Tíminn - 14.11.1992, Blaðsíða 19

Laugardagur 14. nóvember 1992
Tíminn
„Enm mesti arkitekt
íslensks þjóðfélags66
Hermann Jónasson.
„Ættjörð mín kæra“, síðara
bindi ævisögu Hermanns Jónas-
sonar forsætisráðherra eftir
Indriða C. Þorsteinsson rithöf-
und, er komið út. Útgefandi er
bókaútgáfan Reykholt. í þessu
bindi, sem spannar árabilið
1939-1976, segir meðal annars
frá þætti Hermanns í að verjast
ásókn Þjóðverja í ítök hérlendis
fyrir upphaf heimsstyrjaldar-
innar, myndun þjóðstjómarinn-
ar og fleiri örlagaþrungnum at-
burðum í lífi þjóðarinnar, þar
sem söguhetjan var í framlínu.
Við áttum stutt spjall við Indr-
iða um ritun verksins og kynni
hans af Hermanni.
„Ég hóf vinnu að sögu Her-
manns árið 1989 og kom fyrra
bindið, „Fram fyrir skjöldu", út
haustið 1990. Þar náði sagan
fram til þess tíma er horfði til
stríðsátaka í Evrópu, en þá hafði
Hermann nýlega tekið á móti
dönsku konungshjónunum og
Friðriki krónprins, sem hann
fylgdi norður í land og varð það
talsverð svaðilför, þar sem þeir
lentu í miklum vatnavöxtum.
Stjórn Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks sat að völdum og
var það langt og gott stjórnar-
samstarf, þótt það ætti rætur í
þeim undarlegu tilvikum er Al-
þýðuflokksmenn settu það skil-
yrði að Jónas frá Hriflu yrði utan
stjórnar. Það var þá sem hinir
svonefndu „bæjarradikalar" Jón-
asar, Hermann og Eysteinn Jóns-
son, fóru í stjórnina í staðinn.
Hermann var þá nýiega orðinn
þingmaður Strandamanna eftir
að hafa fellt Tryggva Þórhalls-
son, sem sætti miklum tíðindum
í þá daga.“
— segir Indriði G.
Þorsteinsson um
Hermann Jónasson
forsætisráðherra,
en síðara bindi ævi-
sögu hans, „Ættjörð
mín kæra “, er nú
komið út
Snör viðbrögð á
örlagastundu
„í þessu seinna bindi er þráður-
inn tekinn upp 1938-1939 þegar
Lufthansa fór að falast eftir flug-
vallaraðstöðu á íslandi. Þetta
voru sem kunnugt er þeir tfmar
þegar enginn þorði annað en
sitja og standa eins og Hitler
þóknaðist — nema Hermann
Indriði G. Þorsteinsson.
Jónasson. Því var ekki að undra
að New York Times kom með
frétt þess efnis að loksins hefði
fyrirfundist í heiminum maður
sem þorði að segja „nei“ við
þýska einræðisherrann. Nú
reyndist líka skammt að bíða
Þjóðstjórnarinnar, sem Fram-
sóknarflokkurinn myndaði með
Sjálfstæðisflokki og Alþýðuflokki
undir forsæti Hermanns. Mun
um alla tíð verða í minnum haft
hve snögg viðbrögðin voru þegar
fréttin barst um töku Danmerk-
ur 10. apríl 1940, því klukkan
tvö nóttina á eftir var haldinn
þingfundur og ákveðið að færa
ríkisráðið inn í landið. Þótt fyrir
því væru augljós rök, sannaðist
þarna snerpa Hermanns að nota
sér samstundis það færi, sem nú
bauðst, til að losa um böndin við
Dani.“
,^Ættjörð mín kæra“
„Ég þekkti Hermann ágætlega
og hann var mér alla tíð sérlega
vinsamlegur og ræddi við mig
um atla heima og geima, þótt
talsverður aldursmunur væri á
okkur. Það hefur verið Skagfirð-
ingurinn sem því olli, þar sem
Hermann var mikill Skagfirðing-
ur í sér og alúðlegur við þá.
Gerði hann engum jafn hátt
undir höfði að því leyti nema þá
Strandamönnum sínum. Það var
ákaflega mikill strákur í honum
og meðan ég hafði hárið enn, átti
hann til að taka í lubbann á
hausnum á mér og hrista mig til.
Svona var hann oft.
Mér var það að vonum gleðiefni
að takast á við það verkefni að
rita sögu ævi hans, þótt oft
óskaði ég þess að hann hefði
skilið meira eftir sig af persónu-
legum plöggum. Ekki síst voru
það bréf til Strandamanna sem
urðu mér mikils virði, en að
öðru leyti var gagnasöfnun oft
torveld. Ég held að hann hafi
forðast að skilja mikið eftir sig
um persónuleg efni og mér skilst
að sjálfs hans meining hafi verið
sú að það ætti ekkert að vera að
skrifa ævisögu hans.
En mergurinn málsins er sá að
hjá því varð ekki komist. Þetta
var einn mesti arkitekt íslensks
þjóðfélags á löngum tíma í sögu
þess og það á afar þýðingarmikl-
um tíma.
Nú, um titilinn á þessu síðara
bindi sögunnar, „Ættjörð mín
kæra“, er það að segja að hann er
sóttur í alkunna vísu, sem Her-
mann orti er hann gekk út úr
Stjórnarráðinu 1942 í lok ráð-
herratíðar sinnar þá. Mér fannst
sem þessi orð væru vel valin, því
verk á borð við þau, er Hermann
vann fyrir þjóð sína, verða ekki
unnin nema af ríkri tilfinningu
fyrir heill hennar, og þeirri til-
finningu hélt hann alltaf.“
AM
Alþýðuleikhúsið:
Hræðileg
hamingj a
Alþýðuleikhúsið frumsýndi nýlega verkið hræðileg hamingja eft-
ir Svíann Lars Norén. Hafnarhúsið, lYyggvagata 17, varð fyrir
valinu sem sýningarstaður og hentar húsnæðið merkilega vel
sem leikhús.
Hræðileg hamingja er um tvö
pör, þau Teo og Tessu annars veg-
ar og Helen og Erik hins vegar,
sem hittast eina nótt hjá þeim
fyrrnefndu til að eiga huggulega
kvöldstund saman heima. Það er
óhóflega drukkið og margt ber á
góma. Kynlífið er ofarlega á baugi
og ekki allt með felldu í þeim
málum. Kynferðisleg sambönd
þessara fjögurra persóna eru ei-
lítið flókin og blandast nokkuð
milli para. Þetta eru pör sem eru
saman af leiðum vana og hvað
Helen og Erik varðar, er sonurinn
Hinrik það eina sem haldið hefur
þeim saman.
Árni Pétur Guðjónsson og Rósa
Guðný Þórsdóttir Ieika þau Teo
og Tessu. Þau eru feikigóð og
gaman væri að sjá meira til Rósu
Guðnýjar á sviði. Valdimar Örn
Flygenring og Steinunn Ólafs-
dóttir leika Helen og Erik.
Spennan á milli þeirra kemst vel
til skila og verður nærri því nógu
mikil til að hægt væri að tyggja
hana. Hlín Agnarsdóttir leikstjóri
hefur valið vel í hlutverkin og
unnið prýðilega með hópnum.
Þýðing Hlínar er jafnframt vönd-
uð.
Leikurinn fer allur fram í íbúð
Teos og er Elín Edda Árnadóttir
höfundur leikmyndar. fbúðin fell-
ur vel að persónuleika Teos og er
sniðuglega gerð. Hún blasir við
leikhúsgestum um leið og þeir
koma inn og nær langt út íýrir
sjálft leikrýmið. Elín Edda hefur
fengið skemmtilegt húsnæði að
vinna í og útkoman er henni til
sóma. Hún sér jafnframt um bún-
ingana, sem hæfa persónunum
vel.
Lýsing Jóhanns Bjarna Pálma-
sonar er eðlileg, sem og förðun
Guðrúnar Þorvarðardóttur.
Verkið er ágætlega skrifað, um
fólk sem við gætum öll þekkt. Það
er þó dálítið langdregið eftir hlé,
en góður leikur bætir þaö upp og
gerir sýninguna að góðri kvöld-
stund. Gerður Krist-
Dýrin
Dýrin í Hálsaskógi eftir Thorbjöm Egn-
er hafa nú loksins verió sett afínr á svið,
en 16 ár eru liðin síðan ég sá verkið sið-
asL Þetta er eins konar Rocky Horror-
sýning fyrir böm, sýnd öðru hvoru og
allir eru með lögm og helstu frasana á
tæru.
í Dýrunum í Hálsaskógi eru þeir Lilli
klifurmús og Mikki refúr aðalpersón-
umar. Lilli og vinur hans Marteinn skóg-
armús eru búnir að fá sig fullsadda á
ágangi refeins, uglunnar og broddgaltar-
ins, sem éta önnur dýr. Þeir taka því tíl
bragðs að semja lög til að allir getí lifað í
sátt og samlyndi án stöðugs ótta. Það er
svo ekki að sökum að spyrjæ dýrin verða
öll vinir og syngja lag saman, en tónlist-
in er einmitt stór þáttur í verkinu.
Sigrún Valbergsdóttir leikstýrir verkinu
og hefúr valið vel í hlutverkia Mikki re-
fúr er leikinn af Sigurði Sigurjónssyni.
Sigurði tekst frábærlega vel upp sem
hinn slægi refúr og sama er að segja um
öm Ámason sem leikur Lilla klifurmús.
Marteinn skógarmús er leikinn af Ólafi'u
Hrönn Jónsdóttur og er dálítíð ósam-
ræmi í hennar túlkun á músinni og ann-
arra leikara. Hin dýrin haga sér nefnilega
eins og mannfólkið, en Marteinn stingur
í stúf, með snöggar músarlegar hreyf-
ingar, sem hinar mýsnar ættu í raun að
hafalíka.
Hlutverk Patta broddgaltar og hundsins
Hannibals eru bæði í höndum Hilmars
Jónssonar og fer hann vel með þau. Sér-
staklega er hann góður sem broddgölt-
urinn. Herdís Þorvaldsdóttir er indæl
amma skógarmús. Guðrún Þ. Stephen-
sen og Erlingur Gíslason eru góð sem
bangsamamma og bangsapabbi. Ragn-
heiður Steindórsdóttir er skvísuleg
húsamús og er túlkun hennar mjög
skemmtileg. Með önnur hlutverk fara
þau Sigurður Skúlason og Lilja Guðrún
Þorvaldsdóttir sem maðurinn og konan
á bænum, Flosi Ólafsson sem Héra-
stubbur bakari, Hjálmar Hjálmarsson
sem bakaradrengurinn, Bjöm Bjöms-
son sem elgurinn, Þóra Friðriksdóttir
sem krákan og Sigríður Þorvaldsdóttir
sem uglan.
Böm em í hlutverkum íkoma, bangsa-
drengs og músabama og standa sig vel,
þó stundum hafi verið erfitt að heyra
hvað þau sögðu. Sylvia von Kospoth sér
um dansa og hreyfingar og hefúr unnið
sérlega vel með bamahópnum.
Leikmyndin er gerð af Messíönu Tónv
LEIKHÖS
\______________/
asdóttur og er hún góð, en búningamir
em æði misjafnir. Refurinn feer mjög
góðan búning, en sumir em blátt áfram
afkáralegir. Lilli feer appelsínugul fot og
skikkju í sama lit, svo hann minnir einna
helst á Magna mús með gulu. Af hverju
þarf Lilli klifúrmús skikkju? Elgurinn er
ekki elgslegri en ég sjálf og konan á bæn-
um er eins og geimfari í silfúrlitum föt-
um.
Hljómsveitina skipa þau Hallftíður ÓÞ
afedóttir, Sigurður I. Snorrason, Bijánn
Ingason, Snorri Öm Snorrason, Birgir
Bragason, Pétur Grétarsson og Jóhann
G. Jóhannsson. Hljómsveitarfólkið feer
að vera með í verkinu. Refúrinn talar til
þess og segir því jafnvel fyrir verkum.
Áhorfendur fó jafnframt góða tilfinningu
fyrir skottum dýranna, sem dýrin virðast
ekki alveg vera orðin vön ennþá og eiga
það til að meiða sig í þeim.
Það er engum blöðum um það að fletta
að þeir Sigurður Sigurjónsson og Öm
Ámason em sterkustu hlekkimir í sýn-
ingunni. Þeir eiga athygli yngstu áhorf-
endanna óskipta og gera sýninguna að
fiörugri og góðri skemmtua
Geröur Kristný