Morgunblaðið - 12.06.2006, Qupperneq 20

20 MÁNUDAGUR 12. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Matsölustaður
Til sölu mjög snyrtilegur matsölustaður sem hefur siðlegan
opnunartíma en aðeins er opið til kl. 20 á kvöldin. Lokað um
helgar. Skemmtilegur vinnustaður fyrir tvo samhenta t.d.
hjón eða par.
Sæti fyrir um 50 manns. Stórt eldhús með flestum tækjum
sem þarf, tilvalið til veisluþjónustu. Staðurinn er ný gegn-
umtekinn, flest nýtt t.d. postulín, stólar og borð. Nýtt sjón-
varp fyrir keppnina. Léttreikir kjöt á staðnum. Sérstakur,
góður matseðill sem auðvelt er að afgreiða eftir. Þarf lítinn
mannskap.
Nánari upplýsingar veittar á skrifstofunni, ekki í síma eða
á netinu.
Skráin á netinu: www.fyrirtaeki.is
Lögg. fasteignasali: Bergur Guðnason hdl.
Elsta fyrirtækjasalan á landinu.
ENN einu sinni fer Árni Finnsson
formaður Náttúruverndarsamtaka
Íslands (NÍ) fram á sjónarsviðið í
Mbl. 9. júní sl. og talar
gegn betri vitund.
Hann vill bera til baka
að gróðurhúsaáhrif geti
verið Kárahnjúkavirkj-
un til góðs. Höfundur
þessarar greinar er í
þeim hópi sem skrifað
hefur um að aurfylling í
Hálslóni taki lengri
tíma en með var reikn-
að. Það er túlkað sem
eitthvað gott um
Landsvirkjun og Háls-
lón og það má að sjálf-
sögðu ekki fyrir NÍ.
Aurburður jökulfljóta minnkar
þegar jöklar minnka það eru þeir
búnir að vera að gera síðan á ísöld og
engar líkur á öðru en þeir haldi því
áfram nema ný ísöld komi og bjargi
þeim.
Árni virðist telja að við séum að
hrósa happi fyrir hönd Landsvirkj-
unar yfir loftslagsbreytingum. Við
Árni getum verið sammála um að
þær eru leiðindamál, en engar líkur
eru á að hjá þeim verði komist. Lofts-
lag 1930–1990 var óeðlilega stöðugt
þegar litið er til lofslagssögunnar úr
ískjörnum. Loftslagsbreytingar sem
nú eru farnar af stað verða ekki
stöðvaðar. Hugsanlega má hafa tak-
mörkuð áhrif til skamms tíma með
því að draga úr notkun olíu og kola,
en þegar til lengri tíma er litið hefur
það engin loftslagsleg áhrif hvort
mannkynið klárar jarðolíuna sem nú
er til á 100 eða 200 árum.
Kyoto-samkomulag og kolefnis-
kvótar er tölvuleikur sem engu breyt-
ir. Tilgangurinn virðist vera að
skammta þjóðum kolefniskvóta eins
og notkun þeirra var áður. Þetta
stöðvar efnahagslega þróun fátækra
þjóða og tryggir stöðu þeirra sem nú
eru innan múra ríkidæmis og velmeg-
unar. Þessi hugsjón hef-
ur ekki aðdráttarafl á
mig. Eina vörn fátækra
þjóða er að vera ekki
með í Kyoto-sam-
komulaginu. Hvernig
fer um þann samning
veltur á þróun mála í
Indlandi og Kína. Ís-
land hefur minna en
ekki neitt að segja í því
máli.
Kárahnjúkavirkjun
er nú að síga á seinni
hlutann. Af henni eru
nánast engin landspjöll,
Hálslón er gamalt vatn sem einu sinni
var á þessum stað, hvarf út um gljúfr-
in þegar þau mynduðust en kemur nú
aftur. Til að búa til náttúruspjöll úr
þessu er einfaldlega ofstæki.
Franklin D. Roosevelt Bandaríkja-
forseti reif Bandríkin upp úr krepp-
unni miklu með því að byggja stór-
virkjanir út um allt og selja orkuna í
iðnaðinn á kostnaðarverði. Með því
gerði hann BN að stærsta iðnveldi
heims og það eru þeir enn. Ísland á
líka orku og í dag er verið að tryggja
framtíð þjóðarinnar með því að virkja
hana og selja í atvinnuskapandi starf-
semi. Þetta er hægt að gera vegna
framsýni góðra manna sem gengu
fram fyrir skjöldu um að auðlindin
skyldi rannsökuð. Má þarf nefna Ein-
ar Benediktsson, Jón Þorláksson,
Jakob Gíslason og Jóhannes Nordal.
Í þessu máli hafa NÍ gersamlega
brugðist. Félagið eltir Landsvirkjun
og áliðnaðinn með mótmælaborðum
en lætur alla náttúruvernd sigla sinn
sjó. Segir ekki orð um rányrkjuna í
hafinu, skurða- og gaddavírsfarganið
á öllu ræktanlegu landi, trjá-
plöntuóræktina á eyðijörðum eða
neitt annað sem máli skiptir í raun-
verulegri náttúruvernd hér á landi.
Sem dæmi má taka að þegar búið
er að veita framkvæmdaleyfi skiptir
útlitshönnun mannvirkjanna gríð-
arlegu máli. Hér má finna mörg
dæmi um hvernig farið hefur vegna
þess að sofið var á verðinum. Nefna
má útlitið á Grundartanga, línuhnút-
inn á Hellisheiðinni og háspenni-
línuna sem slapp í gegn um Fjalla-
bakssvæðið með miklum
náttúruspjöllum því þar var ekkert
álver á hinum enda línunnar. Fer
ekki að verða tímabært að stofna ein-
hver náttúruverndarsamtök sem
taka náttúruvernd alvarlega og
gegna sínu hlutverki? Það er vænt-
anlega ekki langt í það að tog-
araveiðar stöðvist, þá hefur þjóðin
orkuiðnaðinn og túrismann eftir þeim
vegum sem hann hefur skapað. Án
þessara atvinnugreina væru veru-
legar líkur á landflótta héðan ef fisk-
urinn bregst, e.t.v. til Brasilíu, en nýj-
ustu fréttir herma að þar fáist gott
verð fyrir orku.
Af óraunhæfum útreikningum
Jónas Elíasson svarar Árna
Finnsyni formanni NÍ ’Aurburður jökulfljótaminnkar þegar jöklar
minnka, það eru þeir
búnir að vera að gera síð-
an á ísöld og engar líkur á
öðru en þeir haldi því
áfram nema ný ísöld
komi og bjargi þeim.‘
Jónas Elíasson
Höfundur er prófessor.
Á ÍSLANDI er ríkisrekið heil-
brigðis- og menntakerfi. Á Íslandi
sér ríkið um að byggja
vegi og bæta. Þeir sem
þurfa aðstoð verða yf-
irleitt að treysta á rík-
isvaldið til að fá hana.
Barnafjölskyldur
treysta á að ríkisvaldið
sendi þeim ávísun með
reglulegu millibili og
skuldsettir íbúðareig-
endur gera ráð fyrir
vaxtabótum til að láta
enda ná saman. Allt
þetta traust er sett á
kostnað skattkerfisins
sem aftur er haldið
uppi af þeim sem treysta á það.
Þessu höfum við vanist frá upphafi
og e.t.v. finnst mörgum erfitt að
ímynda sér að hlutirnir gætu verið
öðruvísi.
Hvað með allt hitt?
En hið ríkisrekna er ekki hið eina
sem kemur að daglegu lífi fólks.
Matvörubúðir eru ekki í umsjón rík-
isstarfsmanna, og hið sama má segja
um sjóntækja- og fataverslanir, bíla-
sölur, apótek, skemmtistaði, líkams-
ræktarstöðvar, verktakafyrirtæki
og fasteignasölur, og í seinni tíð
banka, sementsverksmiðjur og sím-
fyrirtæki. Hvernig yrði Ísland ef rík-
ið myndi, með löggjöf og eignaupp-
töku, ákveða að einoka og fjármagna
eða styðja með skattfé fyrirtæki í
þessum geirum og öðrum sem einka-
aðilar hafa á sínum höndum í dag?
Ef eitthvað er að marka reynsluna
af ríkisrekstri á Íslandi og annars
staðar er svarið augljóst: Biðraðir,
síhækkandi verðlag, versnandi gæði,
óánægja, verkföll, deilur í samfélag-
inu öllu og almenn hrörnun á þjón-
ustu. Ríkisvaldið er einfaldlega ekki
í stakk búið til að sinna rekstri af
neinu tagi. Meira að segja grundvall-
arsvið kerfisins, lög- og dómgæsla,
losna ekki við harða gagnrýni og
stundum vafasamt orðspor (barna-
níðingar og nauðgarar sleppa létt,
kaupendur og seljendur lítils magns
fíkniefna fá að dúsa lengi). Ástæða
þess að ríkið er lélegur rekandi fyr-
irtækja er sú að ríkið er einokunar-
aðili. Enginn sleppur
við að greiða skatt og ef
einhver þarf á þjónustu
ríkisfyrirtækis að halda
þá standa viðkomandi
fáir valkostir opnir.
Ríkisrekstur er hið eina
sanna dæmi um einok-
un og Íslendingar
þekkja vel áhrif þess að
skipta við fyrirtæki í
einokunaraðstöðu (t.d.
þeirra sem ríkið ver
fyrir samkeppni með
tollum, löggjöf og nið-
urgreiðslum).
Fjármögnun ríkis-
rekstursins er óréttlát
Skattkerfið er eitt öflugasta
stjórntæki ríkisvaldsins og grund-
völlur þess að ríkið geti viðhaldið
einokunaraðstöðu sinni. Launafólk
greiðir sína skatta og ætlast í stað-
inn til að ríkið veiti ákveðna þjón-
ustu. Ríkisvaldið sem einokunaraðili
veitir vissulega þjónustu, en þjón-
ustu sem hækkar í verði og versnar í
frammistöðu á hverju ári. Ríkið get-
ur jafnvel sleppt því að veita um-
beðna þjónustu með því að sam-
þykkja lög sem útiloka suma en veita
öðrum forréttindi. Þeir sem treysta
á ríkið til að lækna geta þurft að
sætta sig við langa biðlista og verða
einfaldlega að una því. Háir skattar
valda því að frjáls markaður fyrir
heilbrigðisþjónustu berst í bökkum
og krefst þess að fólk hafi bæði efni á
sköttunum og greiðslunum sem
markaðsaðilar verða að fá til að
standa undir sínum rekstri. Þetta er
óréttlátt og skapar bæði vandræði
og þjáningar. Vandræði og þján-
ingar á hinum frjálsa markaði leys-
ast með því að einstaklingar skipta
um þjónustuaðila, semja um verð
eða stofna til samkeppni. Ríkisrekst-
urinn getur aldrei boðið slíkan
sveigjanleika.
Allt þarf að einkavæða
Lausnin á vandamálum rík-
isrekstursins er einföld en ef til vill
eilítið róttæk. Hún er sú að einka-
væða allar stofnanir og fyrirtæki
ríkisins (í mishörðum áföngum þó).
Skattar eru vond leið til að fjár-
magna rekstur og ríkið er lélegur
rekstraraðili sem þarf ekki að taka
tillit til skjólstæðinga sinna enda ein-
okunaraðili sem getur bannað sam-
keppni með lögum. Kosningar á
fjögurra ára fresti á milli slæmra
valkosta eru engin sérstök ástæða til
að óttast óánægju viðskiptavinanna,
fyrir utan þá staðreynd að flestir
þingmenn á Alþingi vilja beinlínis
auka umsvif hins opinbera enn frek-
ar. Verkföll meðal starfsmanna
banka, matvöruverslana og bifreiða-
verkstæða þekkjast ekki, og mót-
mæli á Austurvelli vegna lélegrar
þjónustu á hárgreiðslustofum eða
ósveigjanleika bankanna munu aldr-
ei eiga sér stað. Starfsmenn spítala,
hjúkrunarheimila og skóla hafa eng-
in önnur úrræði til að fá áheyrn hjá
hinu opinbera.
Hvað ef allt væri einkavætt og
sett á hinn frjálsa markað með til-
heyrandi skattalækkunum og af-
námi hamlandi reglugerða? Nið-
urstaðan væri sú að stjórnmálamenn
þyrftu líklega að finna sér eitthvað
annað og betra að gera en fæða og
klæða fólk sem getur gert það mun
betur á eigin vegum, eða fundið mun
hæfari aðila til að sinna þörfum sín-
um á mun hagstæðara verði.
Hvað ef?
Geir Ágústsson fjallar um
ríkisrekstur og einkavæðingu
Geir Ágústsson
’Lausnin á vandamálumríkisrekstursins er ein-
föld en ef til vill eilítið rót-
tæk. Hún er sú að einka-
væða allar stofnanir og
fyrirtæki ríkisins…‘
Höfundur er í stjórn
Frjálshyggjufélagsins og starfar
sem verkfræðingur í Danmörku.
FYRIR sex árum samþykkti Al-
þingi Jarðgangaáætlun Vegagerð-
arinnar fyrir Vestfirði,
Norður- og Austurland
sem eitt forgangsverk-
efni þótt vitað væri að
engin ávinningur yrði
af Héðinsfjarð-
argöngum fyrir Eyja-
fjarðarsvæðið og
Skagafjörð. Fljótlega
komu fram efasemdir
um að veggöngin milli
Siglufjarðar og Ólafs-
fjarðar myndu gagnast
fjarlægari byggðum.
Allt tal um að Davíð
Oddsson hafi lofað
heimamönnum Héðins-
fjarðargöngum er rök-
leysa.
Fátt var um svör
þegar vonsviknir
heimamenn beggja
megin Tröllaskagans
sögðu samgöngu-
ráðherra og þingmönn-
um Norðlendinga að
þetta væri sveltistefna
í stað Vaðlaheið-
arganga. Alltaf snúa kjörnir þing-
menn öllum rökum á hvolf þegar
kjósendur þeirra spyrja hvort ekki
liggi meira á að fjarlægja allar ein-
breiðar brýr á hringveginum áður en
tími Héðinsfjarðarganga kemur. Að-
varanir heimamanna beggja megin
Tröllaskagans um að hvorugur gang-
amunninn í Héðinsfirði verði nokkurn
tímann öruggur fyrir snjóflóðum og
aurskriðum eru að engu hafðar.
Græðgi landsbyggðarþingmanna í
þessu máli verður fljótlega hefnt þeg-
ar snjóflóð í Skútudal halda áfram að
hrella Siglfirðinga. Þess iðrast nú enn
fleiri landsbyggðarþingmenn sem
viðurkenna að Héðinsfjarðargöng
séu vitlaus framkvæmd án þess að
kanna fyrst möguleika á gerð jarð-
ganga undir Vaðlaheiði, Öxnadals-
heiði eða úr Hjaltadal yfir í Hörg-
árdal.
Vegna mikillar slysahættu geta
samgöngubætur á hringveginum
ekki beðið lengur. Fyrir norðan var
vilji kjósenda að engu hafður þegar
Alþingi var teymt á asnaeyrunum.
Tímabært er að skoðaðir verði fyrst
möguleikar á nýjum veggöngum í
stað Múlaganganna og 2 til 3 km
löngum jarðgöngum undir Siglufjarð-
arskarð samhliða vel uppbyggðum
vegi yfir fjörurnar í Haganesvík, sem
stytta vegalengdina milli Sauð-
árkróks og Siglufjarðar. Borið er á
borð fjarstæðukennt tal um að þjóð-
vegaleið frá Siglufirði muni liggja um
Strákagöng til Almenninga, Fljóta og
inn í Skagafjörð. Annað kemur í ljós
þegar jarðsig á veginum í Almenn-
ingum kostar alltof mörg mannslíf.
Öll rök mæla með því að jarðgöng í
þremur álmum úr Hjaltadal yfir í
Hörgárdal og Skíðadal tengi allt
Eyjafjarðarsvæðið enn betur við
byggðirnar í Skagafirði
heldur en Héðinsfjarð-
argöng. Þá styrkjast
byggðirnar beggja meg-
in Tröllaskagans enn
betur sem öflugt mót-
vægi við höfuðborg-
arsvæðið. Þarna myndu
áhrif Vaðlaheiðarganga
ná til byggðanna í
Húnaþingi komist Þver-
áfjallsvegur í þjóð-
vegaleið nr. eitt. Um
jarðgöngin undir Trölla-
skaga styttist vega-
lengdin milli Sauð-
árkróks og Akureyrar
um 50 til 60 km. Um
Héðinsfjörð yrði hún
100 km lengri. Yfir
Öxnadalsheiði hafa farið
um 3000 bílar á dag og
yfir Víkurskarð við
Eyjafjörð aðeins fleiri
bílar.
Á þessum fjallvegum
getur talan farið í 4000
til 5000 bíla á dag, jafn-
vel meira næstu áratugina. Lauslegar
umferðar- og arðsemisathuganir
sýna ekki að jafnmargir bílar fari um
Héðinsfjarðargöng. Á næstu 10 til 15
árum fjölgar ökutækjum í landinu um
50% til 60% eins og umferðarspár
gera ráð fyrir. Fyrir þremur árum
sögðu vonsviknir heimamenn í þess-
um litlu sjávarplássum kjörnum þing-
mönnum að Héðinsfjörður væri ekki
heppilegasta leiðin til að tengja sam-
an Siglufjörð og Ólafsfjörð. Engum
spurningum um fjármagn til atvinnu-
skapandi verkefna er svarað. Hug-
myndir um hálendisveg úr inn-
anverðum Skagafirði yfir Stórasand í
700 til 800 m.y.s. niður í innsveitir
Borgarfjarðar á að afskrifa. Þessi
vegur verður dýrari en 8 til 9 km löng
jarðgöng sem tekin yrðu úr 360 m
hæð í Öxnadal undir heiðina og kæmu
út í um 440 m.y.s. í Norðurárdal ná-
lægt Hörgárdalsheiði. Þennan veg
kynna örfáir landsbyggðarþingmenn
í formi rökleysunnar sem íslenska
ríkið samþykkir aldrei. Með veggjaldi
geta Akureyrarbær og KEA aldrei
fjármagnað þennan veg. Þennan há-
lendisveg vill meirihluti Norðlend-
inga afskrifa eins og Héðinsfjarð-
argöngin. Á einum degi færu enn
fleiri bílar í gegnum Vaðlaheiðargöng
og hin göngin úr Hjaltadal undir
Tröllaskaga. Þverárfjallsveg hefði átt
að grafa ofan í djúpan skurð með
steyptum vegskála sem fylling-
arefnum væri mokað yfir. Þá hefðu
vetrarsamgöngur orðið öruggari.
Sveltistefna í stað
Vaðlaheiðarganga
Guðmundur Karl Jónsson
fjallar um samgöngumál
Guðmundur Karl
Jónsson
’Tímabært er aðskoðaðir verði
fyrst möguleikar
á nýjum veg-
göngum í stað
Múlaganganna.‘
Höfundur er farandverkamaður.