Fréttablaðið - 22.11.2008, Blaðsíða 22

22 22. nóvember 2008 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Ingimundur Friðriksson
skrifar um stjórn Seðla-
banka Íslands
Í grein í Fréttablaðinu 21. nóvember 2008
rekur Helgi Hjörvar
alþingismaður 23 atriði
sem hann telur sýna
fram á stjarnfræðilegt
vanhæfi yfirstjórnar
Seðlabankans. Hér skal aðeins í
örstuttu máli brugðist við athuga-
semdum Helga í sömu töluröð og
þær voru í grein hans.
1. Seðlabankinn er ekki gjald-
þrota. Líkt og margir aðrir er lík-
legt að Seðlabankinn verði fyrir
tjóni vegna hruns bankanna en
stærð þess liggur ekki fyrir. Seðla-
bankinn bauð innlendum bönkum
upp á áþekka fyrirgreiðslu og
seðlabankar í öðrum löndum og
tók að veði hliðstæð verðbréf og
aðrir seðlabankar, þ.m.t. skulda-
bréf útgefin af bönkum. Hið sama
gerði t.d. Seðlabanki Evrópu.
Hægt hefði verið að búa svo um
hnúta að veð Seðlabankans hefðu
verið tryggð í uppskiptingu bank-
anna í október. Kosið var að fara
þá leið sem farin var til þess að
kröfuhafar sætu allir við sama
borð og að ekki yrði sköpuð tilefni
til málssóknar af hálfu erlendra
kröfuhafa vegna mismununar.
2. Seðlabankinn
hefur rækilega gert
grein fyrir gjaldeyris-
forða sínum í ritum
sínum og annars staðar.
Í minnisblaði sem birt
var á heimasíðu bank-
ans 9. október sl. var
gerð grein fyrir við-
leitni hans til þess að
stækka forðann í ár.
Gagnrýni Helga er
hafnað.
3. Ekki er rétt að
bankanum hafi staðið til boða lán
frá JP Morgan á góðum kjörum sl.
vor, hvað þá í þeirri fjárhæð sem
Helgi gefur í skyn.
4. Það er rangt að bankinn átti
sig ekki á hlutverki sínu í fjár-
málastöðugleika. Hann hefur
kappkostað að sinna því hlutverki
af kostgæfni eins og endurspegl-
ast m.a. í ritum hans. Þá hefur
hann beitt reglum um gjaldeyris-
jöfnuð og lausafjárkvöð og vakað
yfir hvoru tveggja. Lækkun bindi-
skyldu árið 2003 var síðasti áfang-
inn í að skapa innlendum fjármála-
fyrirtækjum sömu
rekstrarskilyrði og fjármálafyrir-
tæki bjuggu við á evrópska efna-
hagssvæðinu. Það var í samræmi
við stefnu sem mótuð var á árinu
1998. Frá árinu 2003 voru bindi-
skyldureglur Seðlabanka Íslands
nánast samhljóða reglum Seðla-
banka Evrópu.
5. Seðlabanki Íslands náði verð-
bólgumarkmiði sínu á fyrri hluta
verðbólgumarkmiðsskeiðsins.
Rækilega hefur verið gerð grein
fyrir því hvers vegna erfitt var að
ná markmiðinu á síðustu misser-
um og fer því fjarri að þar sé við
Seðlabankann einan að sakast.
Framvinda opinberra fjármála,
skattabreytingar, fyrirkomulag
húsnæðislána, opinberra og ann-
arra, stórðiðjufjárfestingar, mikl-
ar launahækkanir o.fl. urðu þess
valdandi að þensla varð meiri en
ráðið var við með stjórntækjum
peningamála einum.
6. Svar við 5. lið á að nokkru
leyti við í 6. lið. Kynnt var undir
neyslu og fjárfestingargleði með
ónógu aðhaldi á öðrum sviðum
efnahagslífs en peningamála.
7. Þessi liður er tæpast svara-
verður. Gjaldeyrisforði þjóðarinn-
ar er ávaxtaður samkvæmt regl-
um sem um það gilda, í traustum
skuldabréfum og á innlánsreikn-
ingum í alþjóðlega viðurkenndum
og traustum fjármálafyrirtækj-
um.
8. Seðlabankinn hafði ágæta
mynd af stöðu bankanna á fyrri
hluta þessa árs eins og endranær.
Það sem kristallaðist fyrr á þessu
ári var mat alþjóðlegra fyrirtækja
á hve langvinn alþjóðlega fjár-
málakreppan yrði og hversu erfið
hún gæti orðið bönkum sem reiddu
sig í þeim mæli sem íslenskir
bankar gerðu á fjármögnun á
alþjóðlegum lánamörkuðum.
9. Lækkun bindiskyldu á erlend-
um útibúum íslenskra banka fyrr
á þessu ári fól í sér að bindiskyldu-
reglurnar voru lagaðar að því sem
gildir í Seðlabanka Evrópu. Í
regluverki hans eru innstæður í
útibúum evrópskra banka á Evr-
ópusvæðinu en utan heimalands
ekki háðar bindiskyldu.
10. Því er alfarið hafnað að fjár-
málastöðugleikaskýrslan frá því í
maí sl. feli í sér villandi upplýs-
ingagjöf. Þar er framvindan rakin
ítarlega og gerð grein fyrir veik-
leikum í stöðunni. Skýrslan talar
best sínu máli, rétt eins og fyrri
skýrslur bankans um fjármála-
stöðugleika. Einnig má vitna til
umsagna annarra, svo sem mats-
fyrirtækja og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins fyrr á þessu ári. Rétt er
að minna á að hamfarir riðu yfir
alþjóðlega fjármálamarkaði eftir
að skýrslan var gefin út í maí sl.,
einkum nú á haustmánuðum.
11. Viðbragðsáætlanir höfðu
verið gerðar í Seðlabankanum.
12. Um vaxtabreytingar í októb-
er var fjallað í fréttatilkynningu
bankans og Peningamálum nú í
nóvember og engu við að bæta.
13. Seðlabankinn keppti ekki við
viðskiptabankana um fjármagn
með skuldabréfaútgáfu og lánalín-
um. Hann samdi fyrir hönd ríkis-
sjóðs um lán með milligöngu þýsks
banka í ágúst sl. Í þeim viðræðum
kom aldrei fram og var aldrei
nefnt að lánveiting til ríkissjóðs
myndi hafa áhrif á önnur viðskipti
þeirra banka á Íslandi. Annað kom
á daginn og kom öllum á óvart.
14. Bankinn hefur áður svarað
því af hverju hann átti ekki aðild
að samningum norrænna seðla-
banka við bandaríska seðlabank-
ann. Bankinn átti viðræður við
bandaríska seðlabankann. Ekki
var unnt að greina frá þeim á
meðan þær stóðu yfir. Fráleitt er
að halda því fram að þar hafði
verið um viðvaningshátt að ræða.
Aftur er vitnað til minnisblaðs
bankans frá 9. október sl.
15. Það var ríkisstjórnin sem
ákvað að taka yfir Glitni. Ákvörð-
unin var ekki stórslys. Um aðra
kosti var ekki að velja eins og
málum var þá komið.
16. Um miðjan október fetaði
Seðlabankinn og önnur stjórnvöld
sig inn í nýtt umhverfi eftir hrun
bankanna. Gengi krónunnar var
ekki fest heldur var um milliá-
fanga að ræða þar til það fyrir-
komulag var valið sem fylgt hefur
verið í meginatriðum síðan.
Aðstæður kröfðust óvenjulegra en
eins skipulegra viðbragða og unnt
var.
17. Kastljóssviðtal við formann
bankastjórnar hafði ekkert með
fall Kaupþings að gera.
18. Tilkynning um lán rúss-
neskra stjórnvalda var byggð á
upplýsingum sem bankanum bár-
ust á þeim tíma og ekki var ástæða
að ætla annað en að þær væru full-
komlega áreiðanlegar.
19. Það er mat hvers og eins
hvort ummæli af því tagi sem vitn-
að er til í 19. tölulið hafa sérstök
áhrif á trúverðugleika íslensks
fjármálakerfis. Ýmsir hafa tjáð
sig í erlendum fjölmiðlum um
íslenskt fjármálakerfi og ekki víst
að það hafi allt verið hjálplegt.
20. Liðir 20. til 22. vísa til ræðu
formanns bankastjórnar á dögun-
um og tengdra hluta og mun hann
skýra þau sjálfur að því marki
sem hann telur tilefni til.
23. Ég kannast ekki við að seðla-
bankastjóri hafi veitt seðlabanka-
stjórum annarra ríkja tilsögn í
mannasiðum.
Dylgjur um að Seðlabankastjórn
muni verja lánum frá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum á óeðlilegan
máta eru ósmekklegar svo vægt
sé til orða tekið og ekki svaraverð-
ar. Er líklegt að lánveitendur,
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og
aðrir, myndu veita lánin ef ástæða
væri til að efast um að þeim yrði
skynsamlega varið?
Óskandi væri að umræður um
Seðlabankann og verk hans yrðu
málefnalegri og mótuðust ekki af
sjónarmiðum sem í engu snerta
það mikilvæga viðfangsefni bank-
ans að taka þátt í endurreisn þjóð-
arbúskaparins eftir áföll hausts-
ins.
Höfundur er bankastjóri Seðla-
banka Íslands.
INGIMUNDUR
FRIÐRIKSSON
Athugasemdir við grein Helga Hjörvars
UMRÆÐAN
Sighvatur Björgvins-
son skrifar um stjórn-
málaumræðu
Í hartnær fjóra áratugi hef ég fylgst náið með
störfum Alþingis og
umfjöllun um Alþingi og
alþingismenn í fjölmiðl-
um og orðræðum þar um
meðal fólks. Stundum
sem áhorfandi. Oftar sem þátttak-
andi. Á þeim árum hef ég átt sam-
skipti og samleið með fjöldanum
öllum af konum og körlum, sem
starfað hafa á Alþingi, komið þar
og farið.
Ég man þó ekki eftir öðru en sú
skoðun hafi ávallt verið mjög ein-
dregin; jafnvel ríkjandi; að alltaf
hafi á þessu tímabili valist til setu
á þjóðþinginu vont fólk, vanhæft
og spillt og á allt of háum launum.
Þannig hefur a.m.k. umræðan
verið Þó fólk af þessu tagi hafi
jafnan horfið á braut í talsverðum
hópum ekki síðar en á fjögurra
ára fresti hefur aldrei neitt skárra
fólk komið í staðinn. Í heil fjörutíu
ár. Merkileg sú þjóð sem aldrei
getur valið sér nema vont fólk til
starfa á löggjafarsamkomu sinni.
Eins og sagt er þó að mikið sé til af
hæfu og góðu fólki sem sé miklu
betur til starfans fallið en það fólk,
sem þjóðin hefur valið. Meira að
segja sá stóri hópur fjölmiðla-
fólks, sem setið hefur á Alþingi,
hefur ekkert reynst vera skárra
fólk en aðrir.
Slík er ógæfa þjóðarinnar að
meira að segja úr hópi mestu
gagnrýnendanna hefur aldrei tek-
ist að velja nema versta fólkið.
Meira en tímabært að spurt sé
hvort ekki sé rétt að menn hætti
að velja sér löggjafarsamkomu
með þessum hætti. Hvort ekki
muni gefa miklu betri raun að
þjóðþingið sé einfaldlega skipað
þeim, sem skipa sig bara sjálfir?
Er ekki orðið fullreynt að brúka
kosningar? Þær skila engu nema
vondu fólki. Ólánssöm er
sú þjóð sem sjálf getur
aldrei valið sér nema vont
fólk til forystu.
Bönnum rotnu og spilltu
flokkana!
Þá er það flokkakerfið.
Það hefur nú alltaf verið
rotið og gegnumspillt. Þó
hefur þjóðin alltaf af og
til verið að reyna að
stofna nýja flokka. Ég
man í svipinn eftir Lýð-
ræðisflokknum, Þjóðvarnar-
flokknum, Borgaraflokknum,
Bandalagi jafnaðarmanna, 0-
flokknum og Þjóðvaka; nýjum
flokkum sem þjóðin hafnaði.
Gömlu flokkunum langlífu;
Alþýðuflokki og Alþýðubandalagi;
sem nú eru dauðir. Íslandshreyf-
ingunni, sem engu náði fylgi. Af
fimm stjórnmálaflokkum, sem nú
sitja á Alþingi, er einn á tánings-
aldri; Frjálslyndi flokkurinn; og
tveir á barnsaldri; Samfylkingin
og Vinstri grænir. Þrátt fyrir allar
þessar tilraunir til þess að virkja
félagafrelsið til þess að stofna
nýja stjórnmálaflokka hafa þeir
alltaf reynst vera rotnir og gegn-
umspilltir. Er ekki orðið fullreynt?
Er ekki kominn tími til þess hrein-
lega að banna þessa flokkastarf-
semi? Og þá að sjálfsögðu í nafni
lýðræðisins.
Það hefur svo sem verið gert
bæði fyrr og síðar í öðrum lönd-
um. Að banna stjórnmálaflokka. Í
nafni lýðræðisins.
Burtu með þingræðið!
Og ríkisstjórnin! Hafa ekki allar
ríkisstjórnir í landinu brugðist?
Ekki man ég betur en sú skoðun
hafi verið mjög ofarlega; jafnvel
efst á baugi og mjög almenn í
þessi fjörutíu ár. Þessar ríkis-
stjórnir hafa verið sagðar selja
sjálfstæði þjóðarinnar a.m.k. fjór-
um sinnum í mínu fjörutíu ára pól-
itíska minni og geri aðrar ríkis-
stjórnir betur! Að minnsta kosti
jafnoft hafa þær verið skipaðar
einstaklingum, sem þjóðarsálin
jafnvel sakaði um landráð og land-
sölu. Svo ekki sé talað um svikar-
ana, lygarana og ómerkingana.
Er nú ekki nóg komið? Er nú
ekki fullreynt? Skipum utanþings-
stjórn! Hvað er nú það? Það er jú
stjórn skipuð fólki sem þjóðin
hefur ekki kjörið á þing! Sum sé
góðu fólki. En sú stjórn getur ekk-
ert gert ef hún nýtur ekki stuðn-
ings þingsins. Það er sú skipan
mála, sem við Íslendingar höfum
og kallast þingræði! Virkilega?!?
Þá afnemum við þetta þingræði.
Förum barasta fylktu liði inn í
Alþingishúsið og hendum þessu
þingliði út á götu. Lýðræðið þarf á
því að halda!
Þetta á sér líka fordæmi frá
öðrum þjóðum. Þar var það líka
gert í nafni lýðræðisins.
Heimskan gegn vanhæfni og
spillingu!
Á leiðinni í vinnuna í morgun
hlýddi ég á unga menn ræða
saman í útsendingu einnar
útvarpsstöðvarinnar. Þeir töluðu
til skiptis um lýðræði og lýðveldi
og virtust halda að þau orð þýddu
slíkt hið sama og hvorugt hafði hjá
þeim þá merkingu, sem mér var
kennt af vondu fólki að þau þýddu
hvort um sig. Þessir ungu menn
voru að gefa þjóðinni ráð í þreng-
ingum hennar í krafti þekkingar
sinnar. Þeir höfðu auðheyrilega
ekki haft jafn náin kynni af því
sem vont fólk aðhefst og vesaling-
urinn ég í mínu fjörutíu ára bram-
bolti innan um slíkt fólk og þau
heimskulegu viðhorf, sem þar eru
höfð að leiðarljósi. Heimskan, sem
minn gamli vinur og félagi Vil-
mundur Gylfason sagði að væri
áttunda dauðasyndin.
Vonandi bætist nú sú höfuðsynd,
heimskan, ekki ofan á spillingu og
vanhæfni þess vonda fólks, sem
þjóðin hefur valið úr hópi sínum
til þess að leiðsegja sér það sem af
er lýðveldistímanum. Fyrr má nú
rota en dauðrota!
Höfundur er fyrrverandi ráðherra
og alþingismaður.
Hér segir frá vondu fólki
SIGHVATUR
BJÖRGVINSSON