Morgunblaðið - 07.12.2007, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2007 49
Eitt er rétt að játa strax í upp-hafi: Mér finnst verðlaunæðisleg og allt tal um að
það sé ekki hægt að keppa í list þyk-
ir mér kjánalegt þvaður fólks sem
tekur sjálft sig of alvarlega. Vissu-
lega er ekki hægt að mæla gæði list-
ar en verðlaun eru hins vegar fín
byrjun á gjöfulum rifrildum um það
hvort þessi eða hin bíómyndin / bók-
in / platan sé betri en hin – og hat-
römm rifrildi um hvað sé gott eða
slæmt í list eru listinni mjög holl.
Svo eru verðlaun líka bara svo
fjandi skemmtileg, jafnvel Eddan
margumdeilda er bara fjandi krútt-
leg í sveitamennskunni sem fylgir
því að sjá allar þrjár myndir ársins
berjast um að vera betri en hinar.
Við þetta má vitaskuld bæta hinni
hefðbundnu málsvörn allra verð-
launa, þau vekja athygli á listum,
eru söluhvetjandi og svo framvegis.
  
Af framansögðu má sjá hversudjúpstæður vandi íslensku bók-
menntaverðlaunanna er því þau eru
búin afskaplega fáum þeim kostum
sem ég hef talið upp hér að framan.
Í reglugerð um bókmenntaverð-
launin segir: „Tilgangur Íslensku
bókmenntaverðlaunanna er að
styrkja stöðu frumsaminna ís-
lenskra bóka, efla vandaða bókaút-
gáfu, auka umfjöllun um bók-
menntir í fjölmiðlum og hvetja
almenna lesendur til umræðna um
bókmenntir.“ En ekkert af þessu
gengur eftir. Ástæðan fyrir því er
fyrst og fremst tímasetningin. Verð-
launin eru vissulega söluhvetjandi
fyrir þessar fáu bækur sem til-
nefndar eru en það er aðeins sölu-
stýring, ekki söluaukning. Ef til-
nefningarnar væru hins vegar
kynntar eftir áramót, þegar mestu
timburmenn jólabókaflóðsins eru
liðnir hjá, gæti komið ágætis auka-
kippur í annars dauðan bókatíma
sem gæti enst að minnsta kosti fram
að verðlaunaafhendingunni sjálfri
sem er hálfmáttlaus eins og er – um-
ræðan er dottin niður og nær ekki
flugi aftur. En ef tilnefningunum
sjálfum væri frestað fram yfir ára-
mót gæti tíminn fram að verðlauna-
afhendingunni verið afskaplega
gjöfull fyrir bókmenntaumræðuna.
Verðlaunin auka fjölmiðlaumfjöll-
unina nú ekki að neinu ráði, af
þeirri einföldu ástæðu að þeir eru
allir meira en mettir af bóka-
umfjöllun þessar vikur fyrir jólin og
komast fæstir yfir allt eins og æski-
legt væri.
Vandi almennra lesenda er þóenn stærri. Þeirra vandi er sá
að þeir lesa fæstir bækurnar fyrr en
á aðfangadag og vikurnar þar á eft-
ir – en þá er umræðan hins vegar
steindauð. Vitræn umræða um verð-
launin getur helst farið fram á milli
þeirra sem hafa lesið eitthvað að
ráði af hinum tilnefndu bókum – og
hverjir eru það? Jafnvel Páll Bald-
vin, sérlegur álitsgjafi bókmennta-
þáttarins Kiljunnar, hafði ekki lesið
tvær af bókunum sem tilnefndar
voru í fagurbókmenntum. En um
leið og nítíu prósent lesenda jóla-
bókanna byrja að lesa að einhverju
gagni lognast bókmenntaumræða á
Íslandi nánast út af fram í næsta
nóvember.
  
Því furða ég mig á því af hverjubókaforlögin nota ekki tæki-
færið til að berjast aðeins gegn
þessu skrímsli sem jólabókaflóðið er
með því að tilkynna tilnefningarnar
eftir áramót og búa þannig til far-
veg alvöru umræðu með þátttöku
fjölda fólks sem hefði lesið stóran
hluta bókanna, umræða sem gæti
glætt lífið í bókasölu einmitt á öðr-
um tíma en jólunum. Þá væru verð-
launin líka marktækari, ég efa ekki
að fólkið sem situr í dómnefndum
lesi bækurnar eins vel og það getur,
en ég efast þó um að það lesi þær
jafn vel og æskilegt væri – til þess er
tíminn einfaldlega of naumt
skammtaður og bækurnar of marg-
ar.
  
Og vandamálin eru fleiri. Eins oger kostar það 25 þúsund krón-
ur að leggja fram verk til verð-
launanna og á meðan þær krónur
eru dropi í haf gróða metsölubók-
anna eru þær hátt hlutfall takmark-
aðra tekna margra ljóðabóka til
dæmis. Þarna er verið að hygla hin-
um vinsælli og eins bitnar þetta illa
á minni forlögum með takmarkaðri
fjárráð.
Þá má rifja upp orð Gunnars
Helga Kristinssonar, formanns
dómnefndar um fræðibækur og
bækur almenns efnis, rétt eftir að
hann las upp tilnefningarnar: „Mjög
erfitt að bera þetta saman, eins og
að bera saman kálf og jarðarber.“
Og er það virkilega í lagi? Geta slík
verðlaun á nokkurn hátt talist
marktæk? Þetta gildir líka um hinn
flokkinn, það er ansi kynlegt að
skáldsögur, barnabækur og ljóða-
bækur keppi allar í sama flokki og
með þessar 797 bækur í Bókatíð-
indum hlýtur að vera hægt að hafa
eins og tíu verðlaunaflokka. Það
þarf nefnilega svo lítið til að gera
þessi verðlaun að alvöru vítamín-
sprautu fyrir íslenskar bókmenntir.
Kálfar og jarðarber
AF LISTUM
Ásgeir H. Ingólfsson
» Verðlaunin eruvissulega söluhvetj-
andi fyrir þessar fáu
bækur sem tilnefndar
eru en það er aðeins
sölustýring, ekki sölu-
aukning.
Morgunblaðið/Sverrir
Steindautt Vandi almennra lesenda er [...] sá að þeir lesa fæstir bækurnar fyrr en á aðfangadag og vikurnar þar á
eftir – en þá er umræðan hins vegar steindauð.
asgeirhi@mbl.is
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111
■ Í kvöld kl. 19.30
Lífið kallar. Styrktartónleikar Sinfóníuhljómsveitarinnar og FL
Group til fjáröflunar fyrir BUGL, Barna- og unglingageðdeild
Landsspítala Háskólasjúkrahúss. Uppselt.
Stjórnandi: Alistair Dawes
Söngvarar: Dame Kiri Te Kanawa og Garðar Thór Cortes.
■ Lau. 15. desember kl. 14 og 17 uppselt á báða tónleikana
Jólatónleikar. Hnotubrjóturinn eftir Tsjajkovskíj. Nemendur úr
Listdansskóla Íslands dansa og trúðurinn Barbara segir söguna.
Stúlkur úr Skólakór Kársness syngja jólalög í anddyrinu á undan
tónleikunum og Barbara verður á sveimi. Opnað hálftíma fyrir tón-
leikana.
■ Vínartónleikar
Hinn árlegi og ómissandi gleðigjafi Sinfóníuhljómsveitarinnar
í ársbyrjun.
3. jan. nokkur sæti laus
4. jan. nokkur sæti laus
5. jan. kl. 17 örfá sæti laus
5. jan. kl. 21 laus sætiMiðasala
S. 545 2500
www.sinfonia.is
Athugið: Þeir sem eiga frátekna
miða á Vínartónleikana í janúar
þurfa að greiða þá í síðasta
lagi í byrjun desember. Sýnt Hafnarfjarðarleikhúsinu
Sunnudaginn 9. des kl 12.00 og 17.00
Sunnudaginn 16. des kl 12.00 og 17.00
Leikhópurinn á Senunni og Hafnarfjarðarleikhúsið kynna:
Miðasala í Hafnarfjarðarleikhúsinu í síma 555 222 og á www.midi.is
SjáuMS
t
í jóLaSk
api!