Tíminn - 31.10.1982, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1982
5
„HÁSKÓLINN VERÐUR AD
DRAGA SAMAN SEGLIN EF
FJÁRVEITING HÆKKAR EKKI”
— segir dr. Halldór I. Elíasson vararektor
■ Dr. Halldór Ingi Elíasson prófessor, vararektor Háskóla íslands.
■ „Sá vandi sem nú er mest aðkallandi
er skortur á rekstrarfé. Hið sama varð
uppi á teningnum á síðasta ári. Við
fengum þá aukafjárveitingu um haustið,
en hún var ekki nema um helmingur af
því sem við þurftum. Það er þannig
komin upp ný staða fyrir okkur í
Háskólanum sem við þekkjum ekki frá
fyrri árum. Okkar starfsemi hefur byggst
á fjárveitingum frá Alþingi, enda er
okkur varla annað fært því ekki förum
við að reka kennsluna með lánum. Ef
ekki koma til nægilegar aukafjárveiting-
ar nú í vetur, þá er ljóst að við verðum
að draga saman seglin; hve mikill
samdrátturinn yrði byggist á endanlegri
upphæð fjárveitingarinnar."
Þannig farast dr. Halldór Inga
Elíassyni prófessor orð í samtali við
Helgar-Tímann um málefni Háskóla
íslands. Halldórgegnirstörfum háskóla-
rektors í fjarveru dr. Guðmundar K.
Magnússonar.
Hcfur það veríð rætt hvar helst yrði
skorið niður?
„Nei það hefur ekki komið til tals, en
það yrði ábyggilega mjög erfið umræða.
Við erum enn ekki vissir um að það sé
vilji Alþingis að starfsemi Háskólans
verði skorin niður. Ef hins vegar bilið
milli þess sem við þurfum og þess sem
við fáum á fjárlögum heldur áfram að
breikka þá er ljóst að við verðum að
endurmeta þá skoðun."
Kæmi til greina að hætta að taka við
nýjum stúdentum í Háskólann?
„Það kæmi vissulega til greina, að
minnsta kosti að loka fyrir inntöku í þær
deildir þar sem ástandið er verst og
aðsókn mest. Við getum ekki látið
fjárhagsskortinn bitna meir en þegar er
orðið á þeim stúdentum sem nú eru í
skólanum.“
Við spyrjum út í þær fjöldatakmark-
anir sem nú eru við lýði í Háskólanum.
Halldór segir að takmarkanir séu í
læknadeild, tannlæknadeild og náms-
braut í sjúkraþjálfun. Námið í tann-
læknadeild kvað hann það kostnaðar-
samt að ekki væri raunhæft að fara fram
á meira fjármagn til þess. Hvað snertir
læknadeild og sjúkraþjálfun þá beri að
hafa í huga að þar þurfi Háskólinn að
byggja á þjónustu heilbrigðiskerfisins og
það sé ekki síst þar sem þröskuldurinn
er.
Við spyrjum hvort fjöldatakmarkanir
ráðist af einhverju öðru en fjárskorti
skólans, hvort um sé að ræða þrýsting
frá stjórnvöldum eða atvinnustéttum.
Halldór kvaðst ekki hafa orðið var við
slíkan þrýsting. „En ef stjórnvöld marka
þá stefnu að tengja aðgang að Háskólan-
um við einhverjar atvinnuhorfur í
landinu þá mundu svo sem margir skilja
það. En hins vegar meðan engin slík
stefna hefur verið mörkuð verður
háskólinn að rækja sínar skyldur. Okkur
hafa engin erindi borist frá starfsstéttum
utan skólans um aðgangstakmarkanir,
en við höfum aftur á móti orðið varir við
slíka umræðu."
Er kannski ofvöxtur hlaupinn í
starfsemi skólans?
„Ja, þá er spurningin út frá hverju er
gengið þegar slíku er slegið fram. Það
hljóp sannarlega mikill vöxtur í Háskól-
ann upp úr 1970 og síðustu árin hefur
stúdentum fjölgað mjög mikið. Núver-
andi fjárveitingar nægja ekki til að sinna
allri þessari eftirspurn. í þeim skilningi
er ofvöxtur í skólanum. Ef hins vegar er
átt við hvort þjóðfélagið hafi við allan
þennan fjölda háskólamenntaðs fólks að
gera þá er það erfið spurning sem ég
held að ég treysti mér ekki til að svara. “
Hefur Háskólinn ekki markað neina
stefnu í þessu máli?
„Nei, það hefur hann ekki gert. Ef
einhverjir hefðu reynt að marka slíka
stefnu fyrir svo sem tíu eða tuttugu árum
þá hefðu þeir reynst falsspámenn í dag.
Atvinnutækifæri fyrir menntað fólk hafa
orðið miklu fleiri en menn héldu þá.“
Talinu var vikið að áhrifum hins nýja
framhaldsskólakerfis á starfsemi Há-
skólans. Halldór kvað það rétt að
fjölgun stúdenta hefði orðið mest í þeim
hóp sem verst hefði verið undirbúinn og
orðið hefði að fjölga æfinga- og
kennslutímum í sumum námsgreinum af
þeim sökum.
Hvaða undirtektir hefur fjárvcitingar-
beiðni ykkar fengið í mcnntamálaráðu-
neytinu?
„Mér hefur virst að menntamála-
ráðuneytið hafi undanfarin ár haft
tiltölulega lítinn áhuga á okkar fjármál-
um. Ráðuneytið hefur að vísu stutt þær
fjárbeiðnir sem við höfum lagt fram, en
það hefur ekki getað komið í veg fyrir
niðurskurð þeirra í hagsýslustofnun.
Við gerðum okkur á sínum tíma vonir
um að samstarfsnefnd skólans, mennta-
málaráðuneytis og hagsýslustofnunar
gæti komið einhverju góðu til leiðar, en
síðustu tvö árin hefur hagsýslustofnun
hliðrað sér hjá þessu samstarfi og viljað
meðhöndla Háskólann á sama hátt og
aðrar stofnanir ríkisins."
Halldór var spurður álits á þeim
ummælum Ingvars Gíslasonar mennta-
málaráðherra í blaðaviðtali á dögunum
að stjórnvöld virtust standa frammi fyrir
ofvexti í Háskólanum og bregðast mætti
við því með fjöldatakmörkunum í
einhverjum skilningi - að þrengja
aðgang og gera meiri kröfur til stúdenta.
„Ég varð aðallega hissa á þessum
ummælum vegna þess að ég hafði ekki
orðið var við ákveðnar skoðanir í
menntamálaráðuneytinu nokkuð lengi.
Ennfremur sýndist mér ummælin stinga
nokkuð í stúf við þá stefnu við vitum að
hefur verið ríkjandi í menntamálaráðu-
neytinu, sérstaklega hvað varðar fram-
haldsskólana. Þar hefur nemendum
mjög ákveðið verið fjölgað og þegar sú
ákvörðun var tekin var öllum ljóst að
þetta mundi leiða til verulegrar fjölgun-
ar í Háskólanum. Ég hélt því að
ráðuneytið ætlaði sér að gera Háskólan-
um það kleift að taka við þessum
nemendum. Annað hefur a.m.k. ekki
komið í Ijós. Ef ráðuneytið er hins vegar
að sjá það núna að í því efni hefur of
mikil bjartsýni ráðið ferðinni og að
takmarka þurfi aðgang að skólanum
vegna þess að Alþingi sé ekki reiðubúið
til að láta af hendi nægilegar fjárveiting-
ar þá verður Háskólinn væntanlega að
taka því. Ég á ekki von á því að við
gerum uppreisn gegn þeirri ákvörðun.
En það þarf sem sé að liggja fyrir hver
stefnan er, hvort óskir stjórnvalda eru í
þessa átt eða ekki.“
Attu von á því að beiðni ykkar um
frekarí fjárveitingar fái einhverjar undir-
tektir í ríkisstjórn og á Alþingi?
„Ég get ekki gert mér grein fyrir því
hverjar undirtektir verða. Þær hljóta að
verða einhverjar þannig að ekki komi til
lokunar Háskólans næsta vetur. Hins
vegar er ég ekki nægilega bjartsýnn til
að trúa því að ekki þurfi að grípa til
neinna takmarkana á fjölda nemenda.
Ég er hræddur um að slíkar takmarkanir
verði að koma til“, sagði Halldór Ingi
Elíasson að lokum.
GM
FÆRRI STUNDA
HÁSKÓLANÁM HÉR
EN í NÁLÆGUM
EVRÓPULÖNDUM
— segir dr. Halldór Guðjónsson,
kennslustjóri Háskólans
■ Dr. Halldór Guðjónsson kennslustjóri Háskólans.
■ Sá hópur íslendinga sem stundar
háskólanám er ekki fjölmennari, heldur
ívið fámennari, en í nágrannalöndum
okkar. Þetta kom fram í spjalli
Helgar-Tímans við dr. Halldór Guð-
jónsson kennslustjóra Háskólans.
„Á meginlandi Evrópu miða menn
yfirleitt við það að um 30% af hverjum
árgangi leiti í einhvers konar framhalds-
nám á háskólastigi. í Bandaríkjunum er
þessi hópur um 40% og menn búast við
sömu þróun í Evrópu. Við íslendingar
erum aftur á móti með á milli 25 og 30%
af hverjum árgangi í háskólanámi“ sagði
Halldór.
„Annar samanburður sem vert er að
nefna“, bætti hann við, „er að sá hluti
vergra þjóðartekna sem fer til háskóla-
starfsemi hér á landi er mjög lágur
miðað við önnur Evrópulönd. Við erum
með einna lægst hlutfall af aðildar-
ríkjum Evrópuráðsins. Þetta hlutfall
held ég að sé óeðlilega lítið."
Halldór Guðjónsson kvaðst ekki eiga
von á því að frekari fjölgun yrði á næstu
árum í Háskólanum þegar tekið væri
tillit til þess að árgöngum færi fækkandi.
„Annars vitum við næsta lítið um það
hvað dregur fólk að skólanum. í fljótu
bragði virðist mér þrjár skýringar
nærtækar. í fyrsta lagi sækjast menn eftir
erfiðu námi sjálfs þess vegna. í öðru lagi
veita framhaldsskólarnir í fæstum til-
vikum fullnaðarpróf og menn sækja það
því í Háskólann. í þriðja lagi ber að hafa
í huga að sú starfsgrein sem hvað örast
hefur þanist út á síðustu árum er hvers
kyns þjónusta og margt háskólanám
þykir búa menn vel undir það.“
Hvaða áhrif hefur Ijölgunin undanfar-
in ár á starfsemi Háskólans?
„Þetta hefur aukið þrýsting á Há-
skólann um að fjölga námsleiðum svo
að hæfileikar fleiri og fleiri manna fái að
njóta sín. En þetta hefur líka orðið til
þess að háskólastúdentar eru orðnir
sundurleitari en þeir voru áður. Það
hefur aftur gert kennslu og samskipti í
skólanum torveldari um margt. Menn
hafa ólíkan undirbúning, ólík sjónarmið
og fátt sameiginlegt eins og fremur var
á dögum menntaskólanna gömlu. Þetta
hefur líka verið að gerast í öðrum
löndum. Rektor háskólans í Lousanne
komst ágætlega að orði um þetta þegar
hann sagði að fílabeinsturninn væri
óðum að breytast í Babelsturn. Ég held
að þessi þróun sé hættulegri fyrir okkur
en aðrar þjóðir vegna fámennisins, það
gæti nánast orðið einn maður um hvert
áhugamál hér og menn hættu að geta
talast við.“
Hvað má vera til ráða?
„Sjálfur held ég að tveir möguleikar
komi til greina, þ.e. að við sækjum
fyrirmyndir til Frakklands eða Banda-
ríkjanna. í Frakklandi er það þannig að
fyrstu tvö námsárin í háskólum eru
sameiginleg með mjög sfo'rum hópum
og sérhæfing kemur síðan til. Svipaða
sögu er að segja frá Bandaríkjunum
nema hvað undirbúningsmenntun er
miklu lengri en á nokkuð sama sviði.
Slík breyting hér mundi að sjálfsögðu
lengja háskölanámið en gæti samt komið
að gagni. Einhver hópur nemenda
mundi hverfa úr skólanum og starfa að
loknu bessu almenna námi sem nýtist vel
í ört vaxandi þjónustugreinum."
Halldór Guðjónsson sagði að þegar
framhaldsskólakerfið núverandi var
skipulagt hefði sáralítið samráð verið
haft við Háskólann. „Ég held að það
sem Háskólinn hafði á sínum tíma að
segja um framhaldsskólafrumvarpið
hafi varla verið tekið til greina og það
er að koma okkur í koll núna. Við
vorum t.d. ekki varaðir við því áliti í
greinargerð með lögunum um fram-
haldsskólanna að gert er ráð fyrir því að
af öllum brautum framhaldsskóla eigi að
vera möguleiki á háskólanámi. Há-
skólinn er eini skólinn á háskólastigi
sem lögum samkvæmt er skyldaður til
að taka við öllum þeim nemendum sem
til hans leita og það skapar umtalsverðan
vanda."
Að lokum spurðum við kennslu-
stjórann um húsnæðisvandræði Há-
skólans. Hann kvað þau vera öllu
alvarlegri í daglegu starfi skólans en
fjárhagsvandann. „Við búum nemend-
um og kennurum fullkomlega óviðun-
andi aðstæður til náms og kennslu.
Þrengsli og loftleysi í stofum eru eitt
vandamálið. Ein birtingarmynd þessa
húsnæðisvanda eru göt í stundatöflum
nemenda og kennara, eyður sem nýtast
ekki og tapaðar vinnustundir eru
eðlilega tapaðir fjármunir.“