Morgunblaðið - 10.03.2007, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2007 37
LÖNDIN nyrst í Skandinavíu og
austur í Rússlandi nefndust í fornum
heimildum Bjarmaland. Ætla mætti
að nafngiftin vísaði til norðurljósa og
snjóbreiðna eða bjartra sumardaga
og nátta, eins og Hvítahaf vísar til
hafíss eða lagnaðaríss. Svo er reynd-
ar ekki. Samkvæmt
orðabókum þýðir
Bjarmaland „landið
fjarlæga að baki“. Nafn-
giftin er ættuð úr
tungum svæðisins.
Berm og Perm mun
merkja fjarri, og á
gömlum landabréfum
nefnast héruðin fyrir
vestan og austan Hvíta-
haf Biarmia og Permia.
Á finnsku þýðir perä
fjarri eða að baki og
maa er land – perämaa.
Þarna við ysta haf í
nyrstu héruðum Evrópu við landa-
mæri Norðurlanda og Rússlands er
bærinn Petsamo eða Petsjenga, sem
glataðist Finnum í ófriðnum 1939-
1945, og einnig hetjuborgin rúss-
neska Múrmansk, sem fræg varð í
baráttunni við Þjóðverja. Bæði Pet-
samo og Múrmansk koma við sögu
Íslendinga í heimsstyrjöldinni síðari.
Það er saga Petsamofara með ís-
lenska flóttamenn frá Norðurlöndum
(Danmörk og Noregur) á „Esju“,
heim til Íslands í september 1940.
Svo er það saga skipalesta banda-
manna með hergögn til Múrmansk
(Sovétríkjunum) með viðkomu á Ís-
landi. Höfundur átti þess kost að vera
á ráðstefnu í Múrmansk í apríl 1999,
og jafnframt að sjá votta fyrir Pet-
samo í ferð þangað í rútu frá Kirkj-
unesi í Noregi. Minning fimm ára
snáða um stríðshrjáð Samabörn í
Petsamo eftir vetrarstríð við Rússa,
sem nutu hlýju og vista um stund í
hinni íslensku „Esju“, lifir enn. Svo er
einnig um danska og norska sjómenn,
sem nutu gestrisni landa sinna á Ís-
landi í viðdvölinni í ferðum skipalesta
til Múrmansk, en margir áttu ekki
afturkvæmt úr þeim
ferðum.
Sagan heldur áfram.
Sovétkerfið var upp-
tekið af stóriðjuverum
og lét m.a. reisa nikk-
elverksmiðju þarna
norður frá í Bjarma-
landi í námunda við
Petsamo. Heimamenn í
Múrmansk tjáðu mér
reyndar að verk-
smiðjan hefði ekki borið
sig, aðeins verið ein tál-
mynd Sovétvaldsins.
Verksmiðjunni var því
lokað við fall Sovétríkjanna um 1990.
Þarna var 1999 „draugabær“, sem
Norðmenn kalla „Nikkelbyen“, nær
mannauð byggð sovéskrar „bygging-
arlistar“ umkringd dauðum skógum í
landi þar sem skógar annars þekja
stór landsvæði.
Þessar minningar og hugleiðingar
eru nú sprottnar af hug til álvera og
virkjana á byggðu bóli og í næstu
nánd eins og í og við Hafnarfjörð, á
Reykjanesskaga, og í Þjórsá. Telja
verður nær fullvíst að væri álver í
Straumsvík ekki löngu komið í gagn-
ið, þá kæmi staðurinn í dag alls ekki
til greina fyrir álver í þeirri nátt-
úruperlu sem Straumsvík var og er
enn að hluta, að viðbættri byggðaþró-
un í Hafnarfirði. Því þá nú að marg-
falda stækkun þess? Og þótt „fjari
undan“ núverandi álveri eins og nefnt
hefur verið, þá skyldi ætla að „hætta“
á lokun yrði vart í bráð eða á næstu
árum. Ekki skal áfellast það sem liðið
er, staðarvalið hér áður var einnig
fyrir sunnan byggð í Hafnarfirði, en
er nú við byggð ból og áfram er stefnt
að byggð suður í hraun.
Hvað sýnist okkur nú með stækk-
un álversins í Straumsvík í byggð í
Hafnarfirði og hvernig tekist hefur til
með byggð í næstu nánd? Minnir það
ekki töluvert á Bjarmaland hið sov-
éska? Er ekki æskilegt að staldra við
og jafnframt ætla að núverandi álveri
Alcan verði ekki lokað í næstu andrá
og að atvinna þar hverfi í bráð?
Einnig skal minna á allar lagnirnar
og loftlínurnar sem fylgja orkuverum
á víð og dreif fyrir stóriðju t.d. á
Reykjanesskaga eins og ummerkin á
Hellisheiði bera ljósan vott um. Skag-
inn sá, eldfjalla- og jarðvarmavangur,
er einstök náttúruperla á heimsvísu,
og hluti af neðansjávarhrygg, sem
teygir sig um öll heimshöfin, hryggur
sem hvergi er eins sýnilegur of-
ansjávar og á Íslandi. Margar ferð-
irnar fór höfundur um Reykjanes-
skaga með erlenda starfsbræður –
haffræðinga – þeim til mikillar upp-
ljómunar um einstök undur jarðar og
reyndar baksvið þekkingar á jarð-
skorpunni. Allt veldur þetta efasemd-
um um ágæti virkjana fyrir álver eða
aðra orkufreka stóriðju í þessu næsta
nábýli við þéttbýlustu svæði landsins.
Auk umræðu um hagsveiflur, meng-
un og loftslagsbreytingar þá er ásýnd
landsins mikilvæg jafnt í óbyggðum
víðáttum landsins sem og í námunda
við byggð.
Að lokum vill höfundur vona að
skipulag fyrir stækkun álversins í
Straumsvík verði fellt í kosningunum
31. mars nk. Eins má e.t.v. ætla að
staða bæjarmála í heild, hvort sem
um er að ræða meirihlutann og jafn-
vel minnihlutann, falli þá í betri jarð-
veg til sáttar og friðar í Hafnarfirði í
væntanlegum kosningum til Alþingis
í maí nk. við slík málalok.
Almennt virðist vera vaxandi vit-
und um að aðgerða er þörf og að fara
beri með gát varðandi hlýnun á jörð-
inni af völdum gróðurhúsaáhrifa fyrir
umsvif manna. „Vistvæn“ raforka frá
vatns- og jarðvarmavirkjunum fyrir
mengandi stóriðju er, að mati höf-
undar, þótt sitt sýnist hverjum,
hreinn útúrsnúningur eða rangfærsla
í þeim efnum.
Hafnfirðingar, stöndum vörð um
Bjarmalandið okkar, landið sem er
hið fjarlæga land víðáttunnar og birt-
unnar við hið ysta haf. Látum bjarma
af nýjum degi til lands, lífs og sálar og
segjum NEI við deiliskipulagi fyrir
stækkun álversins í Straumsvík í
kosningunum 31. mars nk.
Bjarmaland hið nýja – Ísland
Svend-Aage Malmberg skrifar
um álver hér og erlendis »Hafnfirðingar,stöndum vörð um
Bjarmalandið okkar,
landið sem er hið fjar-
læga land víðáttunnar
og birtunnar við hið ysta
haf.
Svend-Aage Malmberg
Höfundur er haffræðingur.
Bjarmalandið rússneska - Múrmansk og Nikkelbyen (1999).
Hafnarfjörður - Nýbyggð suður í hrauni í átt til álversins í Straumsvík.
Sími
530 6500
Finnbogi Hilmarsson,
Einar Guðmundsson og
Bogi Pétursson
löggiltir fasteignasalar
Opið mán.- fös. frá kl. 9-17
www.heimili.is
Sölusýning á sumarhúsum að Kötluás 22, 24 og 26 í landi Tjarnar Biskupstungum. Húsin eru
87,1 fm og 104,6 fm að stærð. Húsin eru tilbúin til afhendingar fullbúin með innréttingum, gólf-
efnum, rafmagni. Kalt og heitt vatn verður komið á á vormánuðum. Í minni húsunum eru tvö
svefnherbergi auk svefnlofts. Í stærri húsunum eru þrjú svefnherbergi. Gert er ráð fyrir setja heit-
an pott á veröndina á báðum húsunum. Með stærra húsinu fylgir sérstæð geymsla með sturtu
aðstöðu. Verð frá kr. 26.0 m.
Sölufulltrúar Heimilis fasteignasölu verða á staðnum
á milli kl. 14.00 og 17.00
BLÁSKÓGARBYGGÐ
FRÍSTUNDARHÚS Í LANDI TJARNAR BISKUPSTUNGUM
SÖLUSÝNING SUNNUDAGINN 11. MARS