Morgunblaðið - 10.11.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 2006 39
ala.
mbyltingu
nn kom
uneytinu í
borg-
era hann
gri, færari
tríða,
sfeld
sins en
gert ýms-
anakerfi
ð gera.
Donalds
11. sept-
ember 2001, þegar flugvél var flog-
ið á Pentagon, sem skaut honum
upp á stjörnuhimininn, ef svo má
að orðið komast. Skjótur sigur á
herjum talibana í Afganistan
skömmu síðar efldi Rumsfeld enn
frekar.
Innrásin í Írak var vitaskuld
umdeild en fyrst um sinn virtist
sem ráðherranum hefði enn á ný
tekist að meta stöðuna rétt; allt
gekk að óskum í hinum eiginlega
hernaði þó að sannarlega væru ým-
is tilsvör Rumsfelds á frétta-
mannafundum tengdum hernaðar-
aðgerðunum þess eðlis, að menn
hváðu við.
Ráðherrann var hrokafullur og
hortugur – en hann var líka ákveð-
inn og fylginn sér, hvers meira
gátu menn óskað sér í stríði?
Sú nákvæma tenging sem gerð
hefur verið milli Rumsfelds og
Íraks þýddi hins vegar að stjarna
hans tók að hrapa um leið og fór að
gefa á bátinn; þegar Íraksstríðið
dróst á langinn og þegar fregnir
bárust af vondri meðferð á föngum
í Abu Ghraib í Írak og í Guant-
anamo á Kúbu. Er Rumsfeld rétti-
lega gagnrýndur fyrir að hafa ekki
verið nógu sveigjanlegur, fyrir að
hafa til dæmis ekki verið tilbúinn
til að breyta um taktík þegar ljóst
mátti vera að menn höfðu vanmetið
styrk uppreisnaraflanna í Írak.
Rumsfeld bauð Bush afsögn sína
í tvígang eftir að Abu Ghraib-
hneykslið kom upp. Bara fyrir ör-
fáum dögum síðan ítrekaði Bush að
Rumsfeld færi hvergi. Raunin er
þó sú – eins og Bush upplýsti í
fyrrakvöld – að forsetinn hafði tek-
ið að ræða um nauðsyn þess að fá
nýjan mann í varnarmálaráðu-
neytið fyrir nokkrum vikum við
ráðgjafa sína og við Rumsfeld
sjálfan. Í ljósi kosningaúrslitanna
hlaut Bush svo að bregða skjótt
við, ekki var hægt að hunsa kröfur
demókrata og skýr skilaboð kjós-
enda.
Arftaki Rumsfelds, Robert
Gates, er sagður alger andstæða
hans, laus við ófyrirleitni forver-
ans. Óljóst er hins vegar hvaða
breytingar skipan hans mun hafa í
för með sér. Vandinn sem Banda-
ríkjamenn standa frammi fyrir í
Írak verður nefnilega ekki auð-
leystur.
david@mbl.is
k urðu
falli

C
2
E

2G
5#
EE


, 

)* 
 
' 


*$



 ?%AK
#'
 2) 
 + 
  
+ 
  


 
f hann
r.
mjög sig-
um demó-
ast eftir
efur safn-
anlegir
ér orð
ðjumað-
fa þó
áhyggjur af því að Bandaríkja-
menn séu svo klofnir í afstöðunni
til hennar að hún eigi ekki mögu-
leika á komast í Hvíta húsið og
verða fyrst kvenna til að gegna
embætti forseta Bandaríkjanna.
Hvað demókrata áhrærir er
stærsta spurningin hvort Obama
gefur kost á sér. Honum hefur ver-
ið fagnað sem rokkstjörnu þegar
hann hefur ferðast um Bandaríkin.
Hann hefur hins vegar aðeins verið
í öldungadeildinni í tvö ár og það
hefur vakið efasemdir um að hann
sé nógu reyndur til að geta gegnt
forsetaembættinu.
Skoðanakönnun, sem gerð var
seint í síðasta mánuði, bendir til
þess að á meðal repúblikana sé lítill
munur á fylgi McCains, Giulianis
og Condoleezzu Rice utanrík-
isráðherra, sem segist ekki ætla að
sækjast eftir forsetaembættinu.
Efasemdir hafa vaknað um að
Giuliani geti fengið nógu mikið
fylgi meðal repúblikana vegna
frjálslyndra skoðana hans í sam-
félagsmálum, meðal annars í deil-
unum um réttindi samkyn-
hneigðra, lög um byssueign og
fóstureyðingar.
átta hafin
AP
ork.
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Erlendu launafólki hefurfjölgað í öllum atvinnu-greinum hér á landi aðundanförnu. Umframeft-
irspurninni eftir vinnuafli hefur ver-
ið mætt með innflutningi vinnuafls
og bendir fjármálaráðuneytið á að
þessir nýju starfsmenn hafa tekið að
sér tæplega þriðjung allra nýrra
starfa á yfirstandandi hagvaxtar-
skeiði.
Útlendingum sem hingað koma til
vinnu hélt áfram að fjölga í síðasta
mánuði en eins og fram hefur komið
varð líka mikil aukning í september
sl. þegar 913 tilkynningar bárust
Vinnumálastofnun vegna starfs-
manna, sem komu inn á vinnumark-
aðinn frá átta nýjum aðildarríkjum
Evrópusambandsins. Hefur inn-
flutningur erlends vinnuafls aldrei
mælst jafnmikill í einum mánuði.
Aðgangstakmarkanir á vinnu-
markaði gagnvart borgurum þess-
ara landa voru sem kunnugt er felld-
ar niður 1. maí síðastliðinn.
Einstaklingar frá þessum löndum
þurfa því ekki lengur atvinnuleyfi til
að starfa á íslenskum vinnumarkaði
en tilkynna ber ráðninguna til
Vinnumálastofnunar.
Af nýjustu upplýsingum sem
fengust hjá Vinnumálastofnun má
ráða að frá 1. maí til 1. nóvember
hafi borist nýskráningar 2.449
starfsmanna frá þessum ríkjum. Sé
þessum fjölda bætt við fjölda útgef-
inna atvinnuleyfa frá áramótum,
(alls 2.772) og fjölda skráðra starfs-
manna á vegum starfsmannaleigna
(1.056 talsins) kemur í ljós að hingað
hafa alls komið 6.277 útlendingar til
starfa frá áramótum á grundvelli at-
vinnuleyfa eða frá nýju aðildarríkj-
unum átta eftir opnunina 1. maí. Hér
er þó ekki öll sagan sögð. Ótaldir eru
þeir erlendu ríkisborgarar sem
hingað koma til starfa frá öðrum að-
ildarríkjum Evrópska efnahags-
svæðisins. Útlendingar frá löndum
EES mega dvelja og starfa hér á
landi án sérstaks leyfis í allt að þrjá
mánuði frá komu til landsins eða í
allt að sex mánuði ef þeir eru í at-
vinnuleit. Ef þeir dveljast lengur í
landinu skulu þeir hafa dvalarleyfi,
sem Útlendingastofnun gefur út.
Auk þessa ber að hafa í huga, eins og
fram kom í Morgunblaðinu sl.
þriðjudag, að talið er að vel yfir
2.000 manns, sem þegar hafa fengið
kennitölur hjá Þjóðskrá, eigi eftir að
skila sér til skráningar.
Af samtölum við sérfræðinga um
þessi mál má ætla að á fyrstu tíu
mánuðum ársins hafi þegar allt
kemur til alls á níunda þúsund er-
lendra launamanna komið til starfa
hér á landi. Einn viðmælandi benti
auk þess á að ef haft væri í huga að á
seinasta ári voru erlendir starfs-
menn rúmlega 9.000, eða 5,5% starf-
andi fólks, mætti gera því skóna að
samanlagður fjöldi erlendra launa-
manna sem hér eru við störf til
lengri eða skemmri tíma gæti verið
á bilinu 16 til 17 þúsund.
Ekki hafa fengist upplýsingar um
skiptingu erlendra ríkisborgara sem
hingað komu eftir 1. maí eftir rík-
isfangi. Útgáfa tímabundinna at-
vinnuleyfa frá áramótum til 1. maí
leiðir í ljós að sem fyrr kom mikill
meirihluti þeirra, eða um 65%, frá
Póllandi. 8% komu frá Litháen og
6% frá Lettlandi. Nokkra vísbend-
ingu má lesa út úr upplýsingum
Þjóðskrár en á tveimur mánuðum,
þ.e. í ágúst og september, gaf Þjóð-
skráin út tæplega 4.000 kennitölur
til útlendinga sem hér dvelja tíma-
bundið. Þar af voru ríkisborgarar
nýju Evrópusambandslandanna
átta um 60%. Bent hefur verið á að
ekki séu allir, sem fái úthlutað
kennitölu, hingað komnir til starfa
en ganga megi út frá því langstærst-
ur hluti þeirra sé hingað kominn til
að vinna. Flestir þeirra, eða um
1.900 (48%), komu frá Póllandi,
næstflestir frá Þýskalandi, eða 245
(6%), og 230 (6%) frá Litháen (sjá
töflu).
Útlendu starfsmennirnir starfa
sem kunnugt er flestir við stóriðju-
framkvæmdir og aðra mannvirkja-
gerð, auk fiskvinnslu. Má í því sam-
bandi benda á að á sama tíma og
starfsmönnum í fiskveiðum, fisk-
vinnslu og öðrum iðnaði hefur fækk-
að samtals um tæplega 6.000 frá
1998 hefur erlendum starfsmönnum
í þessum greinum fjölgað um rúm-
lega 1.000. Hlutdeild erlendra
starfsmanna af heildarfjölda starfa í
fiskvinnslu var um 19% í fyrra, 13% í
mannvirkjagerð og 10% í hótel- og
veitingageiranum.
Upp á síðkastið hafa komið fram
ýmsar vísbendingar um að útlend-
ingar, sem hingað hafa komið til
vinnu á síðustu mánuðum, dreifist í
meira mæli en áður á aðrar atvinnu-
greinar. Á þetta er bent í nýútkomn-
um Peningamálum Seðlabankans.
Þar segir að í kjölfar breytinganna
1. maí hafi orðið töluverð umskipti á
ákvörðunarstað erlendra starfs-
manna sem til landsins koma. „Að-
eins um 10% kennitalna sem gefnar
hafa verið út fyrir erlenda ríkisborg-
ara undanfarnar vikur eru fyrir fólk
sem búsett er á Austurlandi. Hins
vegar voru rúmlega 40% nýrra at-
vinnuleyfa sem gefin voru út fyrstu
fjóra mánuði ársins vegna starfs-
manna sem skráðir voru á Austur-
landi, en það er svipað hlutfall og á
árunum 2004 til 2005. Þessar tölur
eru í samræmi við áætlanir um
mannaflaþörf vegna stóriðjufram-
kvæmda á Austurlandi en gert var
ráð fyrir að þörf fyrir mannafla næði
hámarki á öðrum fjórðungi ársins.“
Vinnumálastofnun hefur í nýrri
úttekt greint hvernig tímabundin at-
vinnuleyfi, sem veitt voru einstak-
lingum á fyrstu fjórum mánuðum
ársins, skiptast eftir atvinnugrein-
um. 63% allra atvinnuleyfa voru gef-
in út vegna starfsmanna í bygging-
ariðnaði. Stærstur hluti annarra
nýrra atvinnuleyfa var veittur vegna
starfa í hótel- og veitingarekstri og
við samgöngur og flutninga af ýmsu
tagi (10%), 229 atvinnuleyfi voru
veitt sérhæfðu iðnverkafólki, og 85
leyfi voru veitt vegna ýmissa sér-
fræðinga, stjórnenda, lækna og
skrifstofufólks. 54 dansarar fengu
atvinnuleyfi og 86 starfsmenn fengu
leyfi til að starfa við umönnun,
gæslu og afgreiðslustörf.
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Mönnuðu sláturhúsin Margir útlendingar réðu sig til vinnu í sláturhúsum í haust þar sem fáir Íslendingar fengust til starfa.
Erlendu launafólki
fjölgar í öllum greinum
Í HNOTSKURN
»Hlutfall erlendra ríkis-borgara af fjölda starf-
andi fólks hefur vaxið mikið
undanfarin misseri, úr 2,3%
árið 1998 í 5,5% í fyrra.
»Á fyrstu fjórum mán-uðum ársins voru gefin út
2.350 ný tímabundin atvinnu-
leyfi til útlendinga.
»Frá 1. maí hafa Vinnu-málastofnun borist 2.449
tilkynningar um ráðningar
ríkisborgara frá átta nýjum
aðildarríkjum ESB í störf hér
á landi.
»Á fyrstu sex mánuðumársins fluttust um 3.000
fleiri erlendir ríkisborgarar
til landsins en frá því, en sú
tala var um 3.700 fyrir allt
árið í fyrra.
»Fólk frá Eistlandi, Lett-landi, Litháen, Póllandi,
Slóvakíu, Slóveníu, Tékk-
landi og Ungverjalandi þarf
ekki lengur atvinnuleyfi til
þess að starfa á íslenskum
vinnumarkaði.
6<   
2 
  "<0

0
837
0)
 /&

1 # 1#  *'
 





 




*



 
 
   0) 
' 
$%&
' (
 )   
& &"
%(& (&* +
9 
  
' , 

9' &5


 B
$'), $

= > I
6<
2  
 
//

2
0) 
/ 

9'
&
I
I
I
7 
>>I

'+
'' 
9 #
!1 #
3# 
>  #
-  #

; . 
",
,
,
,
,
,
,
,
I  




&    
)
 /&
9'
&%#
7 
Q@  

'+
9#4
'' 
7) '1
-  #

5'#
- ' 
/ .
2   
AC  
; . 
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
",

I
>I
Innflutningur vinnuafls
hefur slegið met á síðustu
mánuðum og erlenda
launafólkið ræður sig í
fleiri atvinnugreinar en
áður. Þegar hafa verið
skráðir 6.277 útlendingar
til starfa frá áramótum.