Morgunblaðið - 03.03.2008, Qupperneq 20

20 MÁNUDAGUR 3. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SKJALAVARZLA Í NÝJU LJÓSI
Hingað til hafa umræður á op-inberum vettvangi lítið beinztað skjalavörzlu en Hrafn
Sveinbjarnarson, héraðsskjalavörður
í Kópavogi setti skjalavörzlu í alveg
nýtt ljós í samtali við Morgunblaðið í
gær.
Í samtalinu sagði Hrafn m.a.:
„Í fyrsta lagi er nútímalegt, opin-
bert skjalasafn ekki aðeins til fyrir
hagsmuni og réttindi þess opinbera
heldur einnig borgaranna. Það er
grundvallaratriði, að allir séu jafnir
fyrir lögunum um réttinn til skjala.
Þetta er ein af forsendum réttarrík-
isins og þar sem skjalavörzlu er áfátt
er borgaralegum réttindum og réttar-
ríkinu ógnað.“
Þegar þetta hefur verið sagt með
þessum hætti blasir það við, að hér-
aðsskjalavörðurinn í Kópavogi hefur
mikið til síns máls.
Um ástandið í þessum málum hér á
Íslandi segir Hrafn:
„Í raun og veru hefur enginn yfirsýn
yfir ástandið. Þjóðskjalasafnið hefur
ekki burði til þess að sinna eftirlits-
hlutverki sínu. Í Svíþjóð fara fulltrúar
ríkisskjalasafnsins reglulega á alla
staði í opinbera kerfinu og gera úttekt
á því, hvernig staðið er að varðveizlu
skjala, flokkun og aðbúnaði og hvernig
myndun þeirra er háttað, til dæmis
blek- og pappírsnotkun.“
Um hvað á að geyma segir Hrafn
Sveinbjarnarson:
„Það á að geyma allt eins og lög
mæla fyrir um. Svo má ekki gleyma
því, að skjöl hafa réttarlegt og sögu-
legt gildi. Þegar menn eru að meta þau
í hita leiksins þá er frekar hætta á að
þeir eyði of miklu en of litlu og brjóti
þar með á samborgurum sínum og
þeim sem vilja seinna meir rannsaka
þessa hluti.“
Loks segir Hrafn:
„Ég tel það forgangsmál að koma
Þjóðskjalasafninu frá menntamála-
ráðuneytinu og undir Alþingi, sem eft-
irlitsstofnun. Menntamálaráðuneytið
hefur reynzt ófært um að sjá til þess,
að Þjóðskjalasafnið geti sinnt eftirlits-
hlutverki sínu. Fyrirmælum safnsins
er ekki hlýtt í opinberri stjórnsýslu og
þar eru lögbrot á hverju strái af því að
margar opinberar stofnanir hafa ekki
borið skjalavörzlukerfi sín undir Þjóð-
skjalasafnið. Og í Háskóla Íslands fer
kennsla í upplýsingafræði á svig við
fyrirmæli Þjóðskjalasafns. Endur-
teknum athugasemdum Þjóðskjala-
safnsins virðist ekki sinnt!“
Allt er þetta mikið umhugsunarefni.
Það er augljóslega rétt hjá Hrafni
Sveinbjarnarsyni, að vönduð skjala-
varzla getur verið forsenda fyrir því,
að borgararnir nái rétti sínum. Það er
óskemmtilegt ef slík viðleitni er í
gangi að uppgötva, að skjöl sem eiga
að vera til eru ekki til. Og ýtir undir
tortryggni og efasemdir um, að allir
séu jafnréttháir fyrir lögunum.
Það er tímabært að menntamála-
ráðherra taki þetta mál til rækilegrar
meðferðar og láti gera úttekt á því,
hvernig ástandið er í skjalavörzlu á Ís-
landi og hvað þarf að gera til þess að
bæta þar úr.
NÝR FORSETI RÚSSLANDS
Úrslit forsetakosninganna í Rúss-landi koma engum á óvart.
Dímítrí A. Medvedev vann yfirburða-
sigur og fékk í kringum 70 af hundr-
aði atkvæða. Andstaðan var ekki
burðug. Tvö gamalkunnug andlit úr
rússneskri pólitík, Gennadí Zjúg-
anov, leiðtogi kommúnista, og öfga-
þjóðernissinninn Vladimír V. Zhírín-
ovskí, voru einnig í framboði auk
Andreis V. Bogdanovs, leiðtoga Lýð-
ræðisflokksins, sem talinn er tilbún-
ingur ráðamanna í Kreml.
Ekki var mikið spunnið í kosninga-
baráttuna. Medvedev er frambjóð-
andi Vladimírs Pútíns, sem vegna
stjórnarskrárákvæða getur ekki set-
ið lengur á forsetastóli og hyggst nú
flytja sig í stól forsætisráðherra.
Fjölmiðlar hygldu Medvedev í hví-
vetna og hleyptu öðrum frambjóð-
endum lítið að. Medvedev neitaði að
taka þátt í kappræðum við andstæð-
inga sína, en í rússnesku sjónvarpi
var hins vegar sýnt frá veglegum
kosningafundum hans. Öryggis- og
samvinnustofnun Evrópu vildi ekki
fallast á skilmála rússneskra yfir-
valda og tók því ekki þátt í kosninga-
eftirliti en óháðu samtökin Golos
greindu í gær frá því að kosningarnar
hefðu verið ólýðræðislegar, eftirlits-
menn þeirra hefðu ekki fengið að
sinna störfum sínum og kjósendur
hefðu víða verið beittir þrýstingi.
Margir hefðu hringt í samtökin til að
greina frá kosningamisferli.
Nú vaknar hins vegar spurningin
hvort Medvedev muni fylgja ein-
hverjar breytingar í Rússlandi.
Medvedev er gjörólíkur Pútín. Hann
er mildari í háttum og í kosningaræð-
um boðaði hann meira frjálslyndi en
ríkt hefur í forsetatíð Pútíns.
Medvedev er menntaður lögmaður,
en hann er aðeins 42 ára og af annarri
kynslóð en Pútín, auk þess sem hann
á hvorki rætur í hernum né KGB – í
æsku ásældist hann Wrangler-galla-
buxur og hlustaði á þungarokksveit-
irnar Black Sabbath og Deep Purple.
Í kosningaræðum talaði Medvedev
um sjálfstæði dómstóla, sem hvorki
ættu að ganga fyrir mútum né yrði
stýrt með símhringingum að ofan.
Hann boðaði sömuleiðis aukið fjöl-
miðlafrelsi og endalok ríkiskapítal-
isma og sagði að draga bæri embætt-
ismenn úr stjórnum stórfyrirtækja.
Að hans hyggju er spilling helsta
meinið á rússneska þjóðarlíkamanum
og Rússar líða fyrir „hægri níhíl-
isma“. Eru þetta orðin tóm eða fyr-
irheit um breytta tíma og þíðu í milli
austurs og vesturs? Hæpið er að ætla
að Medvedev ætli í slag við Pútín,
sem ætlar sér að halda völdum. Af-
gerandi sigur Medvedevs má ugg-
laust einnig skrifa á það að rússnesk-
ir kjósendur gera ráð fyrir að hann
verði framhald af Pútín. Kannski er
því einfaldara að orða spurninguna
svo: verður Mevedev strengjabrúða
Pútíns eða vill hann meira?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
Forseti Íslands, ÓlafurRagnar Grímsson, hvattitil þess í hátíðarræðu viðsetningu Búnaðarþings í
gær að hafist verði handa við að
móta sáttmála sem tryggir í fram-
tíðinni fæðuöryggi Íslendinga, við
breyttar aðstæður í heiminum.
Búnaðarþing 2008 var sett við
hátíðardagskrá á Hótel Sögu í
gær. Auk búnaðarþingsfulltrúa var
viðstaddur fjöldi gesta, meðal ann-
ars þingmenn, starfsmenn samtak-
anna og bændur.
Sótt á um hækkun
afurðaverðs
„Að lifa á lífsins gæðum“ er yf-
irskrift þessa Búnaðarþings. Í
setningarræðu sinni vakti Harald-
ur Benediktsson athygli á breyt-
ingum í starfsumhverfi landbúnað-
arins um heim allan. Þær hefðu
meðal annars þau áhrif að aðföng
íslensks landbúnaðar hækkuðu
sem aldrei fyrr og nefndi hækkanir
á áburði og fóðri í því efni. „Bænd-
ur hafa enga aðra leið en sækja
fram eftir hærra afurðaverði.
Bændur þurfa að sækja á afurða-
stöðvar sínar um hærra skilaverð,“
sagði Haraldur en benti jafnframt
á að staða afurðastöðvanna væri
þröng á markaðnum.
Tók formaðurinn það fram að
ekki væri til vinsælda fallið að
hækka vöruverð en nauðsynlegt
væri að segja sannleikann. Lýsti
hann þeirri skoðun sinni að gagn-
legt væri að fulltrúar bænda, neyt-
enda og stjórnvalda ræddu saman
um lausn vandans. Taldi Haraldur
rétt að fella niður útflutnings-
skyldu sauðfjárafurða og lagði til
að stjórnvöld skoðuðu möguleika á
að hjálpa neytendum og bændum í
gegn um þennan skafl með því að
milda áhrif verðhækkana á áburði.
„Verði ekki á næstu vikum
brugðist við af ábyrgð og festu má
gera ráð fyrir að í gang fari keðju-
verkandi áhrif sem ekki verður létt
að snúa til baka. Oftar ræðum við
um viljann til að gæta að stöðu
landbúnaðar í landinu. Kannski
ættum við allt eins að ræða um
andi verði landbúnaðar
hækkunar. „Mataröryggi
innar er alvörumál. Eng
sem í það minnsta býr
landfræðilega legu og okk
má aðhafast neitt sem óg
vælaöryggi sínu,“ sagði H
Taldi hann að matarörygg
inga væri ekki síst fólgið
þekkingu sem liggur í ís
landbúnaði, hæfni bændan
búa og framleiða. Lagði ha
áherslu að ekki væri h
treysta því að ávallt sé
kaupa allt á erlendum mör
Hvað gera bændur þá?
„Sáttmáli um fæðuörygg
inga“, var yfirskrift hát
Ólafs Ragnars Grímssonar
Íslands, við setningu B
þings. Hann sagði að fæ
hverrar þjóðar væri nú ko
á forgangslistann en áður
væri um öryggi þjóða og
annan hátt en áður. „N
heimsmyndin tekið stakka
Afleiðingin er meðal anna
brýnt er fyrir hverja þjóð
stefnu sem tryggir fæ
hennar í framtíðinni, try
gang að nægum og hollu
viðræðanlegu verði,“ sagð
Ragnar.
Forsetinn fór yfir helst
ur breytinganna; fjölgun
kyns, sóknina til borga
bættan hag fólksfjöldans í
um álfum og hlýnun jar
rýrnun gróðurlendis og
vatnabúskap jarðarinnar
vilja og getu bænda til að reka bú
við þessar aðstæður. Augljóst er að
enginn rekstur getur þolað slík
áföll í viðbót við háa vexti og hátt
eldsneytisverð,“ sagði Haraldur.
Einar Kristinn Guðfinnsson,
sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra, sagði í ávarpi sínu að hækk-
anir á aðföngum landbúnaðarins
muni með einhverjum hætti bitna á
bændum, afurðastöðvum og neyt-
endum, hafa áhrif á lífskjör allra
þeirra sem við þurfi að búa. Tók
hann það fram að þetta væri graf-
alvarlegt mál.
„Það er ljóst að það verður verk-
efni næstu mánaða og missera að
bregðast við þessum breytingum
og leita leiða til þess að vinna sig út
úr þessum vanda. Verðlagsnefnd
búvara hefur að undanförnu skoð-
að þessi mál og mun gera það
áfram frá öllum hliðum. Ætla má
að hækkun kostnaðarliða í land-
búnaði muni enn auka hagræðingu
í greininni og hvetja menn til þess
að leita allra leiða til þess að draga
úr kostnaði,“ sagði landbúnaðar-
ráðherra.
Ekki á innflutning að treysta
Fæðuöryggi var ofarlega á baugi
í öllum ræðunum sem fluttar voru
við setningu Búnaðarþings. Har-
aldur Benediktsson og Einar
Kristinn Guðfinnsson ræddu um
breytingar í landbúnaði á heims-
vísu þar sem ekki er lengur rætt
um offramleiðslu heldur hvernig
unnt sé að framfleyta jarðarbúum
og viðsnúninginn frá stöðugt lækk-
Landbúnaðarverðlaun Landbúnaðarráðherra veitti ábúendum fjögurra jarða landbúnaðarverðlaunin
vinstri, Guðni og Grétar Einarssynir, Halla Ólafsdóttir og Sædís Íva Elíasdóttir. Þá ábúendur Árbæjar
Stefánsdóttir, og nágrannar þeirra, Sigfríður Magnúsdóttir og Eiríkur Snæbjörnsson á Stað. Hægra m
aðarráðherra eru ábúendur í Möðrudal, Vilhjálmur Vernharðsson, Elísabet Kristjánsdóttir, Anna Birn
Mótaður sáttmáli
fæðuöryggi Íslend
Bóndi Ólafur Ragnar Grímsson kynnti sig sem
bóndann á Bessastöðum þegar hann flutti hátíð-
arræðu við upphaf Búnaðarþings 2008.
Mataröryggi þjóðar-
innar var ofarlega á
baugi við setningu
Búnaðarþings. For-
maður Bændasamtak-
anna, landbúnaðarráð-
herra og forseti
Íslands ræddu málið.
Formaður Ha
samtaka Íslan
landsins í setn