Morgunblaðið - 10.11.2006, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 2006 55
✝ Andrés Ás-mundsson fædd-
ist 30. júní 1916 í
Stykkishólmi. Hann
lést á Landspítala –
háskólasjúkrahúsi í
Fossvogi 30. októ-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Steinunn
Magnúsdóttir hús-
freyja og Ásmundur
Guðmundsson,
skólastjóri Alþýðu-
skólans að Eiðum,
prófessor við Há-
skóla Íslands og síðar biskup Ís-
lands. Andrés var elstur systkina
sinna, en hin eru Þóra banka-
fulltrúi, f. 1918, Sigríður hús-
freyja, f. 1919, d. 2005, Áslaug
fulltrúi, f. 1921, Guðmundur
hæstaréttarlögmaður, f. 1924, d.
1965, Magnús læknir, f. 1927 og
Tryggvi læknir, f. 1938.
Andrés kvæntist eftirlifandi
eiginkonu sinni, Þorbjörgu Guð-
rúnu Pálsdóttur myndhöggvara,
árið 1942. Foreldrar hennar voru
Páll Ólafur Ólafsson útgerð-
armaður og ræðismaður Fær-
eyinga á Íslandi og Hildur Stef-
ánsdóttir húsfreyja. Börn
Andrésar og Þorbjargar eru: 1)
ingur. Börn þeirra Agnes Jórunn,
f. 1997, Bjarki Rafn, f. 1999 og
Auður Eygló, f. 2002; 7) Þorbjörg
bankamaður, f. 1960, d. 1983.
Andrés varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1935 og lauk BA-prófi í þýsku,
ensku og frönsku frá Háskóla Ís-
lands árið 1945. Hann lauk lækn-
isprófi frá Karolinska mediko-
kirurgiska Institutet í Stokkhólmi
í apríl 1952 og hlaut síðar sér-
fræðingsleyfi í skurðlækningum,
kvensjúkdómum og fæðing-
arhjálp. Andrés var starfsmaður
Útvegsbanka Íslands á árunum
1935–1945. Á árunum 1952–1961
vann hann sem læknir í Svíþjóð.
Frá 1961–1989 var hann starfandi
læknir í Reykjavík og Kópavogi.
Meðal annars starfaði hann sem
skurðlæknir á Hvítabandinu þar
til það var lagt niður. Þá vann
hann við fæðingarhjálp á Fæðing-
arheimili Reykjavíkur frá 1961–
1986. Jafnframt starfaði hann við
mæðravernd Heilsuvernd-
arstöðvar Reykjavíkur auk þess
að reka eigin læknastofu og vera
heimilislæknir. Þá var hann trún-
aðarlæknir ýmissa fyrirtækja,
m.a. Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga og Samvinnutrygg-
inga.
Útför Andrésar verður gerð frá
Hallgrímskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Ásmundur, f. 1950,
d. 1952; 2) Hildur, f.
1953, d. 1955; 3)
Stefán, fjölbrauta-
skólakennari,
áfangastjóri, f. 1953,
(kjörbarn). Maki
Þórunn Andrésdóttir
M.Ed. sérkennari.
Börn þeirra Hildur,
f. 1976, sonur hennar
Ísar Freyr, f. 2002,
Andrés, f. 1980, d.
1980, Andri, f. 1982,
trúlofaður Sigríði
Hrönn Pálsdóttur og
Margeir, f. 1986; 4) Katrín
íþróttakennari, f. 1953 (kjörbarn).
Maki Gunnar Kristjánsson banka-
útibússtjóri. Börn þeirra Andrés,
f. 1976, Gunnar, f. 1976, Jóhannes
Páll, f. 1979, trúlofaður Berglindi
Ósk Björnsdóttur, dóttir þeirra
Emelía Ýr, f. 2006, Kristján Árni,
f. 1979, d. 2002, Ari, f. 1983, Ás-
mundur, f. 1987 og Katrín, f.
1990; 5) Þóra hjúkrunarfræð-
ingur, f. 1957. Maki Gunnar Hal-
ford Roach bankamaður. Börn
þeirra Davíð, f. 1982, Smári, f.
1983, Kristinn, f. 1988 og Þor-
björg, f. 1990; 6) Andrés Narfi
arkitekt, f. 1958. Maki Ása Sjöfn
Lórensdóttir hjúkrunarfræð-
Vor sál er himnesk harpa
helgum guði frá,
vér lifum til að læra
að leika hana á.
En þá sem ljúfast leika
þau lög sem Drottinn ann
við komu dauðans kallar
í kóra sína hann.
(G.Á.)
Elsku pabbi minn, sofðu rótt. Ég
veit að Diddi okkar tekur vel á móti
þér.
Þín dóttir
Katrín.
Þar sem við sitjum við morgunverð-
arborðið hljómaði oft „kaffen er klar“.
Nú hljómar þessi glaðværa rödd ekki
lengur.
Elsku Andrés, mig langar til að
þakka þér fyrir yndislega nærveru
þau 30 ár sem við höfum þekkst og 20
ár sem við höfum búið undir sama þaki
og aldrei borið skugga á.
Þar er fallið frá mikilmenni sem átti
erfitt með að þiggja en var ávallt að
gefa.
Hvíl í friði, þinn tengdasonur
Gunnar.
Andrés bróðir minn var elstur okk-
ar systkina, fæddur í Stykkishólmi er
faðir okkar var þar sóknarprestur.
Þriggja ára fluttist hann að Eiðum
þegar faðir okkar varð þar skólastjóri
og tólf ára gamall fluttist hann til
Reykjavíkur er faðir okkar tók við
dósentsembætti við guðfræðideild Há-
skólans. Andrés var góður námsmað-
ur, settist ungur í 1. bekk MR, en þá
var innganga í þann skóla takmörkuð
við 25 nemendur á ári. Stúdent varð
hann tæpra 19 ára með góðri einkunn.
Það mun hafa hvarflað að honum að
læra læknisfræði, en atvinnumögu-
leikar lækna hér á landi voru þá taldir
mjög takmarkaðir, svo hann hóf störf í
Útvegsbankanum. Samhliða fullri
vinnu þar stundaði hann tungumála-
nám við Háskóla Íslands og lauk BA
prófi í ensku, þýsku og frönsku 1945.
Árið 1942 kvæntist hann Þorbjörgu
Pálsdóttur. Að áeggjan hennar ákvað
hann að láta drauminn um læknis-
fræðina rætast. Þau fluttu til Stokk-
hólms þar sem hann hóf nám við Kar-
olinska Institutet og lauk þaðan med.
lic. prófi með láði vorið 1952. Næstu ár
starfaði hann á sjúkrahúsum í Svíþjóð
og hlaut viðurkenningu sem sérfræð-
ingur í skurðlækningum, kvensjúk-
dómum og fæðingarhjálp.
Í Svíþjóð eignuðust þau hjón 5 börn,
en misstu tvö þau elstu ung að árum.
Einnig ættleiddu þau 2 börn og með
þennan fríða flokk fluttust þau heim
árið 1961. Hann hóf þá störf sem
skurðlæknir á sjúkrahúsi Hvítabands-
ins og vann þar þangað til það var lagt
niður við stofnun Borgarspítalans árið
1968. 1961 hóf hann einnig störf á
Fæðingarheimili Reykjavíkur og
starfaði einnig á mæðradeild Heilsu-
verndarstöðvarinnar. Auk þess stund-
aði hann sérfræðistörf á stofu og var
trúnaðarlæknir SÍS og Samvinnu-
trygginga á stórveldistímum þessara
fyrirtækja. Um langt skeið var hann
einnig heimilislæknir í Kópavogi. Í
sumarfríum vann hann sem skurð-
læknir á sjúkrahúsinu í Halmstad í
Svíþjóð. Ég hef mörgum vinnuhesti
kynnst um dagana en engum sem
jafnast á við bróður minn. Þessi vinnu-
þrælkun virtist þó ekki ganga nærri
honum. Hann var jafnan léttur í skapi
og varð sjaldan misdægurt. Maður
hefði haldið að undir slíku vinnuálagi
væri lítið um tómstundagaman, en svo
var ekki. Hann hafði mikinn tónlistar-
áhuga, hafði ungur lært á píanó og
bætti verulega við þá kunnáttu með
því að sækja tíma hjá Carli Billich.
Hann spilaði árum saman með Einari
Sturlusyni þegar hann söng til
skemmtunar vistmönnum á Grund.
Sjálfur lærði Andrés einnig söng, en
hélt þeirri list eingöngu fyrir sjálfan
sig. Þessi tónlistaráhugi og iðkun smit-
aði suma niðja hans honum til ómældr-
ar gleði. En tónlistin var ekki eina
áhugamálið. Hann hafði einnig mikinn
áhuga á stærðfræði. Hann var stúdent
úr stærðfræðideild, en bætti mikið við
þá kunnáttu sína og kenndi mörgum
menntaskólanemum stærðfræði, jafn-
vel til stúdentsprófs. Eftir að sjón
hans tók að þverra og hann sá ekki
lengur nótur stundaði hann stærð-
fræðina áfram af kappi.
Ég hef heyrt marga sjúklinga hrósa
Andrési, bæði sem lækni og sem
manni. Honum fannst afar vænt um
þegar móðir skírði yngsta soninn í höf-
uðið á honum, en hann hafði áður tekið
á móti mörgum börnum hennar.
Andrés bróðir minn var laglegur
maður, léttur á fæti og kvikur í hreyf-
ingum. Þótt sjóndepran háði honum
gat hann gengið óhindrað sem alsjá-
andi væri og hann varð aldrei gamall
þótt hann yrði níræður. Lífið fór ekki
alltaf mjúkum höndum um hann. Auk
þeirra tveggja barna sem þau hjón
misstu ung, dó dóttir þeirra skyndi-
lega 23 ára gömul og dótturson misstu
þau sviplega rúmlega tvítugan. Þrátt
fyrir þessi áföll hélt hann ávallt ró
sinni og bar ekki sorg sína á torg. Oft-
ast var hann glaður og reifur. Sam-
heldni fjölskyldu hans er við brugðið
og barnalán mikið, það sá maður
glöggt þegar haldið var upp á níræð-
isafmæli hans með glæsibrag sl. sum-
ar. En nú er komið að kveðjustund og
hans verður sárt saknað. Eiginkonu,
niðjum og öðrum vandamönnum send-
um við samúðarkveðjur. Far vel bróð-
ir og vinur.
Tryggvi Ásmundsson.
Það var ellefu ára aldursmunur á
okkur bræðrum og ég man hvað ég leit
upp til þessa hávaxna tággranna, svip-
hreina bróður míns.
Hann var góður námsmaður og
strax í menntaskóla vann hann sér inn
vasapeninga með því að kenna skóla-
systkinum sínum stærðfræði eftir
ábendingum kennarans, Ólafs Daní-
elssonar.
Stúdentspróf tók hann í miðri
kreppunni og fór eftir það að vinna í
banka. Á tímabili starfaði hann á
landsbyggðinni: Akureyri, Siglufirði
og Ísafirði. Á þessum árum las hann
tungumál við Háskólann samhliða
vinnunni.
Þrítugur að aldri flutti Andrés
ásamt eiginkonu sinni, Þorbjörgu
Pálsdóttur, til Stokkhólms, og hóf
hann þar nám í læknisfræði. Þar
bjuggu þau hjónin nokkur ár í lítilli
íbúð við fremur þröngan kost, eins og
námsmanna er vandi. Engu að síður
voru þau jafnan veitandi. Áttu margir
landar athvarf á heimili þeirra, lengri
eða skemmri tíma. Sjálfur bjó ég hjá
þeim í marga mánuði. Er umhyggja
þeirra hjónanna, hlýja þeirra og skiln-
ingur á þessum skrítna, feimna og um-
komulausa unglingi, nokkuð sem
fylgir mér alla ævi.
Að loknu prófi starfaði Andrés sem
læknir um árabil af mikilli elju og ósér-
hlífni.
Á efri árum, að loknu brauðstritinu,
tókum við bræður upp á því að fara í
daglegar gönguferðir, ýmist um götur
bæjarins eða úti í náttúrunni.
Líf Andrésar var ekki alltaf auðvelt.
Þrátt fyrir það var hann jákvæður og
bjartsýnn.
Hann náði níutíu ára aldri án þess
að verða nokkurn tímann gamal-
menni, hélt óskertri skerpu og minni
og líkamlegu þreki fram til þess síð-
asta.
Gönguferðirnar voru mér dýrmæt
lífsreynsla og það var ómetanlegt að
kynnast æðruleysi Andrésar og heil-
brigðum lífsskilningi hans.
Við kvöddumst að lokinni gönguferð
á hádegi hinn 25. október. Klukku-
stund síðar varð hann snögglega
rænulaus og vaknaði ekki framar.
Örlögin veittu honum að halda fullu
þreki fram á hinstu stund og þurfti
hann ekki að liggja á sóttarsæng.
Hinsta bæn hans varð uppfyllt:
Dæm svo mildan dauða,
Drottinn, þínu barni,–
eins og léttu laufi,
lyfti blær frá hjarni,–
eins og lítill lækur
ljúki sínu hjali,
þar sem lygn í leyni
liggur marinn svali.
(Matthías Jochumsson)
Magnús Ásmundsson.
Krafturinn og lífsgleðin geislar af
honum. Frá honum stafar hlýhugur og
væntumþykja, enda á maður að rækta
frænkur sína og frændur eftir því sem
hann segir systrunum þremur sem
stara stórum augum á þennan frænda
með kviku hreyfingarnar. Í húsinu átti
hann fimm frænkur, mömmu okkar
Elínu, ömmu Ingunni og okkur syst-
urnar þrjár. Nokkrir áratugir eru liðn-
ir frá því Andrés Ásmundsson, læknir
og frændi, sat í stofunni á Smáragöt-
unni og miðlaði okkur af fróðleik sín-
um. Ættrækinn með afbrigðum og
fljótur að sjá hver var skyldur hverj-
um. „Þessi er af Langholtsættinni,
þessi ekki.“ Þetta var á þeim tímum
sem heimilislæknar stóðu undir nafni
og komu heim til sjúklinga. En Andrés
var ekkert frekar hjá okkur ef einhver
var lasinn. Hann kom bara við í kaffi-
sopa og spjallaði við alla sem heima
voru. Líka gestina. Var ófeiminn að
spyrja hverra manna þeir væru og ef
nokkur kostur var á að rekja saman
ættir, fann hann skyldleikann á met-
tíma.
„Ef þetta verður stelpa, þá væri nú
gaman ef þú létir hana heita Katrínu
eða Jórunni,“ sagði hann og brosti
kíminn. „Þau nöfn eru svo mikið í okk-
ar ætt. Fimmtándi mars er merkis-
dagur. Fínt ef hún kemur þá.“ Stelpan
kom þann þrettánda, að sjálfsögðu um
miðja nótt þegar Andrés frændi var í
fastasvefni. En fyrirmælin voru þau að
hann skyldi vakinn þegar viðbót við
Langholtsættina mætti. Sjálfsagt hef-
ur hann hugsað svona um allar sínar
konur, en ég held samt að hann hafi
viljað vera sá fyrsti til að hitta Katrínu,
Jórunni, Magnús eða Andrés …
Örlítið samviskubit gerði vart við
sig hjá mömmunni, þegar ákveðið var
að stúlkan fengi ekki dæmigert Lang-
holtsættarnafn, en Andrés frændi
virtist ekki taka það nærri sér. Hann
vissi sem var að það kæmu fleiri
frænkur af Smáragötunni. Katrín kom
þremur árum síðar.
Sumar manneskjur eru þannig að
manni finnst þær eiga að vera eilífar.
Þótt Andrés frændi væri orðinn ní-
ræður fannst mér að hann ætti ekkert
að fara. Óteljandi minningar á ég um
þennan merkismann sem sjálfur upp-
lifði meiri sorgir með sinni góðu konu,
Þorbjörgu, heldur en nokkur annar
sem ég þekki. Þær sorgir gerðu hann
ekki bitran. Þvert á móti urðu þær,
held ég núna, sjálf komin á „gamals
aldur“, til þess að honum var svo auð-
velt að miðla til annarra, ráðleggja og
kenna manni að líta lífið björtum aug-
um og láta aldrei mótvindinn fella sig.
„Ekki gráta það sem var,“ og „er á
meðan er“, sagði hann einhverju sinni
þegar ég var að keyra hann heim úr
enn einni tryggðarheimsókninni til
mömmu, sjálfur búinn að missa sjón-
ina og hættur að keyra. Flestir aðrir
svo uppteknir í vinnu eða af sjálfum
sér að þeir höfðu ekki tíma til að rækta
sambandið við ættingja og vini. En
ekki Andrés. Þegar hann á síðustu
mánuðum, gat ekki lengur gengið af
Sjafnargötunni vestur í bæ til að heim-
sækja frænku sína, bað hann Magga
bróður sinn að koma með sér. Þannig
brást hann ekki vináttunni og traust-
inu sem hann hafði alltaf sýnt og gaf
okkur tækifæri til að kynnast fleiri
frændum.
Hann lagði áherslu á reglusemi og
vinnusemi. Það þýddi ekkert að væla í
návist Andrésar frænda um að eitt-
hvað væri ekki hægt eða óskiljanlegt.
Þá kom hann bara á staðinn og leið-
beindi. Eins og þegar sú sem hann
vildi að héti Katrín eða Jórunn sagði
að það væri ekki hægt að vera í MR
því stærðfræðin væri svo þung. Aðra
eins þvælu hafði Andrés Ásmundsson
ekki heyrt. Maðurinn að verða áttræð-
ur, mætti bara heim og kenndi stelp-
unni. Í gegnum stúdentspróf skyldi
hún komast. Þessir aukatímar fóru
gjarnan fram eftir að hann hafði verið
á elliheimilinu Grund og leikið þar á pí-
anó fyrir gamla fólkið til að stytta því
stundir. Og já, þið lásuð rétt, hann
varð að verða áttræður.
Andrés Ásmundsson var góður
læknir en umfram allt var hann góð
manneskja. Börnin hans bera honum
gott vitni og það þarf ekki annað en
koma við hjá stórfjölskyldunni á Sjafn-
argötunni til að skynja hvað felst í því
að elska og virða fjölskyldu sína. Hann
skilur eftir sig sterkar minningar um
mann, sem skynjaði sorgir og sigra
einstaklinga. Sjálfur var hann dulur og
bar ekki tilfinningar sínar á torg.
Stundum mátti lesa úr blíðlegum aug-
um hans hvernig honum leið. En það
var þó sjaldnast. Flestum stundum
var hann í hlutverki huggarans, þess
sem linar og læknar þjáningar ann-
arra eða mannsins sem hvatti aðra til
dáða. Saga Andrésar Ásmundssonar
hefði aldrei verið skráð í blaðaviðtal
eða á bók. Það var ekki hans stíll.
Það hefði heldur ekki verið í hans
anda að lofsyngja hann á síðum Mogg-
ans. Enda er ég að reyna að gera sem
minnst af því. Það sem hér stendur er
bara brotabrot af minningum um stór-
brotinn mann, sem setti lit á líf mitt,
kenndi mér að gráta ekki það sem ekki
varð og njóta þess sem er.
Elskulegri eftirlifandi eiginkonu,
hinni yndislegu Þorbjörgu vinkonu
minni, ástkærum börnum, barnabörn-
um, tengdabörnum og langaafabörn-
unum, færi ég samúðarkveðjur mínar,
systra minna, Elísabetar og Ingunnar
og barna okkar, sem Andrés tók á
móti í þennan heim, Lízellu og Ellu
frænku.
Anna Kristine Magnúsdóttir.
Kæru Badda, fjölskylda og syrgj-
endur. Mikið var sárt að frétta frá
Narfa þann 30. október að Andrés
væri farinn frá okkur, nákvæmlega
fjórum mánuðum eftir að ég talaði síð-
ast við hann, á 90 ára afmæli hans í
júní.
Ég þekkti Andrés frá því ég var
krakki, man ekki hvort ég kynntist
honum fyrst þegar við heimsóttum
hann og fjölskyldu hans í sumarbú-
staðinn í Svíþjóð, þar sem Andrés var
að vinna sem læknir á þeim tíma að
náminu loknu, eða þegar þau heim-
sóttu okkur í Bad Godesberg – en það
eru nær 50 ár síðan.
Andrés var alltaf jafn vingjarnleg-
ur, ljúfur, gestrisinn og lífsglaður mað-
ur og í hvert skipti sem ég kom heim
til Íslands hafði ég samband við hann
og Böddu. Síðast þegar ég kom heim í
sumar rakst ég á Andrés í Hallgríms-
kirkju eftir guðsþjónustuna. Við
drukkum kaffi saman þar og bauð
hann mér að fylgja sér heim á Sjafn-
argötu. Andrés var vel látinn af öllum í
minni fjölskyldu. Hann og faðir minn,
Pétur Eggerz, voru svilar, en þeir
voru líka miklir vinir í marga áratugi.
Þegar pabbi var fluttur á Hátún 10 B,
þar sem hann lá banaleguna, bað Sól-
veig systir mín Andrés um að fara eins
oft og hann gæti til hans á spítalann,
sem þessi hjartagóði maður gerði.
Andrés, sem tryggur vinur, hefur ver-
ið einn af þeim síðustu að sjá pabba
okkar lifandi hér á jörð en hann lést,
12. maí 1994, og það gleður mig að vita
að þessir gömlu vinir hittast nú aftur
og taka upp þráðinn á ný.
Andrés var mikill tónlistarmaður og
ógleymanleg eru jólin á Sjafnargötu
þegar þessi virðulegi en lítilláti ætt-
faðir tók lagið og spilaði undir á stóra
flygilinn sinn, sem fyllti stofuna á
Sjafnargötu, á meðan margir vanda-
menn á öllum aldri dönsuðu í kringum
jólatréð og sungu saman. Andrés fór
reglulega á Elliheimilið Grund til að
spila á kvöldvökum fyrir vistmennina.
En á Grund bjó Erna Eggerz heitin,
föðursystir mín, síðustu æviárin sín.
Hún hafði þekkt Andrés lengi og hélt
alltaf mikið upp á hann. Tónlist hans
gladdi alla á Grund mjög.
En Andrés hafði líka mikinn áhuga
á stærðfræði og var mjög stoltur yfir
því að hafa reiknað öll dæmi í öllum
skólabókum landsins. Svo hafði hann
líka þjálfað margan slappan stærð-
fræðinemann í gegnum skólaprófin.
Andrés var mjög praktískur og
raunsær og afgreiddi það sem bar við
án þess að gera mikið mál úr því: Einu
sinni kom ég að honum þar sem hann
var að erfiða við stórar, þungar hellur
á gangstéttinni fyrir framan húsið á
Sjafnargötu. „Af hverju nennir þú að
standa í þessu? Á ekki borgin að sjá
um að viðhalda gangstéttina?“ spurði
ég hann bæði hissa og hneykslaður að
hann skyldi vera að vinna vinnu ann-
arra. „Jú,“, svaraði hann ósköp rólega,
„en stundum er einfaldara að gera
hlutina sjálfur heldur en að reka á eftir
öðrum að gera þá fyrir mann.“ Andrés
hefur unnið sér fastan sess í hjarta
mínu og verður sárt saknað á heim-
ilinu í Sjafnargötu. Megi Guð hugga
ykkur öll og geyma Andrés og blessa
minningu hans. Ég samhryggist ykk-
ur öllum innilega.
Hjartans samúðarkveðjur,
Páll Ólafur Eggerz,
Gabriele, Arnbjörn, Erik,
Níels og Helgi.
Andrés Ásmundsson