Fréttablaðið - 01.04.2009, Side 25

Alþjóðlega fjármálakreppan mun fylgja okkur heila kynslóð – ekki bara eitt eða
tvö ár – því hún felur í sér umskipti í átt að
sjálfbærni. Skortur á nauðsynjavörum og
áföll af völdum loftslagsbreytinga á undan-
förnum árum áttu þátt í að veikja stoðirnar
undir hagkerfi heimsins, sem leiddi til núver-
andi erfiðleika.
Snarhækkandi matvæla- og eldsneytisverð,
ásamt risavöxnum náttúruhamförum, grófu
undan fjármálamörkuðum, kaupgetu á hús-
næði og jafnvel pólitískum stöðugleika.
Með þetta í huga er nauðsynlegt fyrir bæði
þróuð og þróunarlönd að marka stefnu sem
miðar að því að byggja samfélagsinnviði sem
hæfa 21. öldinni. Það felur meðal annars í
sér skilvirkar rafveitur sem ganga fyrir end-
urnýjanlegri orku; þráðlaus fjarskiptakerfi;
vatnsáveitur, sorphreinsun og skolpræsi
sem nota og endurnýta ferskvatn á skilvirk-
an hátt; almenningssamgöngukerfi í og milli
borga; öruggari þjóðvegi; og fjölda þjóðgarða
til að tryggja líffræðilega fjölbreytni og
vernda dýr í útrýmingarhættu.
Fjárfestingar af þessum toga eru nauð-
synlegar til skemmri tíma til að bregðast við
þeirri alþjóðlegu neyslurýrnun sem ligg-
ur að baki kreppunni. Þær eru enn fremur
nauðsynlegar til lengri tíma litið, því heim-
ur sem hýsir 6,8 milljarða manns (sem fer
fjölgandi) getur ekki haldið uppi hagvexti
án þess að tileinka sér sjálfbæra tækni sem
nýtir takmarkaðar náttúruauðlindir á sem
hagkvæmastan hátt.
Öfugþróun
Kreppan hefur hins vegar haft þau áhrif að
minna fé er sett í sjálfbærar fjárfestingar í
þróunarlöndum. Þar sem aðgengi að alþjóð-
legu lánsfé og fjárfestingum að utan hefur
glatast eru æ fleiri verkefni sem lúta að upp-
byggingu innviða sett á hakann, sem ógnar
pólitískum og efnahagslegum stöðugleika í
tugum þróunarlanda.
Reyndar er mikið verk óunnið í þessum
efnum um allan heim. Það er kominn tími
til að ráðast í samstillt, alþjóðlegt átak til að
blása lífi í slík verkefni. Það er hægara sagt
en gert. Flest fjárfestingaverkefni sem lúta
að innviðum þarfnast milligöngu stjórnvalda
til að komast að samkomulagi við einkageir-
ann. Alla jafna þarf hið opinbera að kom-
ast að samkomulagi við einkafyrirtæki, ekki
aðeins til að sjá um uppbygginguna held-
ur einnig til að annast reksturinn, annað-
hvort sem stýrðu einokunarfyrirtæki eða
með útdeilingu sérleyfa. Ríkisstjórnir skortir
yfirleitt tæknilegar bjargir til að skipuleggja
slík verkefni, sem opnar fyrir möguleikann
á fyrirgreiðslum og spillingu, þegar stórum
verktakafyrirtækjum er hyglt. Stjórnvöld
þurfa líklega að sitja undir slíkum ásökunum
jafnvel þótt þær séu ekki sannar, en alltof oft
eru þær það.
Efling ráðuneyta sem snúa að innviðum
En þar sem alltof fáum verkefnum af þessum
toga hefur verið komið á koppinn er allt á tjá
og tundri í alþjóðlega hagkerfinu. Stórborgir
heims eru stíflaðar af bílaumferð og meng-
un. Andrúmsloftið fyllist af gróðurhúsaloft-
tegundum vegna mikillar notkunar á jarð-
efnaeldsneyti. Vatnsskortur ógnar stærstu
hagkerfum heims, frá Norður-Ameríku til
Evrópu, Afríku, Indlands og Kína.
Ríkisstjórnir heimsins ættu því að efla þau
ráðuneyti sem lúta að innviðum (þar á meðal
orku, samgöngum, vatni og sorphreinsun og
upplýsinga- og fjarskiptatækni) sem og þró-
unarbanka sína, svo hægt sé að setja á lagg-
irnar almennileg langtímaverkefni sem snúa
að uppbyggingu samfélagsinnviða. Hvernig
til tekst að sporna við kreppunni með aukinni
samvinnu hins opinbera og einkageirans,
mun ráða miklu um afdrif viðkomandi landa
eða landssvæða. Svo merkilega vill til að
Bandaríkin eru í þann mund að stofna sinn
fyrsta þróunarbanka.
Engu að síður eru bandarískir og evrópsk-
ir fjármálaráðgjafar almennt á þeirri skoð-
un að stutt og afmörkuð efnahagsaðgerða-
áætlun nægi til að koma fjármálkerfinu aftur
á fæturna. Þetta er rangt. Það dugar ekki
minna til en allsherjar yfirhalning á hagkerfi
heimsins í átt til sjálfbærni.
Þróunarlönd mega ekki sitja á hakanum
Verra er að ráðamenn í ríkum löndum telja
að þeir getið haldið áfram að vanrækja
þróunarlönd eða skilja þau eftir upp á náð og
miskunn alþjóðamarkaðarins komin. Þetta
er uppskrift að glundroða og jafnvel djúp-
stæðum átökum. Þróuð ríki verða að gera
mun meira til að hjálpa þróunarríkjum í átt
til sjálfbærni. Flestar efnahagslegar björg-
unaraðgerðir hafa verið til skemmri tíma og
bundnar við landsteinana. Aukin fjárframlög
í þágu sjálfbærra innviða í fátækum löndum
myndu skila sér aftur í hagkerfi ríkari landa.
Ríkari lönd ættu að taka höndum saman
og láta talsverða fjármuni renna til þróunar-
landa til að fjármagna uppbyggingu á sjálf-
bærum innviðum. Þetta er hægt að gera
beint á tvíhliða grunni, til dæmis með lang-
tímalánum, eða fjölhliða, með því að auka
fjárfestingar í innviðum frá Alþjóðabank-
anum og þróunarbanka viðkomandi svæðis.
Helst ætti að fara báðar þessar leiðir.
Vonarglæta í Lundúnum
Ríkari löndin virðast heldur ekki skilja að
nema til komi auknar fjárfestingar í sjálf-
bærum innviðum í þróunarlöndum – sérstak-
lega á sviði orkubúskapar – er útilokað að
alþjóðasamfélagið geti komist að samkomu-
lagi um aðgerðir vegna loftslagsbreytinga í
náinni framtíð. Hinir vel stæðu ætlast til að
fátæku ríkin takmarki notkun á jarðefna-
eldsneyti en láta sitt eftir liggja við fjár-
mögnun á nýjum og umhverfisvænum orku-
lindum. Í langfæstum tillögum ríku landanna
um markmið, takmarkanir, skuldbindingar
og leyfi til notkunar gróðurhúsaloftegunda
er vikið að því hvernig megi aðstoða fátækari
ríki við að skipta yfir í vistvænni tækni.
Fundur stærstu iðnríkja heims í Lundún-
um 2. apríl gefur eilitla von um viðleitni til
að bregðast við alþjóðlegu hagkerfi á fall-
anda fæti. Þetta er staðurinn og stundin til
að blása til alþjóðlegrar sóknar á sviði sjálf-
bærni. Ef við tökumst ekki á við þá áskorun
verður heimskreppan okkur fjötur um fót í
mörg ár til viðbótar.
Umskipti í átt að sjálfbærni
Efnahagsmál
MIÐVIKUDAGUR 1. apríl 2009
Ons dolorem quat
Equat prat, cor sequisl
Te cor sim velismod er ing el iure
ent autet, consed tat. Ut nulluptat
am nostion sequat loreros num
zzrit praessim amconse feum quis-
molute do ectetum velit alit utat.
Suscilis nim zzriure magna atuerilit
velendipsum aliquamet iril ulla
feugiam veraestrud eugiam, vullaor
suscidunt nos nulluptat.
Ons dolorem quat
Equat prat, cor sequisl
Te cor sim velismod er ing el iure
ent autet, consed tat. Ut nulluptat
am nostion sequat loreros num
zzrit praessim amconse feum quis-
molute do ectetum velit alit utat.
Suscilis nim zzriure magna atuerilit
velendipsum aliquamet iril ulla
feugiam veraestrud eugiam, vullaor
suscidunt nos nulluptat.
Ons dolorem quat
Equat prat, cor sequisl
Te cor sim velismod er ing el iure
ent autet, consed tat. Ut nulluptat
am nostion sequat loreros num
zzrit praessim amconse feum quis-
molute do ectetum velit alit utat.
Suscilis nim zzriure magna atuerilit
velendipsum aliquamet iril ulla
feugiam veraestrud eugiam, vullaor
suscidunt nos nulluptat.
Ons dolorem quat
Equat prat, cor sequisl
Te cor sim velismod er ing el iure
ent autet, consed tat. Ut nulluptat
am nostion sequat loreros num
zzrit praessim amconse feum quis-
molute do ectetum velit alit utat.
Suscilis nim zzriure magna atuerilit
velendipsum aliquamet iril ulla
feugiam veraestrud eugiam, vullaor
suscidunt nos nulluptat.
JEFFREY SACHS
Nóvelsverðlaunahafi í hagfræði og
prófessor við Columbia-háskóla.
EFNI BLAÐSINS
FRÁ HELLISHEIÐI Greinarhöfundur segir það orðið
tímabært fyrir ríki heims að ráðast í samstillt, alþjóð-
legt átak til að blása lífi í verkefni sem stuðla að
sjálfbærum orkugjöfum.
FERMINGAPAKKI
129.950
Sóun á þjóðarsameign
Þórður Már Jónsson
Íslendingar nýta auðæfi sjávar
ekki skynsamlega undir núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfi, að mati
Þórðar Más Jónssonar. Kostnaður
við togaraveiðar sé of mikill auk
þeirra gífurlegrar sóunar sem hlýst
af brottkasti. Endurskoða þurfi
kvótakerfið frá grunni og setja
þjóðhagslega hagsmuni ofar hags-
munum kvótakónga.
Bernanke og kosningatrix
Eygló Harðardóttir
Fulltrúar aðgerðarleysis í samfé-
laginu fara mikinn við að berja
niður hugmyndir um aðgerðir til
aðstoðar skuldsettum heimilum og
fyrirtækjum í landinu, segir Eygló
Harðardóttir. En á móti megi spyrja
hvað það muni kosta ef algjört
kerfishrun verður hér á landi?
Öflugt velferðarkerfi
skiptir sköpum
Halla Gunnar dóttir
Vara verður við því að niðurskurð-
ur leiði til stórfelldra uppsagna
innan heilbrigðisþjónstunnar og
velferðarkerfisins almennt, skrifar
Halla Gunnarsdóttir. Ekki nóg um
að þær myndu leiða til þess lakari
þjónustu heldur gæti það líka orðið
mjög kostnaðarsamt fyrir þjóðfé-
lagið til lengri tíma litið ef atvinnu-
leysi verður viðvarandi vandamál.
Alheimsstríð lánardrottna
Dr. Michael Hu son
Stríð geysar í heiminum, byggt á
skuldafjötrum, skrifar Michael Hud-
son, sérfræðingur í alþjóða fjármál-
um. Fjárhagslegur hernaður er mun
minna áberandi en hefðbundinn
hernaður, því fórnarlambið gerir sér
ekki einu sinni grein fyrir að verið
er að ráðast á það. Afleiðingarnar
eru hinsvegar þær sömu. Meðal-
aldur styttist, fæðingum fækkar,
vinnuafl flýr land, sjálfsmorðstíðni
hækkar, sjúkdómar, áfengissýki og
fíkniefnaneysla aukast.
Eldhúsdagur er nýtt vikulegt fylgirit
Fréttablaðsins sem leggur áherslu
á umræðu og skoðanaskipti um
stjórnmál og þjóðmál. Leitast verð-
ur við að birta vandaðar og upp-
lýsandi greinar um ýmis álitamál.
Leitað verður eftir sjónarmiðum
valinkunnra einstaklinga auk þess
sem senda má gagnorðar greinar á
netfangið greinar@frettabladid.is