Morgunblaðið - 03.07.2007, Blaðsíða 13

K
ristinn Jónasson, bæjar-
stjóri Snæfellsbæjar, segir
atvinnuástand gott á Snæ-
fellsnesi. Hann segir að
Hafró hafi farið um landið
og boðað váleg tíðindi um
kvótann og ástandið í sjónum. „Í kjöl-
far þessa fóru fjórir trillukarlar hér á
Hellissandi og seldu kvótann sinn því
þeir ætluðu ekki að bíða með það svo
þetta yrði að engu eða tekið af þeim,“
segir Kristinn.
Hann segir að þetta sé vandamálið í
hnotskurn og hann sem sveitarstjórn-
armaður hafi af því miklar áhyggjur.
„Ef við værum að byrja með kvóta-
kerfið í dag myndum við ugglaust fara
öðru vísi að. En það er búið að búa til
ákveðið kerfi um fiskveiðistjórnunina.
Á meðan þessi umræða um breytingar
frá stjórnmálamönnum og fjölmiðlum
heldur áfram skapar hún ótta og dreg-
ur tennurnar úr byggðunum. Þeir einu
sem þora að kaupa eru stóru aðilarnir.
Ég held að það sé betra fyrir ís-
lenskt samfélag að fara að viðurkenna
að fiskvinnsla og útgerð verði bara að
vera eins og hvert annað fyrirtæki. Ef
það gerist verður þetta heilbrigt.“
Kristinn gagnrýnir hvernig staðið er
að úthlutun byggðakvóta. „Það er ver-
ið að láta okkur fá einhver 100 tonn;
20 tonn hér og 30 tonn þar. Samtals
eru sett 12 þúsund tonn í byggðakvóta.
Væri nú ekki nær að gera eins og gert
var á Þingeyri þegar hún fékk 400
tonn af byggðakvóta og Vísir kom með
eins á móti? Í dag eiga þeir 1.200 tonn
í kvóta og eru hættir að fá byggða-
kvóta. Ég er á móti byggðakvóta en ef
menn ætla að halda áfram að notast
við hann eiga þeir að gera það með
myndarlegum hætti; eitt, tvö þúsund
tonn á stað, og bjóða svo útgerðarfyr-
irtækjum til samstarfs eins og gerðist
á Þingeyri. Þannig virkar þetta.“
Kristinn er mjög gagnrýninn á fisk-
veiðiráðgjöf Hafró: „Það er staðreynd
að fiskur á grunnslóð hefur verið að
stóraukast mörg undanfarin ár. Ég er
ekkert að rengja mælingarnar hjá
Hafró en þeir taka ekkert tillit til þess
að kannski hefur sjávarhitinn breyst
og sömuleiðis straumar. Eftir því sem
mér er sagt mældist enginn fiskur í
Faxaflóa og Breiðafirði í togararallinu
hjá Hafró í vetur. Ég er búinn að láta
taka saman fyrir mig hvað hefur verið
fiskað í Breiðafirðinum í vetur og nið-
urstaðan er sú að þetta er ein besta
DREGUR TENNUR ÚR BYGGÐUNUM
Bæjarstjóri Kristinn Jónasson segir
Hafró alltaf mæla á sömu togslóðum.
vertíðin í 40 ár. Þá spyr maður sig:
Hvers vegna er svona mikill fiskur hér
á svæðinu ef Hafró finnur hann ekki?
Þeir segja við okkur að fiskurinn sem
verið er að veiða hér sé að deyja út og
nýliðunin sem kemur á móti verði svo
léleg. Ég held að þetta sé ekki svona,
vegna þess að flestir dragnótabátar
hérna hafa frá áramótum einbeitt sér
að öllu öðru en þorski. En vandamálið
er að það hefur verið svo mikil þorsk-
gengd að bátarnir hafa verið í vand-
ræðum með að veiða hinar tegund-
irnar.
Segjum að við förum eftir tillögu
Hafró. Hvernig á að vera hægt að
veiða 90 þúsund tonn af ýsu með 130
þúsund tonn af þorski? Ég fullyrði að
þú finnur engan skipstjórnarmann sem
segir að það sé hægt. Þá gerist það
sem enginn vill því menn verða að
bjarga sér. Þá fer þorskurinn bara aft-
ur til baka í sjóinn.“
Upplifum ekki það sama og Hafró
Kristinn segir að ef notuð væri sama
aðferðafræði við að mæla síldina og
notuð er við að mæla þorskinn væri
engin síld við Ísland. Hafró mæli alltaf
á sömu togslóðum. „Það er auðvitað í
lagi að styðjast við togararallið en ég
spyr á móti: Af hverju hunsa þeir hjá
Hafró netarallið? Af hverju taka þeir
ekki afladagbækurnar hjá bátunum og
skoða hvert fiskeríið er? Hvað fá menn
í hverja trossu? Ef þú talar við vinnsl-
una hér á Snæfellsnesi kemur í ljós að
það hefur aldrei verið betra holdafar á
fiskinum.
Við erum einfaldlega ekki að upplifa
hið sama og þeir hjá Hafró og þess
vegna viljum við stórauka hafrann-
sóknir til þess að fá botn í þessi mál.“
Kristinn segir að útgerðarmenn og
fiskvinnslumenn á Snæfellsnesi eigi
mjög erfitt með að skilja vinnubrögð
Hafró í sambandi við loðnuveiðiráðgjöf.
„Þeir fara af stað og finna enga loðnu.
Þá segja þeir bara: Verið rólegir. Við
finnum loðnuna. Svo finna þeir eitt-
hvert lítilræði af loðnu og leyft er að
veiða allt sem finnst. Hvað á þá fisk-
urinn að éta? Af hverju hefur mönnum
ekki dottið í hug að það gæti verið
skynsamlegt að veiða minna af loðnu
og vita hvort það er ekki það sem
hrjáir okkur; ætisskortur. Þá segja
þeir að við eigum að vita að loðnan
drepst en staðreynd málsins er sú að
loðnan drepst ekkert öll. Það er bara
hluti hennar sem drepst eftir hrygn-
ingu.
Auðvitað kemur þessi ráðgjöf kvóta-
kerfinu sem slíku ekkert við. Það er
alveg sama hvort við erum með sókn-
ardagakerfi eða hvaða kerfi sem er.
Líffræðin er hin sama.“
Kristinn segir að vissulega sé staðan
sem kom upp á Flateyri erfið fyrir
samfélagið þegar kvótinn var seldur
burt úr byggðarlaginu. Hann geti á
hinn bóginn ekki gagnrýnt þá ákvörð-
un Hinriks Kristinssonar að selja, því
hann hafi einfaldlega staðið frammi
fyrir þeirri staðreynd að það stefndi í
þrot hjá Kambi.
– Hver yrði staðan hjá ykkur hér á
Snæfellsnesi ef útgerðarmenn í pláss-
unum ákvæðu að hætta rekstri og
selja kvótann, jafnvel burt úr byggð-
arlaginu?
„Ég fullyrði að það er ekkert sam-
félag á Íslandi sem nýtur jafnmikils
góðs af því að hafa þessi sjávarútvegs-
fyrirtæki og Snæfellsbær. Þessir
menn, alveg sama hvort þeir heita
Ólafur Rögnvaldsson, Guðmundur
Kristjánsson eða Hjálmar Krist-
jánsson, eru svo samfélagslega meðvit-
aðir að það er til fyrirmyndar. Hver og
einn þeirra setur milljónir inn í sam-
félagið á hverju einasta ári til íþrótta-
félaga, líknarfélaga, menningarmála og
svo framvegis. Ef þú ferð hérna um
færðu ekki einn einasta mann til þess
að tala illa um þessa menn. Þeir hafa
alltaf skilið hver samfélagsleg ábyrgð
þeirra er. Ég vil því segja um þessa
útgerðarmenn okkar að þeir kunna að
eiga kvóta.“
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2007 13
Ó
lafur Rögnvaldsson, forstjóri Harð-
frystihúss Hellissands, segist lengi
hafa verið andvígur kvótakerfinu
en hann hafi séð að sér. Kvótakerf-
ið hafi skilað gífurlegri hagræðingu
og muni halda áfram að gera það.
„Ég geri út tvo beitningavélabáta sem annast
hráefnisöflun fyrir frystihúsið. Kvótinn á bát-
unum mínum, 2.100 tonn af þorski, er kvóti af
átta hefðbundnum vertíðarbátum, sem segir allt
sem segja þarf um þá hagræðingu sem orðin er í
kerfinu. Ef ég væri að gera út átta báta væri af-
koman hroðaleg, bæði hjá sjómönnum og út-
gerð. Það sér hver heilvita maður hversu mikið
hagræði er í því fólgið að gera út tvo báta en
ekki átta,“ segir Ólafur.
Hann segir að fyrirtæki hans hafi verið stofn-
að 1942. Tilgangurinn hafi verið sá að skaffa at-
vinnu á þessu svæði og það sé enn tilgangur fyr-
irtækisins. „Þetta fyrirtæki hefur verið að
styrkjast frá ári til árs. Það hefur aldrei verið
neinn barlómur héðan, það held ég að þú vitir.
En það verður að segjast eins og er að ég tel það
ekki sjálfgefið að það sé sjávarútvegur á hverj-
um einasta stað á landinu.
Miðað við það umhverfi sem við erum í núna,
þar sem gengi krónunnar er mjög sterkt, þá lifa
ekki nema sterkustu sjávarútvegsfyrirtækin af.
Það að ætla sér að koma með fiskvinnslu hér og
þar á veikum grunni, er alveg dæmt til að mis-
heppnast.“
Ólafur kveðst ekki líta á sig sem sægreifa.
„Ég skal segja þér hvaða skilning ég legg í orðið
sægreifi. Ég lít á þann sem sægreifa sem hefur
selt sig út úr greininni. Gleggsta dæmið um sæ-
greifa er prófessor Ágúst Einarsson. Ágúst
Ólafur Ágústsson, varaformaður Samfylking-
arinnar, hann er sægreifasonur. Ég er útgerð-
armaður og vinnslumaður.“
Ólafur segir að sú aðferð að bæta alltaf við
byggðakvótann til þess að reyna að bjarga ein-
hverjum sjávarbyggðum sé úrelt aðferð. Miklu
nær væri að láta sveitarstjórnir á viðkomandi
stöðum fá eitthvert fjármagn til þess að leita
nýrra atvinnutækifæra. „Sjávarútvegurinn
bjargar þessu ekki lengur. Það er alveg deg-
inum ljósara.“
Leigan bætir afkomuna
Hjá Hraðfrystihúsi Hellissands starfa um 50
manns, meirihluti þeirra útlendingar, og sjó-
menn fyrirtækisins eru 30 talsins. Ólafur segir
að bátar hans veiði allan kvótann og hann leigi
til sín nokkur hundruð tonn á ári bæði af þorski
og ýsu. „Það er einn af kostunum við kerfið að
geta leigt til sín viðbótarkvóta því ég þarf 2.400
tonn af þorski á bátana mína en á bara 2.100
tonn af þorski. Það að geta leigt til sín viðbót-
arkvóta bætir afkomuna og eykur hagræðið.
Það er alveg rétt hjá Árna Mathiesen að Ein-
ar Oddur og fleiri hafa staðið fyrir því að bora
göt á kvótakerfið. En hver gaf það eftir? Það
var einmitt þessi sami Árni Mathiesen sem gaf
eftir sem sjávarútvegsráðherra,“ segir Ólafur.
Ólafur fullyrðir að brottkast heyri sögunni til.
„Það hendir enginn fiski. Það tímir enginn að
henda fiski því hann er svo dýrmætur. Þeir sem
eru að sverta kvótakerfið henda fiski og þeir
sem hafa ekki kvóta. Eru búnir að selja sig út úr
kerfinu en vilja komast inn í það aftur.
Það stendur enginn alvöru útgerðarmaður í
svindli, hvorki brottkasti né að landa framhjá
vigt.
Hjá okkur í útgerðinni er þetta bara eins og í
náttúrunni. Sterkustu einstaklingarnir hafa það
af og þeir veikari detta út.“
Ólafur segir að síðustu 12 árin hafi eingöngu
verið unninn þorskur í fyrirtækinu. „Við erum
búin að sérhæfa okkur algjörlega í þorskvinnsl-
unni. Við vinnum um 3.500 tonn af þorski á ári.
Við erum alltaf að auka okkar hlutdeild í út-
flutningi á ferskum fiski á erlenda markaði. Við
erum með gott hráefni. Þess vegna eru tillögur
Hafró um þennan mikla niðurskurð í þorsk-
veiðum okkur mjög mikið áhyggjuefni.
Gæti það verið að pólitíkusarnir sem taka
undir með Hafró og segja að fara verði að þeirra
ráðgjöf væru að freistast til þess að nota kvóta-
kerfið sem hagstjórnartæki? Ég spyr hvort það
vaki fyrir þeim að ná megi fram kælingu í hag-
kerfinu og draga úr þenslu með því að skera
þorskveiðar niður úr 190 þúsund tonnum í 130
þúsund tonn.
Hafrannsóknastofnun hefur ekki verið trú-
verðug stofnun í gegnum árin því miður. Það
eru alltaf fleiri og fleiri sem efast um þeirra vís-
indi. Ég efast ekki um að útreikningar þeirra
séu réttir miðað við forsendurnar sem þeir gefa
sér. En forsendurnar sem þeir hafa eru löngu
úreltar.
Það verður að setja miklu meira fjármagn í
hafrannsóknir og þær á að framkvæma hjá
óháðri sjálfstæðri stofnun, sem Hafró er því
miður ekki.“
Ólafur segist mundu verða fyrstur til þess að
segja að vá væri fyrir dyrum hvað varðar stöðu
þorskstofnsins ef hann heyrði slíkt frá skip-
stjórnarmönnum sínum. „Ef skipstjórarnir
væru hræddir um að ná ekki kvótanum þá hefði
ég áhyggjur. Auðvitað kærum við okkur ekki
um að ofveiða þorskstofninn.“
Enn meiri grisjun í greininni
Ólafur segir að ef farið verði að tillögum
Hafró þá verði það geigvænlegt áfall fyrir hans
fyrirtæki. „Þetta jafngildir í raun 30% tekju-
skerðingu. Við erum með 10 mánaða úthald
hérna, sem væntanlega færi þá niður í sjö mán-
uði. Ef við þurfum að borga laun allan þann
tíma sem skipin eru ekki á sjó, bæði sjómönnum
og fiskverkafólki, þá er framlegðin einfaldlega
horfin út úr árinu. Það gefur augaleið að þau
fyrirtæki sem eru veik fyrir þola þetta aldrei og
það verður ennþá meiri grisjun í greininni.“
Ólafur segir þá umræðu sem verið hefur að
undanförnu um sjávarútveg og fiskveiðistjórn-
unarkerfið mjög ósanngjarna. „Við rekum mjög
öflug sjávarútvegsfyrirtæki hér á Snæfellsnesi
með það að markmiði að halda uppi atvinnu.
Þau fyrirtæki sem ætla sér að vera áfram í
greininni, ætla sér að vera trúverðug, þau keyra
ekki framhjá vigt, það eru alveg hreinar línur
með það. Maður er alltaf að heyra einhverjar
sögur um að ekið sé með afla framhjá vigt en
þær sögur heyrir þú ekki hér á Snæfellsnesi
enda fullyrði ég að slíkt svindl þekkist ekki á
þessu svæði,“ segir Ólafur.
GÍFURLEG HAGRÆÐING ORÐIN
Útgerðarmaður Ólafur Rögnvaldsson segir
þá sterkustu hafa það af.
B
jarni Gunnarsson, skipstjóri á Rifsnesi 134, öðr-
um bát Hraðfrystihúss Hellissands, segir að ef
menn geti bent á eitthvað betra en kvótakerfið
til þess að stjórna fiskveiðum þá sé kvótakerfið
komið í þrot. „Það hefur hins vegar enginn get-
að bent á neitt betra. Á meðan auðlindin er tak-
mörkuð, eins og á við um fiskinn í sjónum, verður fisk-
veiðistjórnunarkerfið alltaf umdeilt og alltaf einhverjir sem
hagnast á því og aðrir sem tapa á því,“ segir Bjarni.
Bjarni segir að það sé svo önnur spurning hvort kvóta-
kerfið hafi skilað árangri í uppbyggingu fiskstofnanna.
„Það er ekkert víst að það sé kvótakerfinu að kenna
hversu illa hefur gengið að byggja upp fiskstofnana. Það
getur vel verið að það séu þættir í lífríkinu sem valda því
og eins þessar endalausu uppsjávarveiðar sem taka æti frá
fiskinum,“ segir Bjarni.
Bjarni segir að mjög góð línuveiði hafi verið í vetur, í
janúar, febrúar og fram í mars. „Það var óvenjulega góður
fiskur og lítið sem ekkert af smáfiski þar sem við vorum að
taka þetta á Flákanum. Undanfarin tvö, þrjú ár hefur verið
mjög lítið af undirmálsfiski og smáum fiski, sem var mun
meira af hér áður. Fyrir norðan var mun lakari fiskur og
miklu minna fiskerí síðastliðið haust en haustið þar á und-
an.“
Hann segir að ugglaust megi sníða ýmsa vankanta af
kvótakerfinu. „Í mínum huga er höfuðgallinn á kvótakerf-
inu sá að menn geta tekið ákvörðun um að selja kvótaeign
sína og skilja þannig jafnvel heilu byggðarlögin eftir í sár-
um. Menn hafa þennan möguleika, að labba út með allt
heila klabbið. En við höfum aldrei upplifað slíkt hér á Snæ-
fellsnesi og þess vegna erum við kannski ekkert að velta
okkur upp úr þeim möguleika,“ segir Bjarni.
Hann telur að kanna mætti hvort skerða ætti þá sem
ekki veiða sínar heimildir að fullu frekar en aðra.
„Núna eru 32 þúsund tonn af þorski óveidd og það má nú
veiðast vel fram á 1. september ef það á að nást. Hvaða
ástæða er til þess að skerða hjá okkur þegar einhverjir
aðrir eru að brenna inni með veiðiheimildir?“ spyr Bjarni.
Skipstjóri Bjarni Gunnarsson segir endalausar upp-
sjávarveiðar taka æti frá þorskinum.
VERÐUR ALLTAF
UMDEILT