Morgunblaðið - 27.01.2006, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 27. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Gaza-borg. AFP, AP. | Stjórnvöld í
Bandaríkjunum og Evrópusam-
bandið hafa skilgreint Hamas sem
hryðjuverkasamtök, en þau njóta
hvað sem því líður mikils stuðnings
meðal Palestínumanna vegna her-
skárrar baráttu þeirra gegn Ísr-
aelsríki og eins konar „fé-
lagsþjónustu“ sem þau reka á
hernumdu svæðunum.
Hamas-samtökin voru stofnuð
1987, skömmu eftir að fyrri upp-
reisn Palestínumanna gegn her-
námi Ísraela á Gaza og Vest-
urbakkanum hófst. Markmiðið með
stofnun Hamas var að hrekja Ísr-
aelsher frá þessum svæðum og Ha-
mas hreykir sér af því núna að
„andspyrna“ samtakanna hafi vald-
ið því að Ísraelar drógu sig frá
Gaza í fyrra.
Langtímamarkmið Hamas er
hins vegar sjálfstætt, íslamskt ríki
Palestínumanna byggt skv. þeim
landamærum er ríktu fyrir myndun
Ísraelsríkis 1948.
Kaldhæðnislegt er hins vegar að
Ísraelar ýttu undir vöxt Hamas í
upphafi, í því skyni að kljúfa fylk-
ingu Palestínumanna undir forystu
Yassers Arafat.
En Hamas-samtökin voru aðili að
vopnahléi sem Mahmoud Abbas,
forseti Palestínumanna, samdi um í
mars í fyrra. Þau neituðu þó að
endurnýja vopnahléið en hafa ekki
gert árásir það sem af er árinu.
Andóf og
hryðjuverk
 !"!"
 #!$%&'
+

 &
+& 

* "),)-!

&"  )!&
(
 
& *
&"
&.
%

&"&  
A
;

/
/.0

,

12
2 .0
=/$/
32
4.50
?!/M%# //0
MARGIR voru búnir að spá því að Hamas-
menn myndu vinna verulegan sigur í þingkosn-
ingum Palestínumanna en ekki að þeir myndu
hreppa meirihluta. Spillingin og óstjórnin sem
hafa fylgt Fatah-hreyfingunni urðu loks til þess
að í örvæntingu sinni kusu Palestínumenn sam-
tök sem boða bókstafstrú, fyrirbæri sem fæstir
Palestínumenn styðja, en hafa á sér orð fyrir
heiðarleika, gott skipulag og aga.
En er þetta óskastaða Hamas? Ýmislegt
bendir til þess að sjálfir séu Hamas-liðar í vanda
vegna þess að sigurinn var miklu meiri en þeir
höfðu sjálfir gert ráð fyrir. Ef hann hefði verið
hóflegri hefði Hamas getað haldið áfram að
hunsa allt tal um friðarsamninga, haldið áfram
að kenna Fatah um allt sem miður fer. En nú er
enginn blóraböggull til staðar. Verði flug-
skeytum skotið á Ísrael af Gaza hlusta menn
varla mikið á afsakanir af hálfu væntanlegrar
ríkisstjórnar Hamas um að hún ráði ekki við
hryðjuverkamennina. Þetta gætu verið hennar
eigin menn.
Hamas-menn gætu orðið að éta að einhverju
leyti ofan í sig stóru orðin um að eyða Ísraelsríki
nema þeir vilji kalla yfir sig kalt stríð af hálfu
Evrópusambandsins. Það hefur lengi verið
nokkur bakhjarl Palestínumanna gagnvart
óvinveittum Ísraelum og Bandaríkjastjórn sem
styður að jafnaði Ísraela og stutt þá með fé.
Ef peningastreymið stöðvast, allar dyr
lokast, getur Hamas ekki staðið við loforðin um
að bæta kjör almennings þótt þeir gætu reynt
að fá Írana til að hlaupa undir bagga. En al-
þjóðleg einangrun gæti á endanum lamað Pal-
estínustjórn og staða sigurvegaranna er því að
sumu leyti veikari en sýnist.
Ehud Olmert forsætisráðherra og aðrir ráða-
menn Ísraela ítreka enn þá afstöðu sína að þeir
muni ekki eiga friðarviðræður við Hamas vegna
hryðjuverkasögu samtakanna. En enginn
skyldi þó leggja of mikið upp úr slíkum ummæl-
um, allt getur gerst í pólitík. Fyrir nokkrum vik-
um sýndi könnun að um helmingur Ísraela var
sammála því að ræða skyldi við Hamas þótt um
hermdarverkamenn væri að ræða, ef það yrði til
að koma á friði. Kjósendur myndu því ekki endi-
lega refsa þeim sem tækju áhættuna.
Gætu reynt að biðja um gott veður
Ef leiðtogar Hamas bregðast hratt við nýjum
aðstæðum og fella niður harkalegustu ummælin
um Ísrael í stefnuskránni gætu þeir ef til vill
fengið þá umbun að verða teknir af hryðju-
verkalistum Bandaríkjanna og Evrópusam-
bandsins sem væri afgerandi sigur fyrir sam-
tökin. Þau væru þá orðin húsum hæf. En
vandinn er að ósveigjanleikinn er mikilvægur
þáttur í hefðbundinni stefnu samtakanna. Sum-
ir fullyrða að þar sé enginn hófsamur armur,
nýja mildin hafi aðeins verið kosningabrella.
Hamas hefur alltaf sakað keppinautana í Fatah
um undanlátssemi og þess vegna er ekki auðvelt
að taka fyrsta skrefið á þeirri braut. Sumir
áköfustu félagarnir gætu fordæmt allar tilslak-
anir sem svik við málstaðinn, ekki síst ef þau
samþykktu kröfur Mahmoud Abbas Palest-
ínuforseta og Ísraela um að herskáir hópar af-
vopnist. Hamas gæti orðið að berja niður þjálf-
aða tilræðismenn í eigin röðum.
Sú fullyrðing talsmanna Hamas að ekki sé
nein mótsögn í því að Hamas starfi lýðræðislega
á þingi og í ríkisstjórn en haldi samtímis úti eig-
in herjum er svo augljóslega út í hött að eitthvað
hlýtur undan að láta. Ef til vill verður reynt að
finna málamiðlun, t.d. að vopnaðir Hamas-
hópar verði ekki leystir upp heldur settir undir
stjórn embættismanna Palestínustjórnar, rík-
isvæddir. Spurningin er hvort Ísraelar láti sér
þannig lausn nægja og bjóði viðræður um frið.
Verði Hamas-menn þvingaðir til að nota
meirihluta sinn til að mynda ríkisstjórn á eigin
forsendum og án þátttöku Fatah blasir við
margvíslegur vandi. Einn er að helstu leiðtogar
Hamas eru í útlegð í Líbanon og Sýrlandi. Á
sjálfsstjórnarsvæðunum er fátt um reynt Ham-
as-fólk til að skipa mikilvægustu embætti.
Skásta lausnin væri fyrir Hamas að semja við
Fatah um samstarf en taka í fyrstu aðeins að
sér málaflokka sem þeir þekkja vegna margra
ára reynslu sinnar af félagslegri aðstoð og síð-
ustu árin þátttöku í sveitarstjórnum. Spurn-
ingin er hvort Fatah-menn myndu sætta sig við
að þurfa að kljást við erfiðustu málin, frið-
arsamninga og öryggismál. Þeir eru vísir til að
selja sig dýrt.
Það sem menn bíða nú eftir er að sjá ótvíræð
merki um að Hamas axli ábyrgðina á því lýð-
ræðislega umboði sem hreyfingin hefur fengið
og bjóði tilslakanir. Hamas hefur að undanförnu
reynt að milda ásýndina. Dregið hefur verið úr
áherslum á íslamska bókstafstrú og konur, að
vísu með siðsamlegar slæður eða í kuflum, hafa
fengið ábyrgðarstöður í röðum þeirra. All-
margar konur voru á listum samtakanna.
Hafna öllum samskiptum við Ísraela
Í kosningastefnuskránni er ekki orð um eyð-
ingu Ísraelsríkis. Ákvæðið er hins vegar enn í
stefnuskrá samtakanna og Hamas-menn segja
sem fyrr að þeir ætli ekki að eiga neinar við-
ræður við Ísraela. Einhverjum samskiptum
komast þeir reyndar ekki hjá ef þeir mynda rík-
isstjórn.
En verði þessi harka almenna afstaðan af
hálfu Hamas munu Ísraelar að sjálfsögðu ekki
víkja frá þeirri stefnu Sharons að grípa til ein-
hliða aðgerða án samráðs við Palestínumenn,
eins og gert var þegar Gazaspildan var yfirgef-
in. Niðurstaða kosninganna gæti ýtt enn frekar
undir stuðning við þessa stefnu. Hún yrði ekki
bara valkostur fyrir Ísraela heldur eina stefnan
sem þeir gætu stuðst við í samskiptum við Pal-
estínumenn. Þar yrði enginn samstarfsaðili til
að ræða við.
Hamas-liðar í úlfakreppu eftir sigurinn
Hamas-menn bjuggust vafalaust ekki við því að vinna jafn afgerandi
sigur og raunin varð. Kristján Jónsson segir menn velta því fyrir sér
hvort Hamas muni neyðast til að samþykkja viðræður við Ísraela.
Mahmoud Abbas Ehud Olmert
kjon@mbl.is
MAHMOUD Abbas, forseti Palest-
ínumanna, hyggst fela Hamas-sam-
tökunum að mynda nýja ríkisstjórn
á heimastjórnarsvæðum Palestínu-
manna eftir óvæntan sigur þeirra í
þingkosningum sem haldnar voru á
miðvikudag. Úrslitin hafa valdið
miklu uppnámi í Ísrael og víðar en
Hamas, sem vilja að Ísraelsríki
hverfi af landakortinu, eru í margra
augum hryðjuverkasamtök.
Ahmed Qurei, forsætisráðherra
Palestínu, hefur þegar beðist lausn-
ar fyrir sig og ráðuneyti sitt. „Þetta
er val fólksins. Það ber að virða það
val,“ sagði Qurei en síðdegis í gær
fékkst staðfest að Hamas hefði
fengið 76 þingmenn kjörna, þ.e.
hreinan meirihluta, en 132 fulltrúar
sitja á palestínska þinginu. Fatah-
hreyfing þeirra Abbas og Qurei
hefur 43 þingmenn og ýmsir aðrir
smáflokkar hafa minna.
Khaled Mashail, pólitískur leið-
togi Hamas, sem er búsettur í
Damaskus í Sýrlandi, sagði sam-
tökin vilja vinna að því með Fatah
að stjórna Palestínu. En forystu-
menn Fatah-hreyfingar Abbas og
Qurei, sem hefur ráðið öllu í palest-
ínskum stjórnmálum um árabil,
sögðu ljóst að Fatah færi nú í
stjórnarandstöðu.
„Við verðum staðföst stjórnar-
andstaða og förum nú í það að efla
flokk okkar á ný,“ sagði Saeb Erek-
at, háttsettur þingmaður Fatah, eft-
ir fund með Abbas forseta. „Abbas
forseti mun fela Hamas það verk-
efni að mynda ríkisstjórn og Fatah
mun ekki taka þátt í því.“
Abbas er helsti forystumaður
Fatah en forseti Palestínu er kos-
inn í sérstakri kosningu. Abbas hef-
ur á hinn bóginn látið hafa eftir sér
að ef palestínska stjórnin starfaði
ekki lengur í samræmi við frið-
aráherslur hans myndi hann segja
af sér embætti. Blasir við að Ham-
as-samtökin gætu haft aðra sýn á
þau mál en Abbas, en Hamas vilja
uppræta Ísraelsríki, voru á móti
Óslóar-friðarsamningunum 1993 og
hafa staðið fyrir tugum ódæðis-
verka í Ísrael, sem hafa kostað
hundruð manna lífið.
Leiðtogar Hamas segja úrslitin á
miðvikudag mikinn sigur fyrir pal-
estínsku þjóðina. Annars staðar eru
menn hins vegar enn að jafna sig á
því áfalli, sem úrslitin óneitanlega
eru. Ríkisstjórn Ísraels sat á bráða-
fundi í gærkvöldi og ræddi viðbrögð
við úrslitunum en Tzipi Livni utan-
ríkisráðherra var þó búin að láta
hafa eftir sér að Evrópusambandið,
einn helsti fjárhagslegi bakhjarl
palestínsku heimastjórnarinnar,
yrði að lýsa sig andsnúið myndun
„ríkisstjórnar hryðjuverka“.
Stjórnarandstaðan í Ísrael gagn-
rýndi hins vegar ríkisstjórn Ehuds
Olmerts fyrir að hafa yfirhöfuð
heimilað þátttöku Hamas í kosning-
unum í Palestínu. M.a. sagði Silvan
Shalom, fyrrverandi utanríkisráð-
herra, að Ísrael hefði gert „stór-
kostleg mistök“ og að nú yrði án
efa þrýst mjög á stjórnina að fara í
viðræður við Hamas.
Yuval Steinitz, formaður utanrík-
is- og varnarmálanefndar ísraelska
þingsins, sagði sigur Hamas póli-
tískan „jarðskjálfta“ og „sorglegan
ósigur fyrir Ísrael og baráttu þess
gegn hryðjuverkum“.
Sjálfur hafði Olmert, starfandi
forsætisráðherra, sagt kvöldið fyrir
kosningarnar að þarlend stjórnvöld
myndu aldrei eiga neitt saman við
Hamas að sælda, a.m.k. meðan
samtökin væru áfram bundin þeirri
stefnu að eyða beri Ísraelsríki.
Segja Hamas verða að snúa
baki við hryðjuverkum
Á Vesturlöndum lýstu menn
einnig áhyggjum sínum vegna þess-
ara úrslita og vöruðu flestir við því
að ekki kæmi til greina að eiga
samskipti við ríkisstjórn undir for-
ystu Hamas nema samtökin létu af
þeirri stefnu sinni, að eyða beri Ísr-
aelsríki.
Condoleezza Rice, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, sagði Banda-
ríkjastjórn áfram álíta Hamas
hryðjuverkasamtök. Tony Blair,
forsætisráðherra Bretlands, sagði
bresk stjórnvöld á hinn bóginn
tilbúin til samstarfs við nýja rík-
isstjórn láti Hamas af stuðningi sín-
um við hryðjuverk. Og Frank-Walt-
er Steinmeier, utanríkisráðherra
Þýskalands, hvatti Hamas til að
hafna ofbeldi og viðurkenna Ísr-
aelsríki.
Með öflugan meirihluta
á þingi Palestínumanna
Reuters
Palestínumaður við fána með mynd af Sheikh Ahmed Yassin, stofnanda
Hamas, á fundi í Abu Dis í útjaðri Jerúsalem í gær. Ísraelski herinn skaut
árið 2004 flugskeyti á hús Yassins á Gaza og lét hann þar lífið.
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is