Tíminn - 31.10.1982, Blaðsíða 11

SUNNUDAGUR íl'. OKTÓBtR1982
■ Fjallagarpurínn Eric Shipton
armenn sína hvað þeir teldu að þama
hefði verið á ferð, og þeir þá vitnuðu til
goðsagna um djöfla í fjöllunum.
Hvað var á ferðinni?
Ef gengið er að því vísu að Tombazi
fari ekki með staðlausa stafi, og sýn þessi
hafi raunverulega borið fyrir augu hans,
vaknar sú spurning hvað hafi raunveru-
lega verið þarna á ferð. Gæti það hafa
verið Snjómaðurinn hræðilegi?
Önnur skýring virðist nærtækari.
Samkvæmt lýsingu Tombazi var veran
nánast eins og maður að útliti, og fótspor
hennar líktust mannasporum. Sú lýsing
kemur ekki heim og saman við
hugmyndir manna um Snjómanninn. Er
ekki einfaldlega hugsanlegt að Tombazi
hafi séð til manns í snjóhríðinni? Það
var hans eigin ályktun 1923 og hann
skrifaði: „Ég get mér þess til að þessi
„villimaður" hafi annað hvort verið
einsetumaður eða tilheyri einangruðu
samfélagi strangtrúaðra meinlætamanna
er dýrka Búddha og hafa sagt skilið við
skarkala heimsins og leitað Guðs í
einangrun og kyrrð hátt í fjöllum þar
sem aðrir menn hafa ekki stigið fæti
sínum.“
Staðreyndin er raunar sú að slíkir
Eftir að hafá leitað skepnunnar um
nokkurt skeið í fjöllunum sneri Hillary
til baka; hafði hvorki fundið tangur né
tetur af henni og kvaðst álíta að allt talið
um Snjómanninn væri vitleysa. Því
sjónarmiði til frekari áréttingar dró
hann úr pússi sínu eitt af hinum helgu
höfuðleðrum Búddhamunka. Það
reyndist ekki vera af Snjómanninum
heldur loðhúfa úr geitarskinni!
Leiðangur Hillarys hefur sem kunn-
ugt er ekki drepið allan áhuga á
Snjómanninum, og enn eru til ákafir
trúmenn sem telja að hann hafi ekki
leitað á rétum stöðum og farið of geyst
yfir. Á hinn bóginn hefur niðurstaða
Hillarys orðið til að draga mjög úr áhuga
manna á Snjómanninum í Himalæja-
fjöllum, en til allrar hamingju bentu
tíðindi frá Bandaríkjunum til þess að
ekki væri öll von úti enn um að í leitirnar
kæmi einhver furðuskepna, kannski
hlekkurinn týndi milli manna og apa.
Stórifótur í Kaliforníu
Það var árið 1958 að vegagerðarmenn
í fjallaauðnum í norðurhluta Kaliforníu
kváðust hafa fundið stór fótspor um-
hverfis búðir sínar. Einn þeirra gerði
plastmót af einu sporinu og kom því á
sannfærast þurfum við að fá í hendurnar
eitthvað áþreifanlegra; bein, höfuðkúpu
eða skepnuna sjálfa. Ekkert slíkt hefur
rekið á fjörur. Og fjöldi sjónarvotta er
ekki mikill, enda þótt hægur leikur sé
að ferðast um allt það svæði sem menn
halda að Stórifótur búi á, og margir
rannsóknarleiðangrar áhugamanna hafi
leitað hans skipulega um árabil.
Leitin heldur áfram
Stundum segja menn: Ef kynjaverur
eins og Stórifótur eru ekki til hvað er það
þá sem fólk sér? Nær lagi virðist að
spyrja af hverju fleiri sjái þessar verur
ekki.
Margvíslegar ástæður geta legið til
þess að fólk kýs að spinna upp sögur um
að það hafi séð Stórafót eða aðra
kynjaveru. Fjölmiðlar hafa mikinn
áhuga á slíkum fréttum og oft er frægð
og fjármunir í vændum.
Svo geta sýnir manna líka verið
einfaldar misskynjanir. Menn sjá t.d.
„eitthvað" á hreyfingu og átta sig ekki
á því hvað það er en geta á stundum
verið fljótir að tengja það sögum sem
þeir hafa heyrt áður um kynjaverur og
fyrr en varir er boltinn farinn af stað.
Athuganir sálfræðinga benda til að
U I LOCH NESS,
ILEGA OG STÓRAFÓT
um og myrku ægisdjúpi?
■ Skot úr kvikmynd Patterson og Gimlin af Stórafót frá 1967. Hvergi sést í rennilás
á þcssari mynd!
■ Um aldirnar hafa sagnir um skrímsli úthafanna í senn heillað og skelft sæfarendur.
meinlætamenn eru til, og þeir hafa lagt
á sig ferðalög um háfjöllin allsnaktir.
Löngu seinna lét Tombazi þá skoðun
í ljós að sýnin sem fyrir augu hans bar
hafi verið Snjómaðurinn, en sennilega
er fyrri tilgáta hans rétt, enda einfaldari
og rökréttari.
Vísbendingar fótspor
Sumir halda að það sé mjög algengt
að menn rekist á fótspor eftir ókunnugar
verur í hinum snjóugu Himalæja-
fjöllum, en það er mikill misskilningur.
Slík fótspor eru jafn fágæt og vitnisburð-
ir manna sem segjast hafa séð Snjómann-
inn. í rauninni eru aðeins um einn slóða
að ræða sem markverður þykir, og hann
fann kunnur fjallagarpur og tók af
honum Ijósmyndir.
Það var í nóvember árið 1951 að
fjallgöngumaðurinn Eric Shipton rakst
á einkennilegan sporaslóða í suðvestur-
hlíð Menlugtsefjalls í Himalæja. Hann
fylgdi slóðanum í um hálfan annan km
þar sem hann hvarf á harðri íssléttu.
Ljósmyndir Shipton sýna mjög stór
fótspor sem líkjast þó fótsporum
manna. Sumir sérfræðingar sem hafa
athugað myndirnar telja líklegt að þau
sýni bjarnarför, aðrir telja að þau hafi
verið mótuð af mini dýrum sem hvert
um sig hafi farið í slóða forystudýrs í
flokki sem farið hafi um svæðið. Enn eru
þeir sem halda að þarna hafi api farið
um á fjórum fótum. Fótsporin eru
stundum óregluleg, vegna þess að þíða
og frost hafa skipst á eftir að þau
mótuðust upphaflega, og ekki virðist
unnt að komast að einhlítri niðurstöðu.
Munnmæli herma að til séu önur gögn
er sanni að Snjómaðurinn sé til. í
klaustrum Búddhamunka á Himalæja-
svæðinu séu geymd höfuðleður, bein og
aðrar líkamsleifar Snjómanna, en munk-
arnir telji þessar leifar helgigripi og vilji
því ekki leyfa neinum að skoða þær.
Áhugi á því að vita hvort Snjómaður-
inn væri ímyndun eða til í raun og veru
óx svo mjög á árunum upp úr 1960 að
útgefandi alfræðibókar einnar kostaði
rannsóknarleiðangur til að leita hans.
Fyrir leiðangrinum fór hinn kunni fjall-
göngumaður Sir Edmund Hillary, sem
fyrstur manna komst á Mont Everest.
framfæri við héraðsfréttablað í nágrenn-
inu. Blaðið sló fréttinni upp á forsíðu.
Um þetta leyti var mikil áhugi á
Snjómanninum í Bandaríkjunum og því
ekki undarlegt að þegar fregn barst um
það að svipuð vera kynni að vera til í
þeirra eigin landi hafi það vakið athygli
um land allt. Og af því að fótsporin voru
svo stór fékk veran nafnið Stórifótur.
Níu árum síðar komst Stórifótur aftur
á forsíðu blaða. Tilefnið var það að tveir
miklir áhugamenn um ókunnar kynja-
verur, Roger Patterson og Bob Gimlin,
kváðust hafa séð Stórafót í Eureka-
héraði í Kaliforníu og náð að taka af
honum kvikmynd áður en hann hvarf
inn í skógarþykkni.
Kvikmynd þessi hefur farið mikia
sigurför, og allar bækur sem um Stórafót
eru skrifaðar geyma einhver skot úr
myndinni. Kvikmyndin sýnir annað
hvort Stórafót... eða mann sem klæðst
hefur dulargervi apamanns. Það er ekki
unnt að sanna að myndin sé hrekkjar-
bragð, en það er heldur ekki unnt að
hrekja þá tilgátu. Patterson og Gimlin
fóru sjálfir ekki í launkofa með þá
fyrirætlun sína að græða á kvikmyndinni.
Önnur álíka mynd hefur síðan komið
á markað, en gallinn við hana er sá að
þar er hægt að sjá í rennilásinn á
búningnum sem Stórifótur skrýðist!
Hvorki fótsporin frá 1958 né kvik-
rnyndin frá 1967 nægja til að staðfesta
sögurnar um Stórafót. hvort tveggja
gætu verið falsanir. Til þess að
misskynjanir af þessu tagi séu miklu
algengari en menn hafa haldið.
Og svo er auðvitað sá möguleiki fyrir
hendi að á endanum munum við finna
einhverja furðuskepnu sem fáir vildu
leggja trúnað á að gæti verið til. Dæmi
úr sögunni sýna að þetta er ekki endilega
svo fjarstæðukennt. Lengi vel vildu
upplýstir menn ekki trúa því að
fjallagórillan væri til, en þeir urðu að
fallast á það þegar hún var dregin fram
í dagsljósið árið 1901.
En fjallagórillan er annars ekki nein
furðuskepna, og satt best að segja virðist
óhætt að spá því að heldur sé það
ólíklegt að við munum á næstu árum
finna skrímslið í Loch ness, Snjó-
manninn hræðilega eða Stórafót í
Kaliforníu.
Leitin heldur væntanlega áfram þrátt
fyrir það. Leitin að kynjaverunum er í
eðli sínu fremur rómantísk en vísinda-
leg. Að henni standa oft menn sem eru
ákafir i að sanna að vísindamenn séu
ekki eins klárir í kolinum og þeir telji
sig vera, að brjóstvitið sé oft betra en
bókvitið. Og sennilega er ekkert að
athuga við leit af þessu tagi, hún er
mcinlaus og stundum dálítið heillandi en
oftast þó fjarska skopleg.
Heimildir: Daniel Cohen: „Mons-
ters“ í Science and the Paranurmal
(1981) og Arthur C. Clarke‘s Mysteríous
World eftir Simon Welfare og John
Fairley (1981).