Fréttablaðið - 22.07.2008, Blaðsíða 16

16 22. júlí 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Þegar farsælt hjónaband missir flugið og hjónin skilja
er oft eins og allar minningar um
samvistir þeirra byrji og endi í
síðasta kaflanum. Eins og ekkert
hafi gerst árin á undan. Þetta á
ekki bara við um hjónabönd.
Í síðustu viku fór fram útför
Ragnars Kjartanssonar, fyrrver-
andi framkvæmdastjóra og síðar
stjórnarformanns Hafskipa.
Ragnar naut virðingar sem snjall
og mikilhæfur stjórnandi. Hann
var heilsteyptur maður, framsýnn
og næmur á umhverfi sitt og
strauma samfélagsins. Nafn hans
er í vitund almennings tengt
fyrir tækinu Hafskipum hf. sem
var stofnað árið 1958 og lagt niður
árið 1985.
Þegar Ragnar og Björgólfur
Guðmundsson tóku við fram-
kvæmdastjórn Hafskipa í upphafi
árs 1978 var fjárhagsstaða veik,
sem og baklandið, en þeim óx það
ekki í augum. Þeir voru báðir
menn nýrra tíma. Kraftmiklir,
bjartsýnir og með skapandi og
landmæralausa hugsun. Þeir
höfðu djarfa framtíðarsýn og
unnu markvisst og skipulega að
uppbyggingu fyrirtækisins. Í
þeirra höndum varð Hafskip
ævintýri. Að vísu ekki eitt af þeim
ævintýrum sem enda vel, en
spennandi, skemmtilegt og
ögrandi ævintýri meðan á því
stóð. Innan fyrirtækisins var
óvenjulega góður starfsandi.
Einhver undirliggjandi tilhlökkun-
areftirvænting. Keppnisandi og
starfsgleði sem allir skynjuðu,
bæði á kajanum og kontórnum.
Einnig þeir sem áttu erindi í
fyrirtækið. En róðurinn var
auðvitað ekki léttur.
Samkeppnisaðilarnir höfðu
sterkt bakland. Skipadeild SÍS
með Sambandið sem jafnan sá um
sína og Eimskipafélag Íslands,
óskabarn þjóðarinnar, sem átti
örugga höfn í hjarta hvers
Íslendings. Það var stofnað 1914
og hóf reglulegar siglingar milli
Íslands og annarra landa árið eftir.
Skömmu áður, eða 1912, stofnaði
A.P Möller Mærsk skipafélagið í
Danmörku. Það sigldi ekki
eingöngu með farm milli Dan-
merkur og annarra landa, heldur
einnig milli hafna víða um heim.
Eimskip varð farsælt og vel rekið
fyrirtæki en Mærsk varð stórveldi
og er það enn í dag.
Stjórnendur Hafskipa komu sér
upp hagkvæmari flutningaskipum
en hér höfðu sést, settu upp
umboðsskrifstofur í löndum sem
Hafskip sigldi til og lögðu grunn
að Atlantshafssiglingum, flutning-
um varnings milli Evrópu og
Norður-Ameríku án viðkomu á
Íslandi. Sama hugsun og hjá
Mærsk, en þótti glannaleg á
Íslandi. Velta má fyrir sér hver
saga Hafskipa hefði orðið ef
fjárhagur fyrirtækisins hefði
verið traustari í upphafi.
Mánaðarverkfall BSRB,
gengisfelling og tap á flutnings-
samningi við varnarliðið gengu
nærri fyrirtækinu og umræður
fóru fram við Eimskip um
yfirtöku á Hafskipum. Úr því varð
ekki, en uppgjörið var á næsta
leiti. Aðdragandi og framkvæmd
gjaldþrotsins verður ekki rakin
hér. Hins vegar vil ég minna á
smán réttarkerfisins.
Glæpurinn
Þegar maður les um borgara
fjarlægra ríkja sem án saka eru
teknir höndum á götum úti eða
heima hjá sér og hverfa um tíma,
fyllist maður óbeit á stjórnarhátt-
um sem leyfa þetta. Ekki er
auðvelt að horfast í augu við að
slíkt viðgangist hér á landi, án
athugasemda.
Þegar þrír menn frá Rannsókn-
arlögreglu ríkisins birtast á
heimili Ragnars Kjartanssonar
20. maí 1986 kl. 7 að morgni með
heimild til húsleitar og handtöku,
veit hann ekki hvaðan á sig
stendur veðrið. Símhringing
færir honum þær fréttir að fimm
félagar hans hafi fengið sams
konar heimsókn. Þegar Ragnar
kveður eiginkonu sína og besta
vin, Helgu Thomsen, segist hann
gera ráð fyrir að koma heim
síðdegis. Þetta hljóti að vera
einhver misskilningur. Hann hafi
ekkert að fela.
Teknar eru skýrslur af honum,
síðan haldið í Síðumúlafangelsið
og honum er vísað í klefa númer
17. „Hér er bjalla sem þú hringir
ef þú þarft að ná sambandi við
okkur og hér eru reglur fangelsis-
ins,“ segir vörðurinn um leið og
hann lokar rammgerðri hurðinni,
rennir slagbrandi fyrir og læsir
með lykli.
Klefinn er 2x3 metrar og lítil
gluggaræma uppi við loft með
þykku ógagnsæju gleri. Í þessari
vistarveru er Ragnar Kjartansson
frá 20. maí til 18. júní og fær ekki
að tala við aðra en lögfræðing
sinn og starfsmenn fangelsisins.
Sama gildir um félaga hans. Hann
veltir endalaust fyrir sér hvað
geti hafa gerst og bíður eftir að
vera kallaður til yfirheyrslu.
Líkast til hefur átt að draga úr
honum kjark því það líða tvær
vikur án þess að talað sé við hann.
Eftir það er náð í hann með
nokkurra daga millibili, aðallega
til að gefa skýringar á reikning-
um og bókhaldsþáttum sem engu
máli skipta. Dagarnir eru langir.
Næturnar lengri. Þegar hann fær
frelsi er hann engu nær um hvaða
glæpur það er sem réttlætir
meðferðina á honum og félögum
hans. Var það kannski aldrei
annað en hugarburður embættis-
manns?
Enginn verður samur eftir
svona reynslu. Höfundar
Hafskipsævintýrisins koma sárir
frá henni en uppréttir og með
fullri reisn. Hvorki hið opinbera
né viljugir fréttahaukar sem
gera stórmál úr engu, hafa
staldrað við og spurt hver hafi
borið ábyrgð á þessu ofbeldi.
Fjórir bankastjórar Útvegs-
bankans, vammlausir menn, voru
sviptir starfi sínu og æru vegna
Hafskipsmálsins. Þeir voru
sýknaðir sex árum síðar. Hver
ber ábyrgð á áfalli og vanlíðan
fjögurra fjölskyldna í sex ár?
Það er engin ástæða til að
gleyma þessari sögu. En um leið
er líka full ástæða til að halda
upp á og muna Hafskipsævintýr-
ið. Smitandi framkvæmdagleð-
ina, hugmyndaauðgina,
dirfskuna, samheldnina og
gleðibraginn á vinnustaðnum.
Meðan það var og hét var
Hafskip nefnilega í raun og veru
ævintýri!
Hafskip var ævintýri
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG |
Fjórir bankastjórar Útvegs-
bankans, vammlausir menn,
voru sviptir starfi sínu og æru
vegna Hafskipsmálsins. Þeir
voru sýknaðir sex árum síðar.
Hver ber ábyrgð á áfalli og
vanlíðan fjögurra fjölskyldna í
sex ár?
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
V
ið ríkjandi aðstæður í efnahagsmálum er brýnt að
auka verðmætasköpun í þjóðarbúskapnum. Frekari
orkunýting skiptir þar sköpum. Þrjú slík viðfangsefni
hafa verið í undirbúningi: Þar er um að ræða tvö álver,
annað í Helguvík og hitt á Bakka. Síðan hefur Lands-
virkjun sett í forgang viðskiptasamninga um orkusölu til annars
konar hátækniiðnaðar á Suðurlandi.
Vegna ólíkrar stefnu stjórnarflokkanna í orkumálum var
stefnuyfirlýsing ríkisstjórnarinnar um þessi efni fremur loðin.
Segja má að það hafi ekki komið að sök eins og þá stóð á. Aðstæður
hafa hins vegar breyst á þann veg að viðfangsefnum á þessu
sviði verður að hraða eigi að vera mögulegt að ná jafnvægi á ný í
þjóðar búskapnum. Skjótari árangur í orkunýtingu og verðmæta-
sköpun en áður var áformaður verður einn af prófsteinunum á
getu ríkisstjórnarinnar til þess að glíma við aðsteðjandi þreng-
ingar í efnahagsmálum.
En hver er þá pólitíska staðan á þessu sviði? Umhverfis-
ráðherrann hefur frá upphafi lýst andstöðu við allar framfarir
í atvinnumálum sem byggjast á orkunýtingu. Nýjar aðstæður í
efnahagsmálum sýnast engu hafa breytt í því efni hjá ráðherr-
anum fremur en af hálfu Vinstri græns. Forsætisráðherra hefur
þar á móti skerpt yfirlýsingar sínar um mikilvægi þessara við-
fangsefna við ríkjandi aðstæður.
Trúlega er það vegna innri aðstæðna í Samfylkingunni sem
iðnaðarráðherra hefur talað af heldur meiri varfærni um þessi
áform en forsætisráðherrann. Annað verður þó ekki ráðið en vilji
hans sé með sama hætti ótvíræður. Fyrir þá sök kom á óvart að
iðnaðarráðuneytið skyldi draga í meira en þrjá mánuði að gefa
umsögn um rannsóknarholu í Gjástykki.
Nú er þörf á að flýta rannsóknum en ekki tefja þær. Þar af leiðir
að það minnsta sem af ríkisstjórninni má krefjast er að finna þau
ráð að þessar rannsóknir geti gengið fram með þeim hraða sem
áformaður er af þeim sem að framkvæmdum standa. Við svo
búið geta tafir orðið dýrkeyptar fyrir efnahag landsmanna. Það
sama á við um nýmæli í orkufrekum iðnaði á Suðurlandi.
Fyrir ári skipti ekki öllu þó að þessi þróun ætti sér stað án
skýrrar stefnumótunar af hálfu stjórnvalda. Nú er málum hins
vegar á þann veg komið að á miklu veltur að sýna á erlendum fjár-
málamörkuðum að Ísland hafi horfið frá því að halda uppi gengi
krónunnar með vaxtamunarlántökum erlendra áhættu fjárfesta
eins og Seðlabankinn hefur haldið gangandi undanfarin ár.
Boðskapur dagsins á að vera sá að í stað peningastefnu sem
mistókst eigi að treysta á verðmætasköpun sem undirstöðu.
Ástæðan fyrir því að tala þarf skýrt um orkunýtingarstefnuna
er sú að þessi skilaboð verða að komast á framfæri á þeim fjár-
málamörkuðum sem máli skipta. Orkunýtingaráformin eru eini
trúverðugi kosturinn á bak við slík skilaboð.
Þó að stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn sé andvígur frek-
ari orkunýtingu og atvinnuþróun á þeim grundvelli er ekki svo
um alla stjórnarandstöðuna. Framsóknarflokkurinn hefur til að
mynda fylgt ábyrgri stefnu á þessu sviði. Frjálslyndir sýnast
einnig vera á þeim buxunum. Breiður pólitískur stuðningur á
því að vera fyrir skýrri og framsækinni orkunýtingarstefnu á
Alþingi. Enginn meirihlutavilji stendur til annars. Í því ljósi á að
vera unnt að tala skýrt og framkvæma hratt.
Senda þarf fjármálamörkuðum skýr skilaboð:
Markviss orkunýting
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Lýðræði í framkvæmd
Guðmundur Magnússon sagnfræð-
ingur veltir fyrir sér einkavæðingu á
bloggsíðu sinni. Segir hann að þótt
einkavæðingin hafi sannað gildi sitt
á mörgum sviðum séu ýmis álitamál
um framkvæmdina og árangurinn.
Spyr hann hvort ekki væri skynsam-
legt fyrir stjórnvöld að endurmeta
einkavæðinguna í heild, kalla til
erlenda sérfræðinga
og kalla eftir röddum
fólksins úr landinu. „Það
er lýðræði í framkvæmd.
Er nokkur á móti því?“
spyr Guðmundur.
Því var aftur á
móti svarað
síðastliðinn
vetur.
Vísað í nefnd
Í október í fyrra lögðu Vinstri græn
fram þingsályktunartillögu þess efnis
að „[k]önnuð verði reynslan af mark-
aðs- og einkavæðingu viðfangsefna
ríkis og sveitarfélaga hér á landi og
einnig verði dregnar saman og hafðar
til hliðsjónar helstu niðurstöður rann-
sókna á slíkum breytingum erlendis“.
Afdrif ályktunarinnar voru í stuttu
máli þau að henni var vísað í
nefnd og hefur ekki bólað á
henni síðan. Hvort einhver
sé beinlínis á móti lýðræði í
framkvæmd – í þeirri mynd
sem Guðmundur
leggur til – skal ósagt
látið. En á Alþingi
virðist áhuginn að
minnsta kosti ekki
vera mikill.
Eftirsjá Framsóknar
Valgerður Sverrisdóttir segir að það
hafi verið mistök af hálfu Framsókn-
arflokksins og Sjálfstæðisflokksins
að leggja niður Þjóðhagsstofnun árið
2002. Fyrr á árinu kvartaði Guðni
Ágústsson yfir því á þingi að hann
hefði þurft að senda sérfræðingum
Seðlabankans bréf í nafni þingflokks-
ins til að leita álits á stöðu Þjóðar-
búsins; þær upplýsingar væri ekki að
finna annars staðar eftir að Þjóðhags-
stofnun var lögð niður. Það var því
líklega ofmælt hjá Halldóri Ásgríms-
syni á sínum tíma að Framsóknar-
flokkurinn hefði „farið vandlega
yfir þetta mál“ og að verkefnum
Þjóðhagsstofnunar væri „komið
vel fyrir hjá öðrum stofnunum“.
bergsteinn@frettabladid.is
BYLGJAN BER AF
Samkvæmt könnun Capacent í aldurshópnum 18-54 ára á tímabilinu
1. janúar til 29. júní 2008. Hlutdeild - hlustun í mínútum á dag.
Hafskipsmálið