Fréttablaðið - 07.01.2009, Blaðsíða 12

12 7. janúar 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Táknrænt þótti mér, þegar ég sá markaðsblaðið hér í
Fréttablaðinu prentað í helmingi
stærra broti en blaðið sjálft – í
síðasta sinn – og hefur blað aldrei
fyrr sést í svo stóru broti
hérlendis. Fannst mér það skýr
táknmynd þess að slíkur belg-
ingsmarkaður hlyti að deyja.
En markaðshyggjan hefur
margs konar ásýnd. Og sumar
sjást ekki, því að hún á til að
bregða fyrir sig ýmsum grímum
til að dylja eðli sitt. Ekki einasta
hefur hún kollsteypt öllu efna-
hagslífi á Íslandi. Hún hefur
einnig reynst eins konar veira
sem smýgur um allan þjóðarlík-
amann og lamar nánast ónæmis-
kerfið. Til að mynda hefur henni
tekist að eitra íþróttir og menn-
ingarlíf. Sjúkdómseinkennin
sjáum við dag hvern í öllum
fjölmiðlum landsins, enda heldur
hún áfram að grafa um sig.
Undarlegt má heita hversu
mikið rými íþróttafréttir fá í
útvarpi, sjónvarpi og dagblöðum,
ekki síst í ljósi þess, að mikill
hluti fréttaflutnings þeirra snýst
ekki um íþróttir, heldur peninga.
En þegar betur er að gáð, snúast
íþróttirnar sjálfar núorðið
reyndar að miklu leyti um
peninga. Lítum til dæmis á golf,
kappakstur, handbolta og síðast –
en ekki síst – á knattspyrnu.
Leikmenn ganga kaupum og
sölum (og er vandlega tíundað) og
knattspyrnufélög eru mörg orðin
einkaeign auðmanna. Hvers
vegna í ósköpunum ættu íslenskir
menn að kaupa og eiga knatt-
spyrnufélag í Bretlandi? Vera má
auðvitað, að auðmenn sem hafa
gaman af knattspyrnu, finni
sérstaka þörf fyrir að geta
ráðskast með heilt félag, en
einhvern veginn finnst mér það
flokkast undir óeðli. Meira að
segja frjálsar íþróttir eru ekki
lausar við markaðsveiruna. Til
marks um það eru mótaraðir um
svokallaðan gullpott, þar sem
sigurvegari margra móta fær
himinháa fúlgu. Og gullverðlaun
á ólympíuleikum er mörgum
íþróttamönnum stórþjóða fyrst og
fremst leið að auglýsingasamn-
ingum. Fjölmiðlar ættu að setja
sér þær reglur að fjalla einungis
um raunverulegar íþróttafréttir
og hætta að sinna og ýta undir
þessa ógeðslegu peningamengun.
Hún hefur fært íþróttir svo langt
frá raunverulegum tilgangi að
telja má ekki aðeins dapurlegt,
heldur blátt áfram óhugnanlegt.
Ekki er Fréttablaðið öðrum
fjölmiðlum ötulli að breiða út
frjálshyggjuveiruna, en tvær
greinar þar vöktu nýlega athygli
mína. Önnur sagði í fyrirsögn:
„Turnarnir þrír í íslensku
menningarlífi áttu gott ár. Seldu
fyrir 250 milljónir króna.“
Greinin var um sölugengi Páls
Óskars Hjálmtýssonar, Arnalds
Indriðasonar og Ladda. Ég óska
þeim til hamingju með aurana. En
þótt ég beri fulla virðingu fyrir
þessum ágætu mönnum, þá get ég
ekki fallist á að þeir séu einhverj-
ir „turnar“ sem gnæfa yfir
íslenskt menningarlíf. Ég tel það
frekar eiga við um íslenskan
afþreyingariðnað, og ég er ekki
að gera lítið úr honum. Hins
vegar ofbauð mér þegar ég
heyrði bókmenntafræðing lýsa
því yfir í kastljósi sjónvarpsins
að Arnaldur Indriðason væri
hetja ársins „af því að hann hefði
selt svo margar bækur“. Ég átti
ekki von á að heyra þvílíkt
gildismat á bókmenntum frá
bókmenntafræðingi, þótt tengdur
sé bókaútgáfu. Ekki er við Arnald
að sakast. Ég veit ekki til þess að
hann hafi nokkurn tíma hampað
sjálfum sér.
Bókmenntir eru í eðli sínu
hugverk og því ekki söluvara. Það
er ekki hægt að „kaupa“ ljóð
Jónasar Hallgrímssonar. En það
er hægt að kaupa bók með
kvæðum hans. Ekki seldi hann
margar bækur um ævina, og
teldist því tæpast „hetja“ á okkar
dögum. Ég tel næsta víst að
merkasta bókmenntaverk liðins
árs sé ljóðabókin HVERT ORÐ
ER ATVIK eftir Þorstein frá
Hamri. Ekki er honum hátt
hossað í fjölmiðlum. Ekki veit ég
hversu mörg eintök seldust. Enda
má það einu gilda. Hitt er öllu
verra, að þessi bók var ekki
tilnefnd til íslensku bókmennta-
verðlaunanna – en kannski er það
líka tímanna tákn.
Hin greinin var reyndar um
útrás – þótt það megi nú heita
feimnisorð af eðlilegum ástæð-
um. Þar er fyrirsögnin: „Í
milljarða myndum frá Holly-
wood. Íslendingar farnir að
gægjast inn í draumaverksmiðj-
una Hollywood.“ Ekki var mikið
fjallað um leik þeirra þriggja
leikara sem nefndir voru, þótt
undarlegt megi nú heita, – heldur
öll áhersla á hvað þessar myndir
eru dýrar í framleiðslu.
Margur verður af aurum api,
segir í Hávamálum. Margan
hefur auður apað, segir í Sólar-
ljóðum. Margur hefur veikst illa
af veiru frjálshyggjunnar. Ég
óttast að hún valdi blindu.
Höfundur er rithöfundur og
prófessor emeritus við Háskóla
Íslands.
Frjálshyggjuveiran
UMRÆÐAN
Heimir Jóhannsson skrifar um samfé-
lagsástandið
Út í óvissuna hét glæpasaga sem ég las einu sinni. Allt í einu mundi ég eftir
þessum titli því að nafnið á sögunni á
eitthvað svo vel við núna. Þjóðin er á leið
út í óvissuna, hún veit að glæpur hefur
verið framinn, morð á mannorði þjóðar til
dæmis, en ekki hvað mörg lík liggja grafin
í bakgörðum og skúmaskotum viðskiptajöfra,
bankamanna og stjórnmálamanna. Sem eru allir
sem einn grunaðir eru um græsku, flærð, rumm-
ungsskap, rupl og rán, syndsamlega spillingu,
lævíslega lymsku og loddaraskap, pretti og
siðleysi, mannleysi og ræfildóm að hætti versta
ruslaralýðs, óráðsíu og óreiðumanna.
Reyndar er þjóðin í algerri óvissu um það hver
er grunaður um hvað og hver ekki grunaður um
ekki hvað eða ekki neitt eða hvað. Er ástandið
eiginlega svo geðbilað, umsnúið og á hvolfi að allir
eru grunaðir um allt þar til að sekt þeirra hefur
verið afsönnuð eða ógild, óregluð eða afregluð,
afglæpuð eða klínt á aðra. Svona er Ísland í dag,
eins og fáránlega vitlaus glæpareyfari,
skrípaleikur, farsi. Og við sem héldum
okkur vera alvöruþjóð sem að mark væri
takandi á. ,,HA HA HA HA!!!“ Það
hlægilegasta er nú samt sennilega að
sirkusstjórarnir skuli hafa sótt um í æðstu
ráðum heimspólitíkurinnar, þeir sem lentir
eru við hliðina á Dr. Mugabe í frægðarhöll
stjórnmála- og stjórnsýslufúskaranna.
Hugsið ykkur stjórnmálamenn vora að
hræra í málefnum kjarnorkuvígbúnaðar til
dæmis!!! ,,HA HA HA HA!!!“
Nei annars … ,,HJÁÁÁÁÁÁÁLP!!!“
Getið þið séð fyrir ykkur íslenska stjórnmála-
menn hræra í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna í
dag? Guð forði heimsins börnum frá þeirri ógæfu.
Það er nú nóg að það stefni í skort á brauði handa
hungruðum Heimi þó að skortur verði ekki líka á
brauði handa hungruðum heimi.
Í mínum huga hefur ríkisstjórnin skapað sér rétt
til nýs nafns. Í stað þess að vera kölluð ríkisstjórn
ætti hún að kalla sig „Þjóðaróöryggisráð sundraðr-
ar þjóðar“. Lengra held ég að hún komist nú ekki í
virðingarstiga þjóðanna og þjóðarinnar í bili.
Höfundur er smiður og laganemi.
StjórnarÓráðið
HEIMIR
JÓHANNSSON
S
tjórnarskránni hefur af ýmsum ástæðum verið haldið
hlémegin í umræðum um Evrópusambandið. Aðild er
óheimil eftir gildandi stjórnarskrá. Sú staðreynd er
þegar farin að hafa áhrif á taflborði stjórnmálanna.
Tímasetning stjórnarskrárbreytinga ræður þannig
miklu um samstarfsmöguleika flokka í þeirri sérstöku pólitísku
stöðu sem nú er uppi.
Leikreglurnar um það hvernig staðið skuli að ákvörðun í svo
mikilsverðu máli eru þýðingarmiklar. Því fyrr sem þær eru
kunnar þeim mun betra. Aðildarandstæðingar vilja ekki gera
stjórnarskrárbreytingar á þessu kjörtímabili. Þannig geta þeir
haldið aðildarspurningunni í gíslingu út það næsta. Þjóðin hefur
hins vegar ekki efni á óvissu um þetta mál í svo langan tíma hver
svo sem endanleg ákvörðun hennar verður þegar þar að kemur.
Í þessu sambandi vakna fjölmargar spurningar. Ein lýtur að
því hvort unnt er að sækja um aðild og undirrita samkomulag
þar um meðan það er andstætt stjórnarskrá. Þetta getur verið
lögfræðilegt álitaefni. Flest rök hníga hins vegar að þeirri nið-
urstöðu að stjórnarskrárheimildin þurfi þá fyrst að vera fyrir
hendi þegar málið verður lagt fyrir til endanlegrar ákvörðunar.
Fari svo að sótt verði um aðild á úthallandi þessum vetri er
tvennt til um tímasetningu. Annars vegar má gera stjórnar-
skrárbreytingu í nokkurri skyndi og rjúfa þing á vordögum.
Nýtt þing yrði að staðfesta stjórnarskrárbreytinguna. Það tæki
á hinn veginn fyrst afstöðu til aðildarsamnings þegar hann lægi
fyrir hugsanlega eftir tólf til átján mánuði. Í framhaldi af því
tæki þjóðin endanlega ákvörðun í allsherjaratkvæðagreiðslu.
Hinn kosturinn um tímasetningu er sá að rjúfa þing þegar
aðildarsamningurinn er klár og gera þá nauðsynlega breytingu
á stjórnarskránni. Þjóðaratkvæðagreiðslan kæmi þá beint í kjöl-
far alþingiskosninga. Þessi tímasetning gefur rýmri tíma til þess
að ná breiðu samkomulagi um leikreglurnar. Eftir fyrri leiðinni
eru þær hins vegar fastákveðnar með lengri fyrirvara.
Kjarni málsins er sá að núverandi þing má ekki rjúfa án þess
að stjórnarskrárbreytingin verði ákveðin. Um aðildarumsókn,
stjórnarskrárbundnar heimildir og ákvörðunarferil þarf að ná
eins víðtækri pólitískri sátt og kostur er. Nái stjórnarflokkarn-
ir saman um þetta lykilmál væri skynsamlegt af þeim að bjóða
þeim stjórnarandstöðuflokkum, sem áhuga kunna að hafa, upp á
pólitískt samstarf um framgang málsins.
Í ljósi þess að æskilegt er að ná eins breiðri samstöðu um málið
og pólitískar aðstæður leyfa þarf að skoða hvort gera á kröfur
um ríkari stuðning en einfaldan meirihluta. Til álita kæmi í því
sambandi að áskilja stuðning aukins meirihluta á Alþingi. Hitt er
þó mikilvægara að mæla í stjórnarskrá fyrir um lágmarksstuðn-
ing ákveðins hlutfalls allra atkvæðisbærra manna við þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Samspil slíkra ákvæða kæmi einnig til greina.
Með ákvæðum af þessu tagi er verið að auka rétt þeirra sem
andvígir kunna að vera við lokaafgreiðslu málsins. Liggi slík
minnihlutavörn fyrir frá upphafi ætti að vera mögulegt að ná
breiðari samstöðu en ella um að láta reyna á aðildarsamninga.
Vanda þarf til stjórnarskrárbreytinga af þessu tilefni. Þær
geta verið þáttur í að ná víðtækri samstöðu. Fyrir þá sök á sú
hlið málsins ekki að liggja öllu lengur hlémegin í umræðunni.
Stjórnarskráin og Evrópusambandið:
Hlémegin
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
NJÖRÐUR P. NJARÐVÍK
Í DAG | Markaðshyggja
Leynifélagið
Enn standa yfir deilur milli stjórnar
Tals og Hermanns Jónassonar, sem
var sagt upp sem forstjóra félagsins
á dögunum. Þórdís J. Sigurðar-
dóttir, stjórnarformaður Tals, segir
ástæðurnar fyrir uppsögninni þær
að Hermann hafi gert samning við
Símann án vitundar stjórnarinnar auk
þess sem hann hafi leynt
stjórn Tals um eignarhlut
sinn í félagi Jóhanns
Óla Guðmundssonar,
sem á 49 prósent hlut í
Tal. „Hvers vegna leyndi
hann okkur því?“ spurði
Þórdís í samtali við
Mbl.is í á mánudag.
„Við þurftum að kom-
ast að því í gegnum
fjölmiðla.
Keypti hlut fyrir ári
Tal varð til þegar tvö fyrirtæki
sameinuðust í maí í fyrra, Sko, í eigu
Teymis, og Hive, í eigu félags Jóhanns
Óla og Hermanns. Hermann eignað-
ist hlut í félagi Jóhanns Óla fyrir tæpu
ári síðan. Þá var gefinn út frétta-
tilkynning þar sem tilkynnt var að
Hermann hefði keypt hlut í félaginu
og væri tekinn til starfa sem forstjóri
Hive. Frá þessu var sagt í
fjölmiðlum. Eignarhlut-
ur Hermanns í félagi
með Jóhanni Óla lá
því fyrir opinberlega
áður en Hive og Sko
sameinuðust undir
merkjum Tals
í maí í fyrra.
Hvaða leynd á
Þórdís við?
Í góðum tengslum
Menn þykjast merkja togstreitu innan
Samfylkingarinnar; Mörður Árnason,
hefur opnað heimasíðuna Græna
netið og skýtur þaðan þungum skot-
um á flokkssystkin sín, og Guðmund-
ur Steingrímsson fékk nóg og gekk
í Framsóknarflokkinn. Bloggarinn
Andrés Jónsson segir að vissulega sé
eftirsjá að Guðmundi en úrsögn hans
sé ekki til marks um blikur á lofti hjá
Samfylkingunni. Fyrir rælni fékk hann
nýlega þær upplýsingar frá skrifstofu
Samfylkingarinnar að skráningar
í flokkinn væru helmingi fleiri en
venjulega. Andrés Jónsson er
fyrrverandi formaður Ungra
jafnaðarmanna en starfar nú
sem ráðgjafi í almannatengsl-
um.
bergsteinn@frettabladid.is
Prentsmiðjan Oddi ehf., Höfðabakka 3-7, 110 Reykjavík
sími 515 5000, www.oddi.is