vera sjálfsögð krafa að alþingismenn
hlusti hver á annan. Ekki var að
heyra að Þuríður Backman hefði
hlustað á Guðna Ágústsson þegar
hún gekk í pontu. Hún hóf mál sitt
á nákvæmlega sama erindi
eftir Einar Benediktsson og
Guðni.
Einhverjir hefðu skipt
upphafinu út við að heyra
Guðna básúna það, því
vissulega orti Einar meira
en þetta. En kannski
heyrði Þuríður
aldrei í Guðna?
kolbeinn@frettabla-
did.is