Morgunblaðið - 10.03.2007, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2007 35
ÞESSA dagana eru blikur á
lofti í atvinnumálum á Vest-
fjörðum. Nú síðast tilkynnti Marel
um lokun 25 manna
starfsstöðvar sem fyr-
irtækið eignaðist er
það keypti Póls á Ísa-
firði fyrir fáum árum.
Þar með komst Marel
yfir margra ára þróun-
ar- og þekkingarstarf
sem hefur nú verið
sogað af staðnum í
nafni hagræðingar. Svo
sem ekki í fyrsta skipti
sem stórfyrirtæki
kaupa upp minni fyr-
irtæki, skeytingarlaus
um gildi þess fyrir lítil
byggðarlög að halda uppi atvinnu-
rekstri í heimabyggð.
Hljóðar hamfarir
Búsetuskilyrði á Vestfjörðum
hafa ekki þróast í réttu hlutfalli
við þann skerf sem landshlutinn
hefur lagt til þjóðartekna. Lítum á
nokkur kennileiti:
1) Íbúum hefur fækkað um 25%
á ríflega tveimur áratugum.
2) Útgerð og fiskvinnsla eru
ekki svipur hjá sjón eftir að
margumrædd „hagræðing í
sjávarútvegi“ náði fram að
ganga á landsvísu í kjölfar
óréttláts kvótakerfis. Af níu
togurum sem gerðir voru út
frá norðanverðum Vest-
fjörðum á áttunda áratugnum
eru 2 eftir (mætti með góðum
vilja segja 3).
3) Hagvöxtur á
svæðinu hefur
verið neikvæður
á sama tíma og
hann hefur ver-
ið jákvæður í
öðrum lands-
hlutum (nema á
Norðurlandi
vestra).
4) Flest sveit-
arfélögin á
Vestfjörðum
berjast í bökk-
um og hafa nei-
kvæða rekstrarstöðu.
5) Vegakerfi landshlutans er
enn ófrágengið og sum svæði
enn ekki komin í vega-
samband að heitið geti. Sam-
kvæmt nýrri samgönguáætlun
er enn 2–3 ára bið eftir
bundnu slitlagi frá Ísafirði til
Reykjavíkur, og enn lengri
bið fyrir suðurhluta svæð-
isins.
6) Flutningskostnaður er hærri
á Vestfjörðum en í öðrum
landshlutum, lætur nærri að
hann sé um 30–40% hærri en
á Akureyri, svo dæmi sé tek-
ið.
7) Menntunarstig mælist lágt
miðað við aðra landshluta.
Ef sú þróun sem hér er lýst
hefði átt sér stað á einni nóttu
væri þjóðin líkast til í uppnámi yf-
ir afdrifum byggðarlagsins, enda
værum við þá að tala um hamfar-
ir. En þar sem þetta hefur gerst á
löngum tíma má segja að Vestfirð-
ingar séu í sömu stöðu og frosk-
urinn sem soðinn er rólega í vatn-
inu. Hann áttar sig ekki á því
hvað er gerast vegna þess að hann
sjálfur hitnar með vatninu, verður
máttfarinn og stekkur því ekki
upp úr.
Skortur á stefnu og samstöðu
Einn vandi Vestfirðinga er sam-
stöðu- og stefnuleysi. Erfitt reyn-
ist að mjaka kjörnum fulltrúum til
þess að sameinast um þau bar-
áttumál sem mestu skipta fyrir
byggðarlagið. Þvert á móti hafa
varðhundar stjórnmálaflokkanna í
heimabyggð einatt komist upp
með að hlaupa í skotgrafirnar og
vefja mál í flokkspólitískar þrætur
þegar mikið liggur við.
Annar vandi er „gleðisöng-
skrafan“ svokallaða. Sú harða
svipa hefur svifið yfir okkur und-
anfarin ár að kvaka og þakka í
hvert sinn sem eitthvað fellur
Vestfjörðum í skaut. Allt í nafni
jákvæðrar umræðu, því annars
eru menn sakaðir um „niðurrif“ og
að „skaða ímynd“ svæðisins. Fyrir
vikið veigra menn sér við að ræða
vandann eins og hann er.
Við verðum að horfast í augu
við þá staðreynd að ímynd Vest-
fjarða hefur beðið hnekki. Upp-
sagnir og gjaldþrot fyrirtækja að
undanförnu með fyrirsjáanlegri
búseturöskun eru ekki aðeins
ímyndarvandi, heldur alvarleg
hættumerki. Því er löngu tíma-
bært að velunnarar þessa svæðis
taki saman höndum, teygi sig hver
í átt að öðrum, yfir pólitískar
skotgrafir, og beiti sér í samein-
ingu fyrir björgun þessa byggð-
arlags.
Stökkvum upp úr!
Ég er af og til spurð hvers
vegna ég vilji búa „þarna fyrir
vestan“, eins og það er jafnan orð-
að. Spurningunni fylgir sami svip-
urinn og kemur á fólk þegar það
talar um „fjárstreymið til lands-
byggðarinnar“ eins og nauðsynleg
byggðaúrræði nefnast stundum
einu nafni. En sannleikurinn er sá,
að þrátt fyrir ýmsa erfiðleika sem
dunið hafa yfir þetta landssvæði,
þá er gott að búa hér. Og við sem
hér viljum búa eigum ekki að
þurfa að réttlæta þá ákvörðun
okkar fyrir neinum. Við eigum
einfaldlega að sitja við sama borð
og aðrir landsmenn þegar kemur
að almennum búsetuskilyrðum.
Við greiðum okkar skatta og
skyldur, og landshlutinn í heild
sinni er drjúg uppistaða þjóð-
artekna.
Það er því löngu tímabært að
Vestfirðir fái samgöngur, fjar-
skipti, menntunarkosti og almenn
skilyrði í atvinnulífi sem eru sam-
keppnishæf við aðra landshluta.
Til þess þarf ákvarðanir um sam-
gönguframkvæmdir, jöfnun flutn-
ingskostnaðar, tilfærslu verkefna
á vegum hins opinbera, aðgengi að
fjármagni og síðast en ekki síst
sanngjarnar leikreglur!
Hópur ísfirskra borgara hefur
nú tekið sig saman um að spyrna
við fótum og kalla eftir úrlausnum
í málefnum Vestfjarða. Fyrsta
skrefið í þá átt er opinn baráttu-
og hvatningarfundur undir kjör-
orðinu „lifi Vestfirðir!“ sem hald-
inn verður í Hömrum á Ísafirði nú
á sunnudaginn. Fundurinn er
ákall til kjörinna fulltrúa Vest-
fjarða á þingi og í sveitarstjórnum
um að þeir taki höndum saman,
leggi flokkspólitísk ágreiningsefni
til hliðar og sameinist um þau
brýnu úrlausnarefni sem við blasa
í atvinnu- og byggðamálum svæð-
isins.
Það er von mín að Vestfirðingar
fjölmenni á fundinn og sýni þar
með hug sinn. Höfnum hlutskipti
linsoðna frosksins, stökkvum upp
úr pottinum! Við viljum búa hér.
Ég vil búa hér
Ólína Þorvarðardóttir fjallar
um blikur á lofti í atvinnu- og
búsetuhorfum á Vestfjörðum
» Við verðum að horf-ast í augu við þá
staðreynd að ímynd
Vestfjarða hefur beðið
hnekki.
Ólína Þorvarðardóttir
Höfundur er búsettur á Ísafirði.
ÞAÐ virðist ganga ágætlega að
sannfæra þjóðina um að snjóleysi sé
orðið svo alvarlegt vandamál í Blá-
fjöllum að þar sé ekki hægt reka
skíðasvæði öllu lengur. Þarna sé
snjólaust meira og
minna allan veturinn.
Sannleikurinn er hins
vegar ekki svona ein-
faldur og ekki er allt
sem sýnist.
Rokrassgat og æva-
gömul eðlisfræði
Snjór er í eðli sínu
léttur og fýkur því til í
vindi. Þessi eðlisfræði
er jafn gömul alheim-
inum og þessi þekking
er mannskepnunni
löngu kunn. Bláfjöllin
eru mjög úrkomusamur staður og
rokrassgat. Þegar snjóar þá gerist
það venjulega í mjög miklum vindi.
Snjórinn sest því alls ekki í brekk-
urnar heldur fýkur þangað sem hann
finnur skjól. Þetta skjól er einkum í
giljum eða einhvers staðar úti í
hrauni víðs fjarri skíðabrekkunum.
Þannig safnast sáralítill sem enginn
snjór í margar helstu skíðaleiðir
svæðisins. Neðri hluti Kóngsgils og
Suðurgil eru helstu náttúrulegu und-
antekningarnar.
Jafnvel þó ekki snjói þá eiga sér
stað gríðarlegir efnisflutningar þeg-
ar vind hreyfir. Þannig streyma þús-
undir tonna af snjó eftir Fjallinu,
sem skafrenningur, án þess að stöðv-
ast í brekkunum. Þessa ókeypis efn-
isflutninga þarf að virkja. Með ein-
földum snjógirðingum má fanga
þetta gríðarlega snjómagn og búa til
þykk snjóalög í skíðaleiðum sem
standa lengi af sér hlýindi og hláku.
Þannig mætti tryggja snjó á skíða-
svæðinu mestan hluta vetrar. Af
hverju þetta hefur ekki verið gert í
meira mæli er mér alveg hulin ráð-
gáta.
Lokað vegna snjóleysis?
Á kjarna skíðasvæðisins liggja
tvær stólalyftur upp á brún. Þaðan
eru tvær megin skíðaleiðir niður,
annars vegar Kóngsgilið sem fáir
fara og hins vegar svonefnd Norð-
urleið sem flestir velja. Norðurleiðin
er ekki eins brött og hentar bretta-
fólki betur. Hún er því nokkurs kon-
ar lífæð skíðasvæðisins. Norðurleiðin
liggur eftir öxl eða hrygg Fjallsins og
endar á fjallsrana. Þarna er ekkert
skjól frá náttúrunnar hendi. Þar fest-
ir því lítinn snjó. Á efri hluta leið-
arinnar var sett upp vegleg snjógirð-
ing fyrir ári. Sú girðing safnar svo
miklum snjó að hann er stundum til
vandræða. Snjóleysi
þekkist því ekki á þess-
um kafla. Á neðri hluta
leiðarinnar er hins veg-
ar engin snjógirðing,
ekkert skjól og því lítill
sem engin snjór. Leiðin
er því lokuð. Ef Norð-
urleiðin er lokuð þá er
skíðasvæðið í Bláfjöll-
um lokað almenningi. Á
heimasíðu og símsvara
kemur fram að skíða-
svæðið sé lokað vegna
snjóleysis. Á sama tíma
getur verið nægur
snjór í Kóngsgili og Suðurgili og þar
keyrðar lyftur fyrir æfingar og
keppnishald skíðafélaganna. Svona
ástand er ekki óalgengt. Það er því
ekki alveg rétt að snjólaust sé á
skíðasvæðinu.
Snjógirðingar og ný lyfta
Snjór sest einna helst í brekkur
Bláfjalla þegar snjóar í hægviðri og
hita. Jafnvel við þessar aðstæður,
sem eru því miður alltof sjaldgæfar,
fæst aðeins þunnt snjólag í skíðaleið-
irnar sem hverfur á augabragði í hlý-
indum.
Snjógirðing er um tveggja metra
há gisin girðing úr tré. Einfaldara og
ódýrara getur mannvirki varla verið.
Kringum þær fáu girðingar sem eru
til staðar er venjulega allt á kafi í
snjó. Um leið og rutt er frá þeim út í
brekkurnar byrja þær að safna á nýj-
an leik. Þannig má byggja upp þykkt
lag af þéttum snjó sem stendur af sér
langa hlýinda- og rigningakafla.
Þetta er a.m.k. reynslan af þeim fáu
girðingum sem nú nýlega eru komn-
ar upp.
Stutt er síðan fjárfest var í nýrri
stólalyftu fyrir fáein hundruð millj-
óna. Það skiptir ekki máli hvaða
skoðun menn hafa á þeirri ákvörðun,
lyftan er komin upp og er ekkert á
förum. Lyftan er að mínu mati engin
tímaskekkja miðað við aðsókn suma
daga og er í raun bara eðlileg end-
urnýjun. Það er hins vegar hámark
heimskunnar að ekki sé löngu búið
að reisa girðingar þannig að snjór í
skíðaleiðum sé nokkuð tryggur. Fyr-
ir aðeins lítið brot af þeirri upphæð
sem fór í lyftuna mætti girða allar
helstu skíðaleiðir á Bláfjallasvæðinu
og hafa svæðið opið. Þess í stað
stendur lítt notað lyftumannvirkið
eins og þorskur á þurru landi. Snjó-
leysi er ekkert nýtt af nálinni í rúm-
lega 30 ára sögu skíðasvæðisins.
Þeim mun furðulegra er snjógirð-
ingaleysið.
Fjölmiðlar, forgangsröðun og
skyndilausnir
Það hefur gustað kringum Blá-
fjöllin í fjölmiðlum þessa dagana.
Mönnum er tíðrætt um snjófram-
leiðslu sem á að bjarga meintu snjó-
leysi á einni nóttu. Ég hef ákveðnar
áhyggjur ef farið verður út í þá stóru
fjárfestingu í flýti. Mér skilst að jafn-
vel sé verið að skoða snjóframleiðslu
í aðeins einni brekku.
Forgangsröðun í uppbyggingu á
svæðinu hefur verið röng. Fyrst var
byggð lyfta sem gleypti alla fjármuni
og nú er ekki til aur til að kaupa
nokkrar spýtur sem þó gætu tryggt
rekstraröryggi svæðisins. Það má
ekki endurtaka mistökin og setja alla
fjármuni í snjóframleiðslu á litlum
bletti. Það þarf að hlúa að öllu svæð-
inu, líka barna- og byrjendabrekkum
og skíðaleiðum fyrir fjölskyldur og
meðalmenni.
Það er engin spurning að snjó-
framleiðsla mun fyrr eða síðar hefj-
ast í Bláfjöllum. Væri samt ekki
skynsamlegra að byrja á snjógirð-
ingum sem „búa til“ margfalt meiri
snjó fyrir margfalt minni pening á
margfalt stærra svæði fyrir margfalt
fleira fólk?
Það dettur engum heilvita manni í
hug að framleiða snjó án þess að
setja fyrst upp snjógirðingar. Skýr-
ingin er sú að annars fýkur fokdýr
snjórinn burtu. Samt reyna menn að
reka skíðasvæði í einu mesta rok-
rassgati landsins og það án snjógirð-
inga. Í þessu er ekki heil brú. Skíða-
fólk og Bláfjöllin eiga betra skilið.
Snjóleysi í Bláfjöllum?
Árni Alfreðsson skrifar um
snjóskort í Bláfjöllum » Sannleikurinn erhins vegar ekki
svona einfaldur og ekki
er allt sem sýnist.
Árni Alfreðsson
Höfundur er skíðagæslumaður
í Bláfjöllum.
SJALDAN hef ég lesið grein skrif-
aða af eins mikilli vanþekkingu og
skilningsleysi og þá
sem Sigrún Elsa
Smáradóttir reit í
Morgunblaðið 25. febr-
úar. Kannski er ekki
við öðru að búast úr
hennar flokki miðað við
hvernig síðustu tveir
kvenborgarstjórarnir
daufheyrðust við lag-
færingarbeiðnum fatl-
aðra á mikilvægum
málum. En það voru
skammarleg laun fólks
í umönnun og fé-
lagsþjónustu sem
Steinunn Valdís lag-
færði að vísu, rétt fyrir
síðustu kosningar.
Annað eru þjón-
ustugjöldin, en Stein-
unn lét það verða sitt
fyrsta verk sem borg-
arstjóra að stórhækka
þau, auk þess sem hún
tvöfaldaði gjöldin með
Ferðaþjónustunni. Svo
er það Ferðaþjónusta
fatlaðra. Hún er eitt af því besta sem
gert hefur verið fyrir fatlað fólk. Sér-
staklega fyrir þau sem ekkert komast
án hennar, en það er fólkið sem er í
hjólastólum og þjónustan var upp-
haflega gerð fyrir. Hjá Ferðaþjón-
ustu fatlaðra starfar þaulvant úrvals-
fólk sem ann starfi sínu þrátt fyrir
laun sem embættismenn í ferðalögum
á vegum ríkisins mundu fúlsa við sem
vasapeningum. Á skrifstofunni starfa
þrjár manneskjur í hjólastólum sem
þekkja fólkið líkt og bílstjórarnir
gera. Allt starfsfólkið hefur orðið óað-
skiljanlegur hluti af lífi fólksins sem
nýtur þjónustunnar og allir eru
ánægðir nema með það sem snýr og
hefur snúið að borginni. Bílar þjón-
ustunnar hafa verið endurnýjaðir
seint og illa, en þar á ég við lengd tím-
ans og þegar skipt var úr góðum bíl-
um í breytta vöruflutningabíla sem
þótti nægja fötluðum. Þeir eru svo
hastir að spengd bök lamaðs fólks
þola þá ekki og fylgja því sífeldir bak-
verkir og önnur óþægindi. Eitt af því
versta sem hægt er að gera fólki í
hjólastólum væri að einkavæða
Ferðaþjónustuna. Það hefur sýnt sig
í nálægum bæjarfélögum að við
einkavæðingu rumskar græðgin og
starfsemin snarversnar. Nú stendur
til að skipta vörubílum Ferðaþjónust-
unnar út fyrir fólksbíla, en hæga-
gangur umfram reisn og
skilning einkennir
mennina sem ráða. Ég
hef rætt við þrjá borg-
arstjóra um mikilvægi
Ferðaþjónustunnar og
sýnt með rökum að það
borgi sig að fjölga góð-
um bílum og skipta þeim
út meðan þeir eru selj-
anlegir. Eins að nota þá
bíla nær eingöngu fyrir
hjólastólafólk, en láta
ekki flytja það eins og
hvern annan farangur í
skotti leigubíla. Þetta
mætti pólitískum skiln-
ingi, sem þýðir að ekk-
ert gerðist. Bót er að fá
að panta með þriggja
tíma fyrirvara og fatl-
aðir skilja að bæði auka-
greiðsla og fyrirvarar
eru nauðsynlegir, ann-
ars færi allt úr bönd-
unum. Stærsti galli
þjónustunnar er að hún
hættir kl. hálftólf alla
daga. Unga hjólastólafólkið fer verst
út úr því. Það væri borgarstjóranum
til sóma að láta um vetrartímann í
það minnsta, aka með óbreyttu gjaldi
til kl. þrjú aðfaranætur sunnudaga.
Vitað er að svokallaðir athafnamenn
með pólitíska bakhjarla vilja einka-
væða Ferðaþjónustu fatlaðra og allir
vita til hvers. Þeir sem til þekkja vita
að hún verður aldrei rekin með hagn-
aði. Það á að reka hana með sæmd.
Ekki með skömm og gróða. Vonandi
hugsar Sigrún vel sín næstu skrif svo
hún valdi ekki fötluðum og flokki sín-
um vandræðum. Nóg hjá báðum af
slíku.
Ég óttast að fjármálastjóri Strætó
vilji losna við Ferðaþjónustuna og láti
meira með peningana sem fara í hana
en fólkið sem getur ekki án hennar
verið. Ofurþungann sem nú er á bíl-
stjórum og símaþjónustu væri
kannski hægt að leysa með óþreytt-
um manni í stjórnun og skiplagningu.
Það er til dæmis mikil óráðsía að aka
gangandi fólki í sérhönnuðum hjóla-
stólabílum.
Svar til Sigrúnar um
ferðaþjónustu fatlaðra
Albert Jensen svarar grein Sig-
rúnar Elsu Smáradóttur
Albert Jensen
»Eitt af þvíversta sem
hægt er að gera
fólki í hjólastól-
um væri að
einkavæða
Ferðaþjón-
ustuna.
Höfundur er trésmíðameistari.