Morgunblaðið - 16.10.2006, Síða 6

Morgunblaðið - 16.10.2006, Síða 6
6 MÁNUDAGUR 16. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTIR Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur elva@mbl.is UM 90% þeirra kvenna sem leituðu til Kvennaathvarfsins í fyrra nefndu andlegt ofbeldi sem eina af ástæð- um komu sinnar þangað. Sigþrúður Guðmundsdóttir, framkvæmdastýra athvarfsins, segir að ætla megi að langflestar þeirra kvenna sem koma í athvarfið hafi verið beittar andlegu ofbeldi þótt margar þeirra hafi líka orðið fyrir líkamlegu ofbeldi, enda fylgi andlegt ofbeldi óhjákvæmilega líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi. „En kona sem er beitt líkamlegu of- beldi nefnir það gjarnan sem ástæðu komu, því það er erfiðara að skilgreina hvað andlegt ofbeldi er,“ segir Sigþrúður. Hafi kona verið slegin eða sparkað í hana nefni hún það gjarnan sem fyrstu ástæðu komu, jafnvel þótt vanlíðan vegna andlegs ofbeldis sem hún hafi orðið fyrir kunni að vera engu minni og afleiðingarnar langvarandi. Konurnar einangraðar Sigþrúður segir að andlegt of- beldi lýsi sér á margvíslegan hátt. Það feli m.a. í sér að ofbeldismað- urinn einangri konuna, stýri pen- ingamálum hennar, hóti, niðurlægi eða kúgi hana tilfinningalega. Sem dæmi um þetta megi nefna að karl- inn gagnrýni konuna endalaust fyrir það sem hún gerir og fyrir það hvernig hún er. Hann segi henni að hún sé of feit eða of mjó, ljót eða heimsk, að hún lagi óætan mat, sé slæm móðir og eiginkona eða ómöguleg í rúminu. Ofbeldið lýsir sér einnig þannig að karlinn upp- nefnir konuna, gerir lítið úr henni fyrir framan annað fólk og rengir hana þegar hún lýsir upplifunum sem hún hefur orðið fyrir. „Ofbeldi getur líka falist í ein- angrun, í því að konan fái ekki leyfi til þess að umgangast ættingja eða vini og eiginmaðurinn velji hverja hún má umgangast og hvort hún fær að stunda vinnu eða skóla,“ seg- ir Sigþrúður. Ofbeldismennirnir eru oft mjög afbrýðisamir og konur sem búa við andlegt ofbeldi þurfa oft að gera grein fyrir því upp á mínútu hvernig þær verja tíma sínum og sæta gjarnan ásökunum um framhjáhald. Hótanir eru líka al- gengar, ofbeldismaðurinn hótar því að láta taka börnin af konunni, láta loka hana inni á geðdeild og algengt er að hann hóti sjáfsvígi fari konan frá honum. Þegar um erlendar kon- ur er að ræða kunni karlinn að hóta því að láta reka þær úr landi. Telja sér trú um að ástandið sé þeim að kenna Aðspurð hvort það sé erfitt fyrir konur sem búa við andlegt ofbeldi að leita sér hjálpar segir Sigþrúður svo vera. „Sérstaklega þegar of- beldismanninum tekst það ætlunar- verk sitt að brjóta konuna niður andlega,“ segir hún. Jafnvel þó að konan geri sér grein fyrir ástandinu og ræði það við karlinn að hún vilji ekki láta koma svona fram við sig og segi honum að framkoma hans sé ósanngjörn kann hann að svara því til að ekki sé um ofbeldi að ræða, einkum ef hann hefur ekki meitt hana líkamlega. Ofbeldismaðurinn sakar konuna ef til vill um að vera móðursjúk eða geðveik og gerir lítið úr upplifunum hennar. Þetta hefur stundum þau áhrif á konurnar að þær trúa ofbeldis- manninum og segja sjálfum sér að ástandið sé þeim að kenna. Þær reyna þá gjarnan að „bæta sig“ og þóknast ofbeldismanninum eftir megni. Sigþrúður segir að konur sem beittar eru andlegu ofbeldi hafi oft lifað mjög lengi við þær aðstæð- ur áður en þær leita sér hjálpar. „Það tekur miklu lengri tíma að greina andlegt ofbeldi en líkamlegt. Kona veit hvenær hún er lamin, þótt hún eigi stundum erfitt með að skil- greina það sem ofbeldi, geti t.d. tal- ið sér trú um að hún hafi átt það skilið eða að það muni ekki gerast aftur,“ segir hún. Hið andlega ofbeldi sé mun lúmskara. „Konan er jafnvel ekki al- veg viss um að ofbeldismaðurinn sé ekki að fara með rétt mál, hún sé geðveik, móðursjúk og geri of mikið úr hlutunum. Það getur tekið óra- tíma að greina að þetta sé ofbeldis- sambúð,“ segir Sigþrúður. Fáar eldri konur leita hjálpar Hún segir þær konur sem leita til Kvennaathvarfsins vera á öllum aldri og koma úr öllum stéttum, en fjölmennasti aldurshópurinn sé 26– 40 ára. Um þær konur sem leita sér að- stoðar vegna ofbeldis segir Sigþrúð- ur að áberandi sé hversu fáar eldri konur komi í Kvennaathvarfið vegna þess. „Við sjáum of lítið af mjög fullorðnum konum. Það er ekki svo langt síðan það var farið að tala um hótanir og kúganir sem of- beldi þannig að ég held að eldri kon- ur eigi oft erfiðara með að horfast í augu við að þær séu beittar ofbeldi, sé það ekki líkamlegt, enda eru þær ekki aldar upp við þá skilgreiningu á ofbeldi,“ segir Sigþrúður. Sjálfstyrkingarhópar starfræktir Sigþrúður segir að burtséð frá því hvers konar ofbeldi konur hafi orðið fyrir sé veitt ferns konar aðstoð í Kvennaathvarfinu. Þar er boðið upp á símaþjónustu á daginn en þá geti konur hringt og leitað eftir stuðn- ingi og upplýsingum. Þær geti kom- ið í viðtöl í Kvennaathvarfið sér að kostnaðarlausu og þær geti fengið dvöl þar ef þær þurfi á því að halda. Þá séu starfræktir sjálfstyrkingar- hópar í athvarfinu fyrir konur. „Það sem við í rauninni gerum er að hjálpa konunum að horfast í augu við aðstæður sínar og að ofbeldi sé ekki réttlætanlegt, hvaða afsakanir sem karlinn notar fyrir því. Við reynum að fá þær til þess að kryfja þessar afsakanir og hjálpa þeim við að staðsetja sig í samböndum sínum og í lífinu almennt og reyna að hjálpa þeim við að finna og efla sín- ar sterku hliðar,“ segir Sigþrúður. Horft sé á málin út frá því að konan sé sérfræðingur í sínum málum sjálf í stað þess að beita forsjárhyggju. Þegar konur komi til dvalar sé reynt að búa þeim og börnum þeirra öryggi og hlýlegt heimilislíf. Morgunblaðið/Ásdís Athvarf Sigþrúður Guðmundsdóttir, framkvæmdastýra Kvennaathvarfsins. Andlegt ofbeldi oft lúmskt Margar konur sem leita til Kvennaathvarfsins hafa orðið fyrir andlegu ofbeldi. Sigþrúður Guðmundsdótt- ir, framkvæmdastýra athvarfsins, segir slíkt ofbeldi geta falist í einangrun og margvíslegum hótunum.                                       !   " # $%%& $%%' $%%(  * $%%( $%%& TÆPLEGA þrítug kona sem Morg- unblaðið ræddi við var um nokk- urra ára skeið beitt ofbeldi af fyrr- verandi sambýlismanni sínum. Fyrst var um að ræða andlegt of- beldi, en síðar lagði maðurinn hendur á hana og beitti hana einn- ig kynferðislegu ofbeldi. Konan kynntist manninum þegar hún var 18 ára en hann var 10 ár- um eldri en hún. „Ég var þá með afskaplega lítið sjálfstraust og lé- lega sjálfsmynd. Ég trúði öllu sem hann sagði. Ég varð strax litla dúkkan hans. Ég var ánægð með að einhver vildi mig og þar með gerði ég það sem þurfti að gera til þess að halda honum góðum og hlustaði á allt sem hann sagði,“ segir kon- an. Gerði athugasemdir um klæðaburð Hún segir ofbeldið hafa hafist fljótlega eftir að þau fóru að vera saman en það byrjaði með at- hugasemdum um klæðaburð og annað, maðurinn hafi m.a. sagt hana ganga í ljótum fötum. Svo hafi hann sett út á útlit hennar. „Ég var með ljótt nef og ljótar tær og smám saman varð ég ljótari og ljótari. Einhvern tíma sagði hann að ég væri virkilega ljót en hann vildi samt vera með mér af því að ég væri svo góð,“ segir konan. Stjórnun mannsins á lífi hennar hafi stigmagnast og eftir um hálfs árs kynni hafi hann fyrst lagt hend- ur á hana. Spurð hver hafi verið viðbrögð hennar við ofbeldinu segir konan að þau hafi í raun verið lítil. „Ég var með ofsalega lélega sjálfsmynd og ég trúði honum bara. Ég trúði að ég væri í lummó fötum og gaf fötin. Ég trúði því að ég væri ljót og ég trúði því að það væri eitthvað að fjölskyldu minni og vinum og ég ætti bara hann að,“ segir konan. Í hvert sinn sem einhver kom í heim- sókn setti maðurinn út á viðkom- andi og sagði henni svo að hún ætti engan að nema sig. „Ég vildi bara halda í það sem ég átti, mér fannst ég verða að gera það. Ég held samt að allan tímann hafi ég vitað innst inni að það var ekki rétt og að mamma og pabbi elskuðu mig. En ég var ekki nógu sterk til að standa á móti því sem var að gerast þann- ig að ég valdi að fylgja straumnum og gera það sem þurfti til þess að lifa þennan tíma af,“ segir konan. Hún segist hafa orðið barnshaf- andi þegar hún var búin að vera með ofbeldismanninum í þrjú ár. „Það var lítið, saklaust barn að koma í heiminn og mér fannst ég ekkert eiga að gefa þessu barni og ég vissi að pabbinn var ekki upp á marga fiska. Þá ákvað ég að ég yrði að gera eitthvað, ég gæti ekki boðið barninu upp á þennan heim. Þá fór ég í meðferð inn á Teig fyrir aðstandendur alkóhólista, en mað- urinn er alkóhólisti. Ég safnaði smám saman kjarki til þess að komast út úr þessu og þá fór ég að leita hjálpar hjá fjölskyldunni,“ segir hún. Hún fór svo frá manninum þegar sonur hennar var sex vikna, en þá hafði samband þeirra staðið í um fjögur ár. Þá hafði hún áður gert tilraunir til þess að fara frá ofbeld- ismanninum en skort kjark, auk þess sem maðurinn hafi hótað henni. Líður mjög vel í dag Konan segir að sex vikum eftir að hún skildi við manninn hafi hann nauðgað henni, en þá leitaði hún til Stígamóta. „Inni á Stíga- mótum fékk ég frábæra hjálp,“ segir hún. Hún nýtti sér svo ým- islegt sem bauðst til hjálpar, meðal annars fjölskylduráðgjöf, viðtöl við sálfræðinga og fleira. „Það sem skiptir aðalmáli í að vinna sig út úr þessu er að tala um þetta, við rétta aðila, og leggja allt á borðið. Það sem hefur hjálpað mér mest er að opna fyrir allt sem ég skammaðist mín mest fyrir. Bara það að segja upphátt í fyrsta sinn að honum þætti ég vera með ljótt nef og ljót- ar tær var hryllilega erfitt vegna þess að ég trúði því og fannst ég ekki geta sagt það upphátt,“ segir konan. Smám saman hafi þetta svo hætt að hljóma eins skelfilega „og núna get ég sagt frá flestu sem hef- ur gerst án þess að blikna“. Fimm ár eru liðin frá því að kon- an fór frá ofbeldismanninum og segir hún að sér líði mjög vel í dag. „Ég hef aldrei hætt á þessari leið. Ég ákvað frá degi eitt að ég væri búin að fá nóg og að ég ætlaði að standa uppi sem sigurvegari eftir þetta. Ég hef trúað því allan tím- ann að ég geti það þótt maður detti niður öðru hverju og finnist allt ómögulegt og að maður sé að gef- ast upp. Það kemur enn fyrir mig en ég trúi því samt að ég sé sterk- ari en hann. Ég er búin að láta hann eyðileggja nógu mikið og ég vil ekki láta hann eyðileggja meira,“ segir konan. „Ætla mér að standa uppi sem sigurvegari“ Morgunblaðið/Ásdís Fjölgun Í ár eru komur í Kvennaathvarfið þegar orðnar 580, en í fyrra voru þær alls 557 og 531 árið 2004.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.