Tíminn - 14.11.1992, Blaðsíða 8

Tíminn - 14.11.1992, Blaðsíða 8
8 Tíminn Laugardagur 14. nóvember 1992 Stórrússneskir þjóðernissinnar og (fyrrverandi) komm- únistar sameinast gegn Jeltsín: Sættir, sem einhverntíma hefðu verið kallaðar sögulegar, virðast hafa tekist í Rússlandi með aðil- um, er frá bolsévíkabyltingunni 1917 hafa verið taldir svörnustu fjandmenn. Aðilar þessir, um skeið nefndir rauðliðar og hvít- liðar, áttust við árin eftir bylting- una í óhemju grimmu borgara- stríði (þar sem orrustur voru fá- ar, en þeim mun fleiri aftökur, eins og Churchill sagði). Af öll- um hugsanlegum andstæðingum í sögu aldarinnar hefðu þessir einhverntíma verið taldir hvað ólíklegastir til að taka höndum saman. Vitaskuld eru þeir, sem gerðu svo, ekki rauðliðar þeir, sem til varnar meintri öreigabyltingu stormuðu fram undir forustu gyð- ingsins Trotskíjs og Lettans Vaci- etis, né heldur óvinir þeirra er drápu og dóu undir merkjum keis- arahershöfðingjanna Deníkíns og Koltsjaks. En óhætt ætti að vera að kalla þá, sem að áminnstum sættum standa, andlega afkom- endur rauðliða og hvítliða bylt- ingar og borgarastríðs, þó e.t.v. með einhverjum fyrirvara. Lenín og Niku- lás saman Hér er átt við stofnun nýrra stjórnmálasamtaka í sambands- lýðveldinu Rússlandi. Þau kalla sig Þjóðfrelsisfylkingu, nafni sem eitthvað er farið að slitna vegna mikillar brúkunar. Þar í liði standa sameinaðir gamlir liðs- menn sovéska kommúnistaflokks- ins og þjóðernissinnar ýmsir, venjulega skilgreindir sem hægri- sinnaðir, jafnvel í meira lagi. Bræðralag sitt innsigla þessir að- ilar með því að bera fyrir sér í göngum hlið við hlið rauðan fána verkalýðsins og svartan, gullinn og silfurlitan fána keisarans. Að sama skapi hefur fylking þessi á lofti myndir jafnt af Lenín og Nikulási öðrum, síðasta Rússa- keisaranum (til þessa). „Tvær sálir anda í þjáðum (þjóð- ar)Iíkama okkar,“ segir Aleksandr Prokhanov, helsti hugmyndafræð- ingur Þjóðfrelsisfylkingarinnar. Rauðliðar og hvítliðar hafa, að hans sögn, sameinast í baráttu „til að tryggja almenningi félagslegt réttlæti og þjóðinni mikilleik." Markmið þessarar nýju samfylk- ingar, sem samkvæmt niðurstöð- um skoðanakönnunar hefur um 15% íbúa Rússlands á sínu bandi, er að koma Jeltsín forseta frá völd- um. Varla þarf að efast um að odd- vitar fýlkingarinnar ætli sjálfum sér völdin að honum gengnum og miðað við hefðir, sem þeir hafa á bak við sig, er hætt við að Rúss- landsstjórn mynduð af þeim yrði ekki mjög lýðræðisleg og eitthvað þjösnalegri í utanríkismálum en þeir Gorbatsjov og Jeltsín hafa verið. Bandalag hers og stóríöju Dæmi um ástandið í stjórnmálum BAKSVIÐ Dagur Þorleifsson skrifar Jeltsín meöal herforingja: hann treystir þeim ekki einu sinni fyrir skammbyssum. Gorbatsjov: nú á Jeltsín einnig valdaránstilraun yfir höföi sér. aðir voru til samyrkjubúskapar með ógnarstjórn er varð milljón- um þeirra að bana, eru nú margir ófúsir til þess að láta af þesskonar búskap, þótt undarlegt kunni að virðast. Óttast þeir að breyting- unni muni fylgja ringulreið og telja þegar gerðar ráðstafanir til einkavæðingar í landbúnaði benda til þess, að sá uggur sé ekki til- hæfulaus. Sumir, sem e.t.v. eru ekki á móti einkavæðingu sem slíkri, telja að við framkvæmd hennar sé hagsmuna sveitafólks ekki nægilega gætt. (Svipuð eru viðhorf margs sveitafólks í Eystra- saltslöndum til einkavæðingar í landbúnaði og er það ein af skýr- ingunum á kosningasigri fyrrver- andi kommúnistaflokks Litháens nýverið.) I tjöldum og járnbrautar- vögnum Mest vægi hefur þó herinn. Þetta er her Sovétríkjanna, sem síðan þau voru lögð niður er að formi til her Samveldis sjálfstæðra ríkja, ríkjabandalags þess lauslegs er við tók af þeim. Vegna þessa skipu- lagsatriðis, fortíðar sinnar og upp- lausnar- og vandræðaástands í rússneska sambandslýðveldinu er her þessi að vissu marki „her án ríkis“, her burtsofnaðs risaveldis sem þrátt fyrir fráfall þess heldur áfram að vera til út af fyrir sig. Herforingjarnir leyfa sér í sam- ræmi við þetta drjúgum meira sjálfstæði gagnvart stjórn Rúss- lands en áður gagnvart sovésku stjórninni. Herforingjarnir eru ekki síður en Rússlands nú er að Jeltsín bannaði hin nýju samtök þegar eftir stofn- un þeirra (og framdi þar með stjórnarskrárbrot, að sumra dómi), en þau höfðu bannið að engu og komust upp með það. Einhverjir fréttamenn segja að nú sé eitthvað álíka komið fyrir Jeltsín og fyrir fyrirrennara hans Gorbatsjov, þegar farið var að halla undir fæti fyrir honum: hann hafi þá verið í óðaönn að gefa út tilskipanir, sem fáir hafi hlýtt. Þessi rauðbrúna samfylking (eins og þýska fréttatímaritið Der Spi- egel orðar það) reynir allt hvað hún getur að fá til liðs við sig for- stjóra og framkvæmdastjóra ríkis- fyrirtækja, samyrkjubændur og herinn. Allir þessir aðilar eru þungir á voginni og margra spá er, Fátækt í Moskvu: erfiöara er aö sniöganga herforingjana en flesta aöra sem illa hafa oröiö úti. að úrslitin í yfirstandandi glímu Jeltsíns og Þjóðfrelsisfylkingar- innar ráðist af því, hvorum þeir veiti lið. Stjórnendur ríkisfyrirtækjanna, sem eiga að einkavæðast sam- kvæmt stefnu Jeltsíns, óttast margir að jafnframt einkavæðing- unni muni þeir missa völd og virð- ingu. Vegna niðurskurðar vígbún- aðar eru það ráðamenn stórfyrir- tækja, sem framleiða fýrir herinn, er mest óttast um sig. Þau fyrir- tæki lifðu við makt og mikið veldi í Sovétríkjunum sálugu. Eisenho- wer Bandaríkjaforseti varaði sem frægt er við samspiii hers og stór- iðnaðar í bandarískum stjórn- og efnahagsmálum. Þesskonar bandalag var ekki síður virkt í Sovétríkjunum og er það enn í Rússlandi. Rússneskir bændur, sem þving- Terekhov: „endurreisn æru... “ margir eða flestir aðrir í Rússlandi óánægðir með sinn hag, og þeir hafa meiri möguleika á að Iáta óánægju sína áþreifanlega í ljós en nokkrir aðrir. Þeir eru vansælir út af afvopnuninni, sem dregur kraft úr hernum, og vegna ófremdar- ástandsins í efnahagsmálum al- mennt sjá herforingjar, sem leyst- ir eru frá störfum, fram á missi af- komuöryggis. Húsnæðisvandræði í Rússlandi eru slík að herforingj- ar, sem kvaddir eru heim frá út- löndum, verða margir að búa í járnbrautarvögnum, sem ekki eru í brúki sem slíkir, eða jafnvel tjöldum, að sagt er. Um 250.000 manns í herþjónustu (í hernum eru enn alls um 2,7 milljónir manna) eru húsnæðislausir. Laun hermanna hafa verið hækkuð til að mæta óðaverðbólgu, sem jafn- harðan étur upp hækkanirnar og meira til. Þetta eru fyrir herinn mikil við- brigði frá því sem var á sovéska tímanum, þegar kalda stríðið tryggði að valdhafar flokks og rík- is létu herinn ganga fyrir flestum eða öllum öðrum um framlög og fríðindi. Ríkir slen í Rússa her Þar að auki varð Afganistanstríðið álíka mikið áfall fyrir sjálfstraust sovéska hersins og Víetnamstríðið fyrir það sama hjá þeim banda- ríska, og við það bætist að sov- éski/rússneski herinn hefur ekki átt kost á neinum Flóabardaga til að hressa upp á kjarkinn. Austan- tjaldslöndin fyrrverandi eru töpuð sem áhrifasvæði; það og brott- kvaðning hersins þaðan grófu enn frekar undan sjálfstraustinu. Áfram þvarr það með upplausn Sovétríkjanna sjálfra og ekki síst sjálfstæði Eystrasaltslýðveldanna þriggja, sem fyrir hvern mun vilja losna við það rússneska herlið sem þar er. í her Samveldis sjálfstæðra ríkja er almenn skoðun að hann sé orð- inn olnbogabarn rússneskra stjórnvalda og virðing hans svo mjög þorrin að svo að segja allir geti leyft sér að auðsýna honum ögranir og móðganir. Talsmenn hersins benda í því sambandi á Tadsjíkistan, þar sem herinn er í klemmu í borgarastríði íslamskra bókstafstrúarmanna og fyrrver- andi kommúnista, og á Armena og Azera, sem berjast um Fjalla-Kar- abak og stunda það að sögn að handtaka rússneska herforingja með það fyrir augum að fá vopn í lausnargjald fyrir þá. Móðleysið og slenið í hernum er

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.