Morgunblaðið - 23.02.2006, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MATSFYRIRTÆKIÐ Fitch
Ratings greindi frá
því í gær að lánshæf-
ismat ríkissjóðs hefði
breyst. Horfur væru
ekki lengur stöðugar
heldur neikvæðar.
Þetta nýja mat felur í
sér mikinn áfellisdóm
yfir efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar.
Hún hefur leikið sér
að eldinum og tekið
verulega áhættu í
hagstjórninni.
Þessi tíðindi frá
Fitch áttu ekki að
koma neinum í opna
skjöldu – hættumerkin eru hvar-
vetna. Viðvarandi viðskiptahalli
sem fór í 15% á síðasta ári eða sá
mesti frá því mælingar hófust,
stöðugur útlánavöxtur, gríðarleg
aukning erlendra skulda sem eru
komnar yfir 400% af útflutnings-
tekjum, meiri skuldsetning þjóð-
arbúsins en í nokkru öðru OECD-
ríki, stöðugt hækkandi stýrivextir
og hækkandi gengi krónunnar –
allt er þetta órækur vitnisburður
um verulega ofhitnun í hagkerfinu.
Á þetta hefur m.a. verið bent af
þingmönnum Samfylkingarinnar,
hagfræðingum, Seðlabankanum og
forystumönnum í verkalýðshreyf-
ingunni. Ríkisstjórnin hefur hins
vegar skellt við skollaeyrum, firrt
sig allri ábyrgð og vísað vandanum
á Seðlabankann. Og það sem verra
er, hún hefur að und-
anförnu kynt undir
með því að ala á
ótímabærum vænt-
ingum um stórfelldar
virkjana- og stór-
iðjuframkvæmdir.
Efnahagsstefna
snýst um að beita
hagstjórnaraðgerðum í
ríkisfjármálum og pen-
ingastefnu – en ekki
síður um að stjórna
væntingum. Þegar
þensla er í hagkerfinu
skiptir máli að beita
stjórntækjum ríkisins
til að halda aftur af ónauðsynlegum
fjárfestingum, örva sparnað og
hvetja fólk og fyrirtæki til að fara
sér hægt. Fyrir síðustu kosningar
var vitað að þannig þyrfti að standa
að málum á þessu kjörtímabili
vegna mikilla fjárfestinga í virkj-
unum og stóriðju á Austurlandi. Á
þetta var m.a. bent af Samfylking-
unni og hvatt til þess að allir stilltu
saman strengi sína. Ríkisstjórnin
gerði hið öndverða. Hún fór fram
án samráðs við aðila vinnumark-
aðarins og hlustaði ekki á varn-
aðarorð Seðlabankans. Hún lögfesti
lækkun tekjuskatts langt fram í
tímann, tók upp 90% húsnæðislán
og stuðlaði þannig að miklum út-
lánavexti, dreifði ágóðanum af
Símasölunni eins og örlátur jóla-
sveinn, lofaði umtalsverðum fram-
kvæmdum á komandi árum og
gerði ekkert til að auka sparnað
landsmanna. Þvert á móti hefur
hátt gengi krónunnar orðið til þess
að örva verulega innflutning og
neyslu.
Í gær sáust ýmis merki þess að
markaðurinn tæki tíðindunum frá
Fitch mjög alvarlega. Krónan féll
um 4,5% og hlutabréfavísitalan
lækkaði um 3%. Ef verð á fast-
eignum og skuldabréfum lækkar
verulega og endurfjármögnun á út-
lánum bankanna verður erfiðari
getur það leitt til efnahags- og fjár-
málakreppu með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum fyrir fjármálastofnanir,
fyrirtæki og almenning í landinu.
Öll hljótum við að vona að þetta
gerist ekki. Til að koma í veg fyrir
það verður ríkisstjórnin að horfast í
augu við veruleikann, taka upp víð-
tækt samstarf um hagstjórnina,
beita sér fyrir auknum aðhalds-
aðgerðum og samstilltu átaki um að
draga úr útlánum bankakerfisins.
Síðast en ekki síst verður hún að
hætta að kynda undir hagkerfinu
með stórkarlalegum stóriðjudraum-
um.
Ríkisstjórnin
fær falleinkunn
í hagstjórn
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
fjallar um lánshæfismat
ríkissjóðs
’Efnahagsstefna snýstum að beita hagstjórn-
araðgerðum í ríkisfjár-
málum og peningastefnu
– en ekki síður um að
stjórna væntingum. ‘
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Höfundur er alþingismaður og
formaður Samfylkingarinnar.
AÐALFUNDUR Blóðgjafa-
félags Íslands verður
haldinn í dag, fimmtu-
daginn 23. febrúar
2006. Fram fara
venjuleg aðalfund-
arstörf, fræðsluerindi
verður flutt og blóð-
gjafar er náð hafa
ákveðnu takmarki
verða heiðraðir.
Um er að ræða þá
sem náð hafa því að
gefa 50, 75, 100 og 125
blóðgjafir. Þar er um
raunverulegar hvers-
dagshetjur að ræða,
sem mæta reglulega
og gefa af sjálfum sér þá gjöf sem
getur orðið öðrum til lífs.
Að eiga ávallt nægilegt framboð
blóðs er ekki sjálfgefið. Hollt er
að minnast þess að víða um heim
gengur illa að tryggja nægt fram-
boð þess.
Fundurinn hefst kl. 20 og er öll-
um opinn. Blóðgjafar eru sér-
staklega hvattir til að mæta, eink-
um þeir sem náð hafa
ofangreindum áfanga, fylgjast með
störfum aðalfundar og njóta veit-
inga í boði LSH.
Blóðgjafafélag Ísland var stofn-
að 16. júlí 1981 og er opið öllum
sem gefa blóð og öðrum er láta sig
félagið varða.
Tilgangur þess er
að fræða blóðgjafa,
almenning og stjórn-
völd um mikilvægi
blóðs til lækninga,
blóðsöfnun, starfsemi
blóðbanka og notkun
blóðs á sjúkrahúsum
hérlendis og erlendis.
Ólafur Jensson þá-
verandi for-
stöðumaður Blóð-
bankans var
frumkvöðull að stofn-
un BGFÍ. Sveinn
Guðmundsson tók við
sem yfirlæknir 1995.
Árið 2003 var samþykkt á aðal-
fundi að blóðgjafar sem áhuga
hefðu á að ganga í félagið yrðu að
skrá sig í það formlega en fram til
þessa höfðu allir blóðgjafar verið
taldir félagar í Blóðgjafafélaginu.
Skráðir félagar eru nærri 3.000 og
stjórnarmenn 7. Hlutverk stjórnar
er að kynna félagið og stuðla að
fjölgun félagamanna, gæta hags-
muna þeirra og fræða heilbrigð-
isyfirvöld um þýðingu og mik-
ilvægi þess að eiga ávallt traustan
hóp blóðgjafa að.
Einnig lætur hún sér annt um
að bæta úr húsnæðismálum Blóð-
bankans.
Í upphafi átti Blóðgjafafélagið
fastan tekjustofn sem í runnu
tekjur af útflutningi plasma úr
blóði sem ekki var lengur nýtilegt
til lækninga.
Þessi útflutningur lagðist af árið
1985 og hefur félagið verið tekju-
laust síðan.
Alþingi hefur hins vegar stutt
félagið með fé af fjárlögum og ber
að þakka því og Fjárlaganefnd
þess þann góða stuðning.
Reglum Evrópusambandsins
varðandi blóðgjöf fjölgar stöðugt.
Því á BGFÍ mikið erindi við al-
menning og stjórnvöld.
Til að anna þörf fyrir blóðhluta
eru 16 þúsund blóðgjafir á ári í
Blóðbankanum lágmark. Því sinna
8.000–9.000 blóðgjafar. Hópur
blóðgjafa eldist.
Nýliðun, þótt nokkur sé, er ekki
næg og vinna þarf ötullega að öfl-
un nýrra blóðgjafa.
Góður blóðgjafahópur er mik-
ilvæg og traust undirstaða ís-
lenzks heilbrigðiskerfis eins og við
þekkjum það í dag.
Þess má til gamans geta að
tveir sem nú verða heiðraðir hafa
gefið blóð 125 sinnum og látið frá
sér 112,5 lítra af blóði.
Alls hafa blóðgjafarnir 124 sem
fá viðurkenningu gefið rúmlega
3,3 tonn af blóði.
Um það munar.
Blóðgjafafélag Íslands
Ólafur Helgi Kjartansson
fjallar um Blóðgjafafélag
Íslands
’Góður blóðgjafahópurer mikilvæg og
traust undirstaða
íslenzks heilbrigðiskerfis
eins og við þekkjum
það í dag.‘
Ólafur Helgi
Kjartansson
Höfundur er formaður
Blóðgjafafélags Íslands og
sýslumaður á Selfossi.
NÝLEGA birtist grein eftir mig
í Skírni, þar sem ég fjallaði um
sögu Mið-Austurlandafræða og
tengsl hennar við stjórnmála-
umræðu hvers tíma. Ég fjallaði
um þá erfiðleika sem steðjað hafa
að fræðigreininni og þann vanda
sem þeir sem starfa innan þess-
arar fræðigreinar standa frammi
fyrir ef þeir blanda sér í opinbera
umræðu hér í Bandaríkjunum.
Tilgangur minn
með greininni var að
vekja athygli á þess-
ari þróun í Banda-
ríkjunum og jafn-
framt að vekja fólk á
Íslandi til umhugs-
unar um eðli og inni-
hald opinberrar um-
ræðu, um þátt
sérfræðinga og hags-
munaðila og hvort
eða hvenær fræði-
menn eigi að blanda
sér í málefni líðandi
stundar.
Þessar spurningar
eru vitaskuld ekki
einskorðaðar við
Bandaríkin heldur er
hægt að hugsa sér að
þetta eigi við hvar-
vetna þar sem upp-
lýst umræða á sér
stað.
Þar sem Skírn-
isgreinin fjallaði um
opinbera umræða er
fróðlegt að huga að
því hverskonar við-
brögð hún kallar
fram á Íslandi. „Við-
horfs“ grein Davíðs
Loga Sigurðssonar,
blaðamanns á Morg-
unblaðinu, sem birt-
ist hér þann 16 febr-
úar er ef til vill lýsandi dæmi um
stöðu opinberrar umræðu á Ís-
landi sérstaklega á sviði almennra
greina í dagblöðum.
Davíð Logi fer algjörlega
framhjá aðalatriði Skírnisgrein-
arinnar og skoðar þess í stað
aukaatriði sem ég taldi vera eina
af birtingarmyndum vandans.
Davíð Logi leggur mikið upp úr
því sem ég segi um hugmyndaveit-
ur (Think Tanks) og fullyrðir að
ég „eyði mestu plássi“ í Skírn-
isgreininni að fjalla um þær.
Þetta er sérkennileg alhæfing
þar sem það eru um það bil 35
málsgreinar í grein minni en um-
fjöllunin um hugmyndaveiturnar
eru aðeins tvær málsgreinar eða
um 5% greinarinnar.
Davíð Logi gefur einnig til
kynna að ég vilji banna fólki að
fjalla um málefni Mið-Austurlanda
nema þeim sem eru sérfræðingar
um efnið.
Þetta er fráleit túlkun enda er
ég ekki að vinna að því að hefta
málfrelsið heldur að efla það með
því að styðja gagnrýnið hugarfar
hjá lesendum.
Með umfjöllun minni um hug-
veiturnar var ég að vekja athygli
lesenda á því að oft eru þeir sér-
fræðingar sem birtast í ljós-
vakamiðlunum á launum hjá hug-
myndaveitum.
Hlutverk þeirra er oft að koma
á framfæri pólitískum sjón-
armiðum sem er allt annað en yf-
irlýst markmið og tilgangur vís-
indastofnana.
Davíð telur upp nöfn margra
hjá Brookings stofnuninni sem
hann telur að séu alvöru fræði-
menn og ekki fúskarar. Um það er
ég fyllilega sammála honum.
Af upptalningunni ætti að vera
ljóst að lýsing mín á „akadem-
ískum altmuligmönnum“ á til
dæmis ekki við um Shibley Tel-
hami, sem Davíð Logi nefnir sér-
staklega. Ég sagði hvergi að allir
sem störfuðu við þessar hug-
myndaveitur væru slíkir ‘altmulig-
menn’.
Ég var ekki að benda á tiltekna
einstaklinga og hverjir væru góðir
eða vondir heldur var ég að vekja
athygli á mjög varhugaverðri þró-
un í samspili fjölmiðla og þessara
hugmyndaveitna.
Skírnisgrein mín var ekki um
hugmyndaveitur heldur var hún
um stöðu fræðimannsins í nútíma-
samfélagi.
En til þess að halda umræðunni
áfram langar mig að vekja athygli
á því sem mér finnst
einkennandi við grein
Davíðs Loga. Hann
fjallar nánast ekkert
um megininntak
greinar minnar og um
þær stóru spurningar
sem ég vil vekja at-
hygli á.
Þess í stað kýs hann
að beina athyglinni að
mér persónulega og
persónugera þannig
umræðuna.
Í stað þess að ein-
blína á hugmyndirnar
eða röksemdarfærsl-
urnar í greininni
fjallar hann um mig á
móðgandi hátt og sak-
ar mig um „hroka“ og
að „níða skóinn“ af
ákveðnum ein-
staklingum. Þetta er
ekki hægt að skilja á
annan veg en sem til-
raun til að lítillækka
mig sem einstakling.
Með þessu dreifir
hann athygli fólks frá
meginstefi grein-
arinnar. Kannski hef-
ur það ákveðið
skemmtanagildi fyrir
suma lesendur á Ís-
landi að sjá menn tak-
ast á á opinberum
vettvangi með því að nota ófögur
orð hvor í annars garð. Slík nálg-
un gerir þó ekkert til þess að þróa
umræðuna áfram eða til að færa
lesendann nær kjarna málsins.
Þetta er kannski stóri munurinn
á opinberri umræðu í Bandaríkj-
unum og á Íslandi. Hér í Banda-
ríkjunum er áherslan á málefnin
þó vissulega megi deila um hvort
hún sé uppbyggileg. En heima á
Íslandi virðist persónan oft skipta
meiri máli heldur en hugmynd-
irnar.
Umræðan verður því persónuleg
fremur en málefnaleg og því
gjarnan æði grunnfærin.
Hugsanlega eru íslenskir fræði-
menn ragari við að taka þátt í op-
inberri umræðu vegna þessa eðlis
hennar og til að ekki þurfa sitja
undir háðsglósum og uppnefn-
ingum.
Í Skírnisgreininni bendi ég á
hvernig umfang opinberrar um-
ræðu gerir það að verkum að
margir fræðimenn í mínu fagi
veigra sér við að fara út á þá
braut hérna í Bandaríkjunum.
Eðli umræðunnar hér í Bandaríkj-
unum hefur að mörgu leyti kæf-
andi áhrif og er takmörkuð.
En er svipað uppá teningum á
Íslandi?
Er persónugerving umræðunnar
hin íslenska leið til að kæfa hana
svo að umræður um ákveðin mál-
efni komast ekki á viðunandi stig?
Erum við svo upptekin af okkur
sjálfum, okkur sem persónum og
þátttakendum í umræðunni, að við
náum þvi ekki að greina meg-
inhugmyndir og ádeilur samtím-
ans og glíma við þær á málefna-
legan hátt?
Um menn
eða málefni?
Magnús Þorkell Bernharðsson
fjallar um muninn á
opinberri umræðu á Íslandi
og í Bandaríkjunum
Magnús Þorkell
Bernharðsson
’Í Bandaríkj-unum er áhersl-
an á málefnin
þó vissulega
megi deila um
hvort hún sé
uppbyggileg.
En heima á
Íslandi virðist
persónan oft
skipta meira
máli …‘
Höfundur er sagnfræðingur og
starfar sem háskólakennari við
Williams College í Massachusetts í
Bandaríkjunum.

 


 
  
 




   ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
Smiðjuvegi 74
Sími 515 8700
BLIKKÁS –