Morgunblaðið - 21.12.2007, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
RÍKISSAKSÓKNARI í Suður-Afr-
íku, Mokotedi Mpshe, kvaðst í gær
hafa fengið nægar sannanir til að
ákæra Jacob Zuma, nýkjörinn leið-
toga Afríska þjóðarráðsins (ANC),
fyrir spillingu.
„Rannsókninni er lokið. Við erum
bara að binda lausa enda núna,“
sagði Mpshe. Haft var eftir honum
að ákvörðunar um ákæru væri að
vænta eftir áramótin.
Fyrrverandi fjármálaráðgjafi
Zuma, Schabir Shaik, afplánar nú 15
ára fangelsisdóm eftir að hafa verið
dæmdur sekur um að falast eftir
mútum fyrir hönd nýja flokksleið-
togans. Dómurinn varð til þess að
Thabo Mbeki, forseti Suður-Afríku,
ákvað að víkja Zuma úr embætti
varaforseta í júní 2005.
Zuma var ákærður vegna málsins
í október 2005 en dómari vísaði
ákærunni frá eftir að í ljós kom að
saksóknarar höfðu ekki aflað nægra
sannana og óskuðu eftir fresti til að
afla frekari gagna. Líkurnar á því að
Zuma yrði sóttur til saka jukust þó
aftur í síðasta mánuði þegar dómari
synjaði beiðni hans um að úrskurða
nokkrar húsleitarheimildir ólögleg-
ar.
Zuma var sýknaður í apríl á síð-
asta ári af ákæru um nauðgun.
Stuðningsmenn hans segja ákær-
urnar lið í pólitískri ófrægingarher-
ferð með hjálp úrvalssveita lögregl-
unnar sem Mbeki forseti stofnaði. Á
flokksþingi ANC í fyrradag var sam-
þykkt ályktun um að leysa bæri lög-
reglusveitina upp og búist er við að
suður-afríska þingið samþykki það
einnig nú þegar stuðningsmenn
Zuma ráða ferðinni í stjórnarflokkn-
um.
Ráðgjafi Zuma var m.a. dæmdur
fyrir að hafa afhent varaforsetanum
fyrrverandi mútur að andvirði tæpra
12 milljóna króna fyrir að beita áhrif-
um sínum til að stöðva rannsókn á
samningi frá árinu 1999 um kaup á
flugvélum, skipum og kafbátum.
Shaik falaðist einnig eftir mútum
fyrir hönd Zuma frá franska vopna-
fyrirtækinu Thint sem átti að greiða
varaforsetanum fyrrverandi sem
svarar 4,5 milljónum króna á ári fyr-
ir að hjálpa Thint og fyrirtæki
Shaiks að tryggja sér samninga um
sölu vopna til Suður-Afríku.
Suður-afríska blaðið Weekender
skýrði frá því um helgina að ný sönn-
unargögn hefðu leitt í ljós að Shaik
hefði afhent Zuma sem svarar rúm-
um 25 milljónum króna til viðbótar
og varaforsetinn fyrrverandi hefði
ekki talið greiðslurnar fram til
skatts.
Motlanthe næsti forseti?
Verði Zuma ekki sakfelldur fyrir
mútuþægni er líklegt að hann verði
kjörinn næsti forseti Suður-Afríku í
kosningum eftir tvö ár þegar Mbeki
lætur af embætti. Venja er að leið-
togi ANC sé í framboði í forseta-
kosningum og mikið fylgi flokksins
hefur tryggt frambjóðanda hans
öruggan sigur, fyrst Nelson
Mandela 1994 og síðan Mbeki 1999
og 2004.
Verði Zuma dæmdur sekur um
spillingu er líklegt að nýkjörinn
varaformaður ANC, Kgalema Motl-
anthe, verði formaður flokksins og
forsetaefni. Motlanthe var áður
framkvæmdastjóri ANC og stjórn-
aði daglegri starfsemi flokksins.
Honum er lýst sem bandamanni
Zuma en hann hefur þó haldið
tengslum við Mbeki og stuðnings-
menn hans. Motlanthe, sem er 59
ára, var handtekinn tvisvar sinnum
fyrir þátttöku í baráttunni gegn
stjórn hvíta minnihlutans fyrir af-
nám aðskilnaðarstefnunnar og varð
síðar verkalýðsleiðtogi.
Zuma nýtur mikils stuðnings með-
al verkalýðsleiðtoga, kommúnista og
fátækra Suður-Afríkumanna. Stuðn-
ingsmenn hans í verkalýðshreyfing-
unni leggja fast að honum að skera
upp herör gegn fátækt og atvinnu-
leysi í landinu en viðurkenna að ólík-
legt sé að hann geri róttækar breyt-
ingar á efnahagsstefnunni, t.a.m.
með umfangsmikilli þjóðnýtingu.
Telja nægar sannan-
ir fyrir sekt Zuma
Ríkissaksóknari
boðar ákæru
eftir áramótin
AP
Vill samstarf Jacob Zuma sagði í ræðu á flokksþingi ANC að fjárfestar
þyrftu ekki að óttast róttækar breytingar á efnahagsstefnu flokksins.
Hann hét samstarfi við Thabo Mbeki forseta og hvatti til einingar í ANC.
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
HEFÐU fjölmiðlar átt að neita 19
ára manni, Robert Hawkins, um að
verða frægur í vetur fyrir að ráðast
inn í skóla í Omaha, skjóta þar sak-
laust fólk og loks sjálfan sig? Er ver-
ið að ýta undir að fleiri feti í fót-
sporin, reyni að öðlast frægð með
hryllilegum glæp? Miklar umræður
fara nú fram í fjölmiðlum í Banda-
ríkjunum um þetta mál en Hawkins
skildi eftir sig sjálfsvígsbréf þar sem
hann lýsti hrifningu sinni af því að
verða „frægur“.
Sagt er að réttara væri að fjöl-
miðlar legðu meiri áherslu á fórn-
arlömbin og aðstandendur þeirra en
að rekja í smáatriðum líf morðingj-
anna, áhugamál þeirra og smekk,
bera glæpinn saman við aðra, setja
þannig fram eins konar afrekaskrá
fjöldamorðingja. Í því geti legið
óbein hvatning til að slá met.
Allmargir álitsgjafar hafa lýst
þeirri skoðun sinni að fjölmiðlar
ættu a.m.k. að hætta að birta nafn
þess sem drýgir ódæði af þessu tagi
en skoðanir eru þó mjög skiptar.
Sumir spyrja hvort einhver muni
eftir nöfnum morðingjanna, flestir
tengi atburðina frekar við staðina
þar sem þeir urðu, Columbine-
framhaldsskólann og svo framvegis.
Aðrir segja að það sé fyrst og
fremst glæpurinn sjálfur sem heilli
þá sem feti í fótspor fjöldamorð-
ingja, ekki frægðin. Og þar að auki
sé rangt að halda að hægt sé að gera
ráð fyrir því að fólk sem íhugi fjölda-
morð á saklausum meðborgurum
hugsi almennt rökrétt og beiti skyn-
seminni.
„Ég er í vafa,“ segir Shawn
Johnston, sjálfstætt starfandi rétt-
arsálfræðingur í Kaliforníu. „Annars
vegar vil ég vita hvaða skepnur
þetta eru. Hins vegar er það spurn-
ingin um að neita þeim um þessa
skammvinnu bráðafrægð – það er
ákveðið réttlæti í því: Allt í lagi, and-
félagslegi fanturinn þinn. Enginn
mun vita hvar gröfin þín verður!“
En myndi nafnleyndin geta dregið
úr eftiröpunarglæpum, þ. e. að aðrir
fái sömu hugmynd? Ef til vill en ekki
endilega mikið, segir Johnson. Það
sem sé miklu frekar sameiginlegt
einkenni morðingja af þessu tagi en
leitin að frægð sé „brjáluð heift og
sjálfsdýrkun. Þetta eru ungir menn
sem verða hugfangnir af eigin heift
og hún geri hjarta þeirra og sál að
svartnætti.“
Enn aðrir segja að það hljóti
ávallt að vera hlutverk fjölmiðla að
segja frá öllu sem snerti mál af
þessu tagi. Nafnleynd gæti komið af
stað sögusögnum og jafnvel óhróðri
um saklaust fólk. Ekki megi heldur
gleyma að enginn hafi neina stjórn á
netinu og bloggsíðum þar sem nafn-
ið myndi hvort sem er verða birt.
Er rangt að birta nöfn
fjöldamorðingjanna?
AP
Frægur? Mynd af Hawkins úr eft-
irlitsmyndavél í skólanum.
Umdeilt hvort verið
sé að ýta óbeint und-
ir eftiröpunarglæpi