Morgunblaðið - 27.01.2006, Blaðsíða 34

Í GREIN Stefáns Ólafssonar
„Stóra skattalækkunarbrellan“ í mið-
opnu Morgunblaðsins 18. janúar sl.
segir meðal annars:
,,Það eru auðvitað mikil ósannindi
að bera á borð fyrir þjóðina að skatt-
ar hafi verið lækkaðir, rétt eins og
slíkt hafi gilt um alla. Þetta eru lík-
lega með mestu ósannindum ís-
lenskra stjórnmála í marga áratugi.“
Undir þetta getum við undirritaðir
hiklaust tekið enda hafa félög eldri
borgara ítrekað sýnt fram á þetta í
skrifum sínum á undanförnum 4–5
árum. Skattbyrði hefur stóraukist,
sérstaklega á lægri tekjuhópana.
Þetta er vegna þess að greiddur er
skattur af stærri hluta tekna en áður,
vegna þess að skattleysismörkin hafa
setið eftir að raungildi.
Ótal tilraunir hafa verið gerðar til
að snúa út úr þessu, til dæmis með
því að tala um aðra hluti, kaupmátt og
fleira. Vissulega hefur kaupmáttur
dæmigerðs ellilífeyrisþega með t.d.
47.600 kr á mánuði úr lífeyrissjóði ár-
ið 2005 hækkað frá árinu 1988, en eft-
ir skatta snýst dæmið við, þá hefur
kaupmáttur ráðstöfunartekna lækk-
að um 1,6%. Nú hefur sérfræð-
ingahópur fjármála-, heilbrigðis- og
tryggingaráðuneytis og Lands-
sambands eldri borgara staðfest út-
reikninga okkar. Síðast hefur rík-
isskattstjóri staðfest þessa þróun um
aukna skattbyrði tekna, vegna þess
að skattleysismörkin hafa lækkað að
raungildi.
Algengasti útúrsnúningurinn er sá
að skattbyrði hafi aukist vegna þess
að tekjur hafi aukist. Þetta er þó bara
hálfur sannleikur. Skattbyrðin hefur
nefnilega líka stóraukist á þann hluta
teknanna sem aðeins hélt í við verð-
bólguna.
Hér verður sýnt fram á að skatt-
byrðin hefur stóraukist og ætti hver
fjölmiðla- og stjórnmálamaður að
geta sannreynt þetta og í raun skor-
um við á þá að gera það, en láti sér
ekki nægja að segja – einn segir þetta
og annar hitt – og standa svo sjálfir
eftir eins og stórt spurningamerki.
Dæmi: Breyting á skattbyrði ræðst
af þróun skattleysismarka og
skattprósentu. Að horfa einungis á
skattprósentu óháð skattleys-
ismörkum segir ekkert um hvort
skattbyrði hefur aukist eða ekki.
Þannig sést best hvernig skattbyrði
þróast með því að líta á hve mikið af
tekjum manns fara í tekjuskatta fyrir
sömu rauntekjur öll árin.
Til að mæla þetta notum við sömu
rauntekjur öll árin og miðum t.d. við
100.000 kr á mánuði árið 2005 og
sömu rauntekjur hin árin. Svipuð nið-
urstaða um aukningu skattbyrði
fengist einnig þó við notuðum 150.000
kr á mánuði, sem tekjur til viðmið-
unar.
Það skal tekið skýrt fram að við er-
um ekki að segja að tekjur fólks þró-
ist með þessum hætti, það er enn einn
útúrsnúningur margra stjórnarþing-
manna, heldur getum við mælt
hvernig skattkerfið virkar fyrir þann
hluta tekna sem í raun stendur í stað.
Tölur um skattprósentu og skatt-
leysismörk eru fengin frá fjár-
málaráðuneyti og ríkisskattstjóra.
Breyting verðlags til að reikna sömu
rauntekjur öll árin fást frá neyslu-
vísitölu Hagstofunnar.
Þetta sjáum við í meðfylgjandi
töflu. Sá einstaklingur sem er með
100.000 kr í tekjur á mánuði árið 2005
og sömu rauntekjur hin árin, greiðir
nú 9.160 kr í tekjuskatta eða 8,8%
tekna sinna og hefur skattbyrðin að-
eins lækkað frá síðasta ári. Með sömu
rauntekjur við upptöku staðgreiðsl-
unnar árið 1988 greiddi hann ekki
eina krónu þar sem skattleys-
ismörkin voru hærri en umræddar
rauntekjur. Þannig hefur skattkerfið
virkað á þessum tíma, skattbyrðin
þyngist þó tekjur hækki ekkert um-
fram verðlag. Þetta er klárlega
hækkun skattbyrði. Það munar um
þessa upphæð fyrir svo lágar tekjur.
Þessi aukna skattbyrði er vegna
þess að skattleysismörkin hafa hvergi
nærri fylgt þróun verðlags hvað þá
þróun launa. Það bitnar verst á þeim
sem lægri tekjur hafa – fyrir þá sem
mestar hafa tekjurnar skiptir mestu
hver skattprósentan er. Þannig er nú
verið að greiða tekjuskatta af stærri
hluta tekna en áður. Skattleys-
ismörkin nú eru 79.055 kr en ættu að
vera rúmlega 105 þúsund krónur á
mánuði ef þau hefðu fylgt verðlagi
(miðað við 4,4% hækkun verðlags frá
meðaltali 2005). Þarna munar um
25.000 kr sem skattleysismörkin eru
lægri á mánuði, svo greiddur er
skattur af mun stærri hluta tekna en
áður, sérstaklega fyrir þann sem hef-
ur lágar tekjur. Ef skattleysismörkin
hefðu aftur á móti fylgt launavísitöl-
unni eins og mörgum þykir eðlilegra
væru þau nú í ár rúmlega 131 þúsund
krónur á mánuði eða 52 þúsund krón-
um hærri en þau eru í dag.
Samkomulagið sem nú hefur náðst
um að viðurkenna þessar staðreyndir
hlýtur að marka þáttaskil í umfjöllun
um þessi mál. Við skorum á þá sem
treysta sér til að reikna þetta út.
Fólkið sem lent hefur í aukinni skatt-
byrði finnur þetta líka á eigin skinni.
Öllum ljóst að
skattbyrðin hefur aukist
Einar Árnason, Ólafur Ólafsson
og Pétur Guðmundsson skrifa
um skattbyrði eldri borgara
’Samkomulagið sem núhefur náðst um að við-
urkenna þessar stað-
reyndir hlýtur að marka
þáttaskil í umfjöllun um
þessi mál.‘
Einar Árnason
Einar er hagfræðingur eldri borgara,
Ólafur er formaður Landssambands
eldri borgara og Pétur er verkfræð-
ingur og fyrrv. stjórnarmaður í FEB.
Pétur GuðmundssonÓlafur Ólafsson
34 FÖSTUDAGUR 27. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞÓ SVO að atvinnuástand sé
gott um þessar mundir verða
sveitarstjórnarmenn að horfa til
framtíðar og treysta grunninn
undir góðu atvinnulífi
í sínu sveitarfélagi. Í
Kópavogi eiga stór
sem smá fyrirtæki að
fá að dafna og þróast,
hvert á sinn hátt.
Stórfyrirtæki eru
mest áberandi í um-
ræðu um atvinnulíf og
skipa þar veglegan
sess en hlutverk smá-
fyrirtækjanna er afar
mikilvægt. Bæjaryf-
irvöld verða að hlúa
að þeim með ýmsum
hætti.
Sprotafyrirtækin eru afar mik-
ilvæg í atvinnulífi nútímans. Þau
byggja á þeirri auðlind sem finnst
í fólkinu sjálfu, þekkingunni. Það
tekur þau oft talsverðan tíma að
gera hugmynd að vöru, en þegar
það tekst er uppskeran oft mikil.
Það er eftirsóknarvert fyrir fram-
farasinnað bæjarfélag að hafa slík
fyrirtæki innan sinna vébanda. Í
Vatnsmýrinni er að byggjast upp
þekkingarþorp og þar verður tals-
verð samþjöppun sprotafyrirtækja.
Kópavogur á að koma upp ný-
sköpunarsetri t.d. á Kársnesinu.
Tenging þaðan og yfir í Vatnsmýr-
ina er meira en líkleg
á næstu árum. Kópa-
vogur á að bjóða
sprotunum t.d. upp á
ódýra húsaleigu sem
er þeim mikilvægur
styrkur þegar þau eru
í þróunarferlinu. Bæj-
aryfirvöld eiga að
veita sérstakar við-
urkenningar til þeirra
sprotafyrirtækja sem
eru í Kópavogi og
vera með þeim hætti
hvatning fyrir áfram-
haldandi starf.
Kópavogur á að gera meira.
Hann á að efla kennslu í raunvís-
indum, upplýsingatækni og tungu-
málum strax frá upphafi skóla-
göngu í grunnskóla og í skólum
bæjarins á að leggja sérstaka
áherslu á skapandi starf í öllum
námsgreinum. Þekkingarfyr-
irtækin byggja einmitt á hug-
myndaríkum, áræðnum ein-
staklingum sem hafa sterkan
vísindalegan bakgrunn. Góð
tungumálakunnátta er mikilvæg
vegna vaxandi samskipta við út-
lönd og alþjóðavæðingar á öllum
sviðum.
Það er engin klisja að okkar
mesta og dýrmætasta auðlind er
fólkið sjálft, þekkingin, atgervið og
sköpunarkrafturinn. Þessa auðlind
eigum við að virkja, hún á eftir að
skila okkur miklum arði, án nokk-
urrar mengunar og án þess að
fórna einstakri náttúru. Kópavog-
ur á hiklaust að skipa sér á
fremsta bekk í þessum efnum.
Sprotafyrirtæki í Kópavog
Eftir Hafstein Karlsson ’Það er engin klisja aðokkar mesta og dýrmæt-
asta auðlind er fólkið
sjálft, þekkingin, atgervið
og sköpunarkrafturinn. ‘
Hafsteinn Karlsson
Höfundur er bæjarfulltrúi Samfylk-
ingarinnar í Kópavogi og sækist eftir
2. sæti á lista Samfylkingarinnar.
Prófkjör Kópavogi
FJÖLMARGIR hafa áhyggjur
af því að Íslendingar séu að
missa tökin á móðurmáli sínu.
Sjálfur er ég einn af þeim. Ég er
einnig einn þeirra
sem finna fyrir því
að tilfinning mín fyr-
ir málinu er ekki
jafnsterk og ég
gjarnan vildi. En
hverju er um að
kenna og hvað er til
ráða?
Sem barn var ég
fljótur að læra að
lesa og þótti það
mjög gaman. Nóg
var til af skemmti-
legum bókum fyrir
börn, bæði íslenskum
og þýddum. En þeg-
ar kom að unglings-
árunum var skyndi-
lega lítið sem ekkert
til af bókum sem ég
hafði áhuga á. Ég
var einn af þeim
óheppnu sem þótti,
og þykir enn, gaman
að vísinda- og æv-
intýrasögum. Nánast
ekkert var þýtt af
þess konar efni, enda
markaðurinn lítill, og
því sótti ég í slíkar
bækur á ensku. Í
dag er ástandið svip-
að. Eitthvað er jú þýtt af æv-
intýrasögum fyrir börn vegna
vinsælda Harry Potter og
Hringadróttinsögu, en ekkert er
þýtt fyrir eldri lesendur. Nú er
svo komið að ég er fluglæs og
betur að máli farinn á máli sem
er ekki mitt móðurmál. Ástæðan
er sú að málumhverfi mitt
breyttist í enskt við þrettán ára
aldur.
Bókaormar í dag lifa við sama
skort. Nánast einungis eru þýdd-
ar bækur sem eru á met-
sölulistum erlendis og enn eru
fagurbókmenntir í stórum meiri-
hluta þess sem gefið er út eftir
íslenska höfunda. En það er ekki
nóg til þess að draga að fjöl-
breyttan hóp lesenda að íslenskri
tungu. Það þarf að margfalda
magn þess sem þýtt er af erlend-
um bókum. Ekki er nóg að láta
markaðsöflin ráða hvað er þýtt
heldur þarf ríkið að koma að máli
og styrkja þýðingu á stórum
hluta þess sem kemur í bókabúð-
irnar okkar. Þetta er gífurlega
mikið og kostnaðarsamt verk, en
til mikils er að vinna
því í raun viljum við
ekki missa einn ein-
asta Íslending í ensk-
una.
Málumhverfi okkar
Íslendinga er einnig
of enskt til þess að
íslenskan eigi sér
nokkra möguleika.
Langflest eyðum við
drjúgum stundum
fyrir framan sjón-
varpstækið og fáum
okkar skemmtun það-
an. En á meðan
stærstur hluti talaðs
máls í sjónvarpi er á
ensku er ekki að
undra þótt íslenskan
fari halloka. Metn-
aðarleysið er algert á
einu sjónvarpsstöð-
inni sem ber lagalega
skyldu til að hlúa að
málinu, þar ræður
markaðshugsjónin ein
ríkjum og ódýrir
enskir þættir keyptir
í stað þess að setja
mikla peninga í mun
verðmætari íslenska
þætti. Textun slíkra
þátta skiptir litlu í glímunni við
minnkandi máltilfinningu, því
unglingar jafnt sem fullorðnir
skilja enskuna það vel að textinn
flækist orðið fyrir (sérstaklega ef
um óvandaða þýðingu er að
ræða). Það þarf að stórefla ís-
lenska þáttagerð.
Jóhannes Bjarni Sigtryggson
íslenskufræðingur sagði í hádeg-
isviðtali á NFS um daginn að það
þyrfti að gera íslenskuna „svala
og skemmtilega“ og nefndi þar
sem dæmi að taka mætti upp ís-
lenskukeppni í grunnskólum þar
sem spurt væri um þýðingu
sjaldgæfra orða, máltækja og
málshátta. Þetta gæti svo sem
gengið upp, en gæti jafnframt
snúist upp í andstöðu sína og
þeir sem ynnu slíkar keppnir
yrðu hreinlega álitnir hallær-
islegir. Andspyrna unga fólksins
gagnvart íslenskunni er einmitt
vegna sítengingar hennar við
eitthvað gamalt. Til þess að unga
fólkið fái virðingu fyrir íslensku,
þarf það að sjá hana notaða í
tengslum við það sem því þykir
skemmtilegt. Skemmtiþættir í
sjónvarpinu þurfa að vera á ís-
lensku svo börn og unglingar sjái
íslenskar fyrirmyndir. Það fer
fyrir brjóstið á mörgum fræð-
ingnum að íslensk börn skilji
ekki lengur Íslendingasögurnar,
en það vill gleymast að slíkt efni
er e.t.v. ekki hentugast til að laða
að ungan málnotanda. Unglingum
er nefnilega gjörsamlega sama
um Gunnar á Hlíðarenda eða
Gísla Súrsson. Þeir eru ekki sval-
ir, sama hvað íslenskufræðingar
halda. Til þess að gera íslensku
að máli barnanna, unglinganna
og næstu kynslóða, verðum við
að gefa út ógrynni af bókum úr
öllum bókmenntastefnum, teikni-
myndasögum og framleiða sjón-
varpsþætti og kvikmyndir í tuga-
tali. Með öðrum orðum: íslenskan
þarf að vera alls staðar til þess
að unga fólkið fái hreinlega tæki-
færi til að læra að nota hana og
bera virðingu fyrir henni.
Íslenskan í
andarslitrunum –
Hvað er til ráða?
Magnús Guðni Magnússon
fjallar um íslenskuna og hefur
áhyggjur af stöðu hennar í
framtíðinni
Magnús Guðni
Magnússon
’Íslenskan þarfað vera alls stað-
ar til þess að
unga fólkið fái
hreinlega tæki-
færi til að læra
að nota hana og
bera virðingu
fyrir henni.‘
Höfundur er nemi í ensku og
japönsku við Háskóla Íslands.