Morgunblaðið - 03.04.2006, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 3. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ekki eru allir á eittsáttir um kosti nef-skatta, en gera má
ráð fyrir auknum um-
ræðum í þjóðfélaginu um
þessa tegund skattheimtu
vegna þeirrar tillögu í
frumvarpi menntamála-
ráðherra um Ríkisútvarpið
að teknir verði upp nef-
skattar í stað afnotagjalds-
ins.
Nefskatturinn verði sér-
stakt gjald, 13.500 kr., sem
lagt verður á skattskylda
einstaklinga og lögaðila og
innheimtur frá og með 1.
janúar 2008.
Ekki virðist ágreiningur innan
stjórnarmeirihlutans um að þessi
breyting verði gerð ef marka má
nefndarálit meirihluta mennta-
málanefndar Alþingis sem kom
fram fyrir síðustu helgi. Þar eru
engar athugasemdir gerðar við þá
tillögu að nefskattur leysi afnota-
gjaldið af hólmi þegar hlutafélag
verður stofnað um rekstur RÚV.
Meðal þeirra sem hafa efasemd-
ir um nefskatt er ríkisskattstjóri
en í umsögn hans um frumvarpið
um Ríkisútvarpið hf. segir að frá
skattalegu sjónarmiði hafi nef-
skattur á einstaklinga fáa kosti en
marga galla. „Kostur nefskatts er
helstur sá að álagning hans er ein-
föld og auðvelt er að fylgjast með
skattgreiðslu. Helsti ókostur nef-
skatts er að hann tekur ekki tillit til
greiðslugetu og er íþyngjandi fyrir
tekjulága, þ.e. að þeir greiða hærra
hlutfall tekna sinna í skattinn en
þeir sem hærri hafa tekjurnar. Af
þessum ástæðum er sjaldgæft að
nefskattur sé lagður á, a.m.k. af
stærðargráðu sem veruleg getur
talist.“
Í umsögn ríkisskattstjóra er
bent á að í frumvarpinu sé gert ráð
fyrir því að hinir tekjulægstu séu
undanþegnir nefskattinum. Sömu-
leiðis séu þeir sem komnir séu yfir
tiltekinn aldur, þ.e. 70 ára, undan-
þegnir skattinum. Síðan segir:
„Frítekjumörkum fyrir fast krónu-
gjald fylgja ákveðin vandamál
vegna þeirra sem eru sitt hvorum
megin næst mörkunum, sem vakið
getur spurningu um jafnræði.
Sama á við þegar litið er til mis-
munandi skattlagningar hjóna eft-
ir því hvort annað eða bæði eru of-
an markanna. Þá eru
skattfrelsismörk skv. frumvarpinu
með þeim annmarka að eingöngu
er miðað við almennar tekjur, þ.e.
launatekjur o.þ.h. en ekki fjár-
magnstekjur. Allstór hópur manna
hefur miklar tekjur af eignum en
lágar launatekjur og yrði sam-
kvæmt þessu undanþeginn gjald-
inu.“
Þá segir í umsögninni að engin
rök séu færð fyrir 70 ára aldurs-
mörkunum. Bent er á að tekjulágir
aldraðir séu þegar undanþegnir
skattinum vegna lágra tekna. Ald-
ursmörkin leiddu því til þess að
tekjuháir aldraðir yrðu undan-
þegnir skattinum á sama tíma og
þeir sem væru yngri og tekjulægri
bæru skattinn.
Í umsögninni er einnig gert að
umtalsefni að tekjuskatturinn
leggist ekki einasta á einstaklinga
heldur líka á lögaðila. „Skattar á
fyrirtæki, sem ekki eru tengdir
hagnaði þeirra hafa verið á und-
anhaldi en hér er snúið af þeirri
braut.“
Talsmaður neytenda hefur lýst
því að hann geri ekki athugasemd-
ir við að tekinn verði upp nefskatt-
ur í stað afnotagjalds enda verði
tryggt að með því móti sé ekki
rýrður hagur neytenda og einkum
tekjulægri fjölskyldna og fjöl-
skyldna með ungt fólk á skólaaldri.
Í frumvarpinu er þessi breyting
m.a. rökstudd með því að þessi leið
hafi í för með sér sparnað þar sem
sérstakur kostnaður við innheimtu
afnotagjalds fellur niður. Þá fylgi
sá annmarki núverandi fyrirkomu-
lagi að þeir sem gerast áskrifendur
að einkarekinni sjónvarpsstöð og
kaupa sér sjónvarpstæki verði
sjálfkrafa greiðendur afnotagjalda
til RÚV þar sem greiðsla afnota-
gjaldsins er bundin við eign á við-
tæki. Þá leiði þessi breyting til þess
að kostnaður tekjulægstu einstak-
linga við að njóta útvarps í al-
mannaþágu fellur niður.
Nefskatturinn mun lúta sömu
lögmálum og sérstakt gjald í
Framkvæmdasjóð aldraðra. Verða
tekjulausir einstaklingar og tekju-
lágir sem ekki greiða gjald í Fram-
kvæmdasjóð aldraðra undanþegn-
ir nefskattinum. Fjármálaráðu-
neytið hefur metið það svo að
miðað við 13.500 kr. gjald á ári og
1,5% fjölgun greiðenda milli ára
megi reikna með að um það bil
183.000 aðilar greiddu gjaldið og að
það skilaði um 2.470 milljónum kr.
nettó.
Gylfi Magnússon, dósent í hag-
fræði við H.Í, fjallar um nefskatta
á vísindavef háskólans. „Nefskatt-
ar hafa ýmsa kosti, einkum að inn-
heimta þeirra er einföld og að þeir
draga til dæmis ekki úr hvata til
vinnu með sama hætti og tekju-
skattar,“ segir Gylfi. „Helsti galli
nefskatta er augljóslega að þeir
leggjast þyngst á þá sem hafa lág-
ar tekjur, þeir geta þurft að greiða
hátt hlutfall af tekjum sínum þegar
allir greiða sömu krónutölu.“
Fréttaskýring |Nefskattar og RÚV
Einfaldir en
íþyngjandi
tekjulágum
Ríkisskattstjóri dregur í efa að heppilegt
sé að afla RÚV tekna með nefskatti
Nefskattur leggst jafnt á alla greiðendur.
Algengir fyrr á öldum en
að mestu horfnir í dag

Í umsögn ríkisskattstjóra seg-
ir að nefskattar hafi verið al-
gengir fyrr á öldum en þeir séu
að mestu horfnir í dag. Rifjað er
upp að stjórn Thatcher í Eng-
landi hafi lögleitt nefskatt til að
fjármagna starfsemi sveitarfé-
laga. Milljónir neituðu að borga
hann og mótmæli náðu hámarki
með óeirðum á Trafalgar Square
í mars 1990. Andstaða innan
Íhaldsflokksins leiddi m.a. til
þess að Thatcher sagði af sér.
Eftir Ómar Friðriksson og
Örnu Schram
NAUÐSYNLEGT er að skoða lands-
lagsheildir, vistkerfið og samhengið í
náttúrunni en ekki að einblína á bletti
því blettafriðun blekkir okkur, segir
Guðmundur Páll Ólafsson nátt-
úrufræðingur í samtali við Morg-
unblaðið. Guðmundur Páll var meðal
ræðumanna á málþinginu Stefnumót
við Hjörleif sjötugan sem haldið var
nýlega til heiðurs Hjörleifi Guttorms-
syni sem varð sjötugur á liðnu hausti.
Þar kynnti Guðmundur Páll m.a.
hugmyndir sínar um víðtæka hálend-
isþjóðgarða. Að málþinginu stóðu ell-
efu samtök og félög sem starfa að
náttúruvernd og útivist. Hjörleifur
flutti ávarp í lok málþingsins og sagði
hann m.a. að umhverfis- og auðlinda-
vernd yrðu stærsta alþjóðlega við-
fangsefni aldarinnar samhliða barátt-
unni fyrir friði.
„Íslendingar hafa ávallt verið treg-
ir að vernda,“ segir Guðmundur Páll
ennfremur. „Þeir óttast friðanir og
það að vernda og lagabókstafurinn er
á þann veg. Þetta á bæði við um nátt-
úru og menningarminjar, einkum
heildir.
Sláandi dæmi um andvaraleysið er
til dæmis þorpið í Flatey á Breiðafirði
sem núorðið er heildstæðasta bygg-
ingararfleifð frá 19. öld og byrjun 20.
og það nýtur engrar verndar þrátt
fyrir að húseigendur í gamla Flateyj-
arþorpi hafi þrásinnis beðið um slíkt
sl. 30 ár. Svipað gildir um náttúru Ís-
lands, sem er öðruvísi menningar-
arfur. Stunduð er eins konar bletta-
friðun eða frímerkjafriðun og hún
hefur afar takmarkað gildi. Þetta
mun breytast svolítið með stofnun
Vatnajökulsþjóðgarðs en ef á heild-
ina er litið er verndun íslenskrar
náttúru bæði ómarkviss og metn-
aðarlítil og þetta stafar fyrst og
fremst af þekkingarleysi en líka
skaðlegri ofuráherslu á orkufram-
leiðslu.“
Breytir ímyndinni út á við
Guðmundur Páll segir að Íslands-
garðar séu byggðir á hugmyndum
Sigurðar Þórarinssonar um þjóð-
vanga þar sem fjölþætt starfsemi fari
fram og nýting þurfi jafnvel ekki að
breytast verulega nema hvað varðar
framkvæmdir sem skaða vistkerfin.
„Samt myndi sýn okkar á landið gjör-
breytast. Hún myndi einnig breyta
sjálfsímynd okkar og samhygð svo og
ímynd landsins út á við til góðs. Ég
hef gert tillögu um tvo megingarða.
Miðgarður nær frá Reykjanestá
norður á Melrakkasléttu og Langa-
nesfonti og um fjallageim Trölla-
skaga. Í Miðgarði eru allir meg-
injöklar landsins og svo til allt
gosbeltið en einnig mikilvæg vistkerfi
eins og Arnarvatnsheiði og heiðar
fyrir austan. Hinn garðurinn er Ás-
garður sem nær yfir Vestfirði frá
Hornstrandafriðlandi en síðan mest
um hásléttu og fjöll Vestfjarðakjálka
en líka Látrabjarg og Breiðafjörð.
Við það eitt að setja svona hug-
myndir á blað „stækkar“ Ísland og
verður að miklu voldugri heild en áð-
ur. Blettafriðunin blekkir okkur og
við náum engu samhengi. Hér þarf
nýja hugsun og skilning svo og nýja
nálgun hjá löggjafanum og fram-
kvæmdavaldinu – en ekki síður hjá
sveitarstjórnum, landeigendum og al-
menningi yfirleitt. Þetta er hags-
munamál allrar þjóðarinnar og eitt-
hvað sem gæti sameinað þjóðina á
ný.“
Auk þess sem Guðmundur Páll brá
upp sýn á hálendisþjóðvang ræddu
nokkrir aðrir fyrirlesarar myndir af
óbyggðum Íslands í nútíð og framtíð
og fjallað var um alþjóðlegt samstarf
og náttúruvernd á norðurslóðum.
Árni Bragason, forstöðumaður
náttúruverndarsviðs Umhverf-
isstofnunar, fjallaði um þjóðgarða og
verndarsvæði, Andri Snær Magna-
son ræddi um náttúruna andspænis
raunverleikanum, Skúli Skúlason,
rektor Hólaskóla, talaði um líf-
fræðilega fjölbreytni og heim-
skautasvæðin, Árný Erla Svein-
björnsdóttir skýrði frá rannsóknum á
borkjörnum úr Grænlandsjökli og
Sigmar A. Steingrímsson frá Haf-
rannsóknastofnun ræddi kór-
allasvæði við Ísland og friðun þeirra.
Tækfæri til að fræða og ræða
Hjörleifur Guttormsson sagði í
samtali við Morgunblaðið að hann
hefði í fyrstu verið hikandi að boða til
málstofu sem þessarar og tengja
hana nafni sínu. Hann hefði hins veg-
ar ekki getað annað en glaðst við þeg-
ar hann skynjaði hversu mikill floti
náttúruverndarfólks stæði á bak við
málstofuna og hún væri kærkomið
tækifæri til að fræða og ræða þessi
mál. Samþykkt var á Alþingi árið
1997 þingsályktunartillaga Hjörleifs
um verndun hálendisins og þar gerði
hann ráð fyrir ákveðnum mann-
virkjabeltum á milli jökla, m.a. vegna
vegagerðar.
Í ávarpi sínu sagði Hjörleifur að
náttúruvernd væri ekki sérfræði
heldur tilfinning og skilningur á
framvindu í umhverfinu. Hann sagði
að félagslegt og pólitískt áralag í bar-
áttunni fyrir náttúruvernd skipti
miklu og samstarfsmenn sínir á
þessu sviði á Austurlandi hefðu átt
rætur í öllum stjórnmálaflokkum.
Hann kvaðst hafa á tilfinningunni að
þátttaka sín í stjórnmálum hafi ekki
truflað störf ópólitískra almanna-
samtaka sem hann hefði lagt lið, nátt-
úruverndarsamtaka eða Ferðafélags
Íslands. Ráðlagði hann nátt-
úruverndarfólki að forðast ekki
stjórnmálabaráttuna heldur ýta á
flokkana og gera þá kröfu að þeir tali
skýrt í þessum efnum sem öðrum.
Vill heildarverndun
en ekki blettafriðun
Nokkrar ljósmyndir úr stóru safni Hjörleifs Guttormssonar voru sýndar á málstofunni. Hér ræðir Hjörleifur við
Odd Sigurðsson jarðfræðing sem einnig er kunnur fyrir myndir sínar.
Eftir Jóhannes Tómasson
joto@mbl.is
Morgunblaðið/jt
NÝTT farsímafyrirtæki, Sko, hefur tekið til starfa en
það býður einfaldari verðskrá og lægra verð á far-
símaþjónustu en áður hefur þekkst hér á landi. Við-
skiptavinir Sko greiða t.a.m. ekkert mánaðargjald og
aðeins er eitt mínútuverð fyrir símtöl innanlands,
hvort sem hringt er í viðskiptavini Sko eða annarra
símafyrirtækja.
Gerður hefur verið samningur við Og Vodafone um
aðgang að farsímakerfi fyrirtækisins og nýtist því
dreifikerfi þess innanlands og erlendis. Sko nýtir auk
þess dreifikerfi Símans á völdum svæðum innanlands
en með þessum hætti er tryggð farsímaþjónusta á við
önnur símafyrirtæki. Liv Berþórsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Sko, segir spennandi tíma framundan
fyrir farsímanotendur en lággjalda-símafyrirtæki
hafa stóreflt samkeppni í Evrópu með því að leggja
áherslu á einfaldleika og betri kjör til handa við-
skiptavinum.
Lággjalda-farsímafyrirtækið Sko tekur til starfa
Leggur áherslu á ein-
faldleika og betri kjör
Liv Bergþórsdóttir, framkvæmdastjóri Sko, er hér með
Völu Matthíasdóttur, sem var fyrsti viðskiptavinurinn.