Morgunblaðið - 08.03.2008, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MARS 2008 17
Sara var einungis unglings-stúlka þegar vopnaðirskæruliðar réðust inn áheimili hennar. Hún var
numin á brott eftir að heimilið
hafði verið lagt í rúst. Í kjölfarið
var henni nauðgað af einum her-
mannanna og síðan aftur af fé-
lögum hans. Og svo aftur og aftur.
Hrottaskapurinn átti sér stað
nálægt rúandísku landamærunum
í Austur-Kongó en hefði allt eins
getað verið í Bosníu, Síerra-
Leóne, Darfúr, Rúanda, Norður-
Úganda, Kósóvó eða á einhverjum
allt öðrum stað. Hvaðan sem frétt-
ir af átökum berast má finna sög-
ur eins og af Söru – sögur af
gegndarlausri misþyrmingu á kon-
um.
Þegar þjóðerni er dauðasök
Það var kunningjakona Söru
sem sagði mér frá henni. Hún var
nokkrum árum yngri en ég og
hafði flúið frá Austur-Kongó til
Rúanda. Í höfuðborg Rúanda, Ki-
gali, sátum við saman kvöld eitt á
kaffihúsi og á milli þess sem við
ræddum um tónlist og stráka,
pólitík og lífið á Íslandi lýsti hún
því fyrir mér hvernig henni sjálfri
hafði liðið þegar skæruliðar komu
að leita að henni og fjölskyldu
hennar. Móðir hennar var rúand-
ísk og hún leit út fyrir að vera
tútsi, þótt sjálf áliti hún sig
Kongóbúa. Það að vera tútsi frá
Rúanda var dauðasök í augum
skæruliðanna.
„Ég vil ekki einu sinni hugsa
um hvað þeir hefðu gert við mig
ef þeir hefðu náð mér,“ sagði hún,
lagaði gallajakkann og strauk
hendinni yfir hárið. Eftir stutta
þögn barst talið að öðru og við
pöntuðum meira kaffi.
Fjölskyldur brotnar niður
Það var í kjölfar þjóðarmorðs
hútúa á tútsum árið 1994 sem
vopnaðir hútúar flúðu Rúanda,
hreiðruðu um sig í Austur-Kongó
og héldu uppi árásum yfir landa-
mærin. Í kjölfarið réðust tútsar
frá Rúanda inn í Austur-Kongó,
ásamt kongóskum uppreisn-
armönnum. Harðstjóranum Mo-
butu Sese Seko var steypt af stóli
og uppreisn hófst. Stríðinu lauk
formlega sumarið 2003 og á papp-
írunum er í dag friður í Austur-
Kongó. Þar er hins vegar enn
mannfall, deilur og vopnaðir hópar
sem fara um.
Sameinuðu þjóðirnar hafa lýst
ástandinu í Austur-Kongó sem
einu erfiðasta viðfangsefni sem
þær hafa staðið frammi fyrir.
Hryllilegt kynferðislegt ofbeldi
gagnvart konum og stúlkum, af
hálfu allra aðila, viðgengst óátalið.
Á ég að nefna kornungar stúlkur
sem er nauðgað með byssuskafti
eða nauðganir á eldri konum fyrir
framan ættingja, til að auðmýkja
fjölskyldurnar og brjóta þær nið-
ur?
Krabbamein í Kongó
Fyrrverandi yfirmaður mann-
úðarmála hjá Sameinuðu þjóð-
unum, Jan Egeland, lýsti því yfir
við Öryggisráðið haustið 2006 að
kynferðislegt ofbeldi í Austur-
Kongó væri „krabbamein sem
virtist vera farið úr böndunum“.
Hann benti á að í landinu ríkti al-
varlegasta ástand í heimi síðan í
seinni heimsstyrjöldinni en samt
sem áður hefðu hinar gríðarlegu
þjáningar að stærstum hluta farið
framhjá heimsbyggðinni.
„Grimmdarverkin eru skipulögð
í kringum nauðganir og kynferð-
isþrælkun og miða að algjörri
eyðileggingu á sál og líkama kon-
unnar, með afleiðingum fyrir allt
samfélagið,“ sagði sérlegur sendi-
fulltrúi Sameinuðu þjóðanna í bar-
áttunni gegn ofbeldi á konum,
prófessor Yakin Erturk, eftir
heimsókn sína til Austur-Kongó í
fyrrasumar. Ekki væri þannig
lengur um hentistefnu hermanna
að ræða sem nýttu sér glundroð-
ann til að fremja glæpi, heldur
væri kynferðisofbeldið markvisst
og því beinlínis ætlað að eyði-
leggja út frá sér.
Í kringum ofbeldið ríkir þögn
og eftir árásirnar eru margar
kvennanna útskúfaðar. Brotnar á
sál og líkama – oft stórskaðaðar á
kynfærunum – hafa þær í fá hús
að venda.
Ofbeldið verður að venju
Af hverju þarf enginn að svara
fyrir glæpina? Ástæðurnar eru
ýmsar: Allsherjar ringulreið í
Austur-Kongó, veikburða stjórn
ríkisins, spilling, almennur ótti og
skortur á óhlutdrægum og virkum
dómstólum.
UNIFEM og fleiri hafa bent á
að lykilatriði sé að berjast gegn
refsileysinu. Draga þurfi stjórn-
völd og uppreisnarheri til ábyrgð-
ar, auk þess sem stórauka þurfi
stuðning og aðstoð við þolendur.
Styrktarsjóði UNIFEM er ætlað
að styðja við verkefni af þessu
tagi.
Nauðganir á stríðssvæðum eru
einungis einn angi kynbundins of-
beldis. Þá er eftir að telja kyn-
ferðisofbeldi almennt, heimilis-
ofbeldi, mansal og þvingun til
vændis, limlestingu á kynfærum,
heiðursmorð og annað sem konur
og stúlkur verða fyrir. „Ofbeldi
gegn konum heldur óskert áfram í
öllum heimsálfum, löndum og
menningum,“ sagði Ban Ki-Moon,
aðalritari Sameinuðu þjóðanna, á
Alþjóðlegum baráttudegi kvenna í
fyrra. Hvað verður hægt að segja
að ári?
sigridurv@mbl.is
Fiðrildavika UNIFEM: Austur-Kongó
Síðan var henni
nauðgað aftur
Reuters
Manntal Konur í þorpinu Misoke í Austur-Kongó spurðar út í mannfall í fjölskyldum þeirra.
Þeir sem nauðga
stúlkum og konum í
Austur-Kongó í dag
þurfa litlar áhyggjur
að hafa – enginn mun
sækja þá til saka.
Austur-Kongó er einn
þeirra staða sem
UNIFEM á Íslandi
safnar nú fé fyrir til
að draga úr ofbeldi á
hendur konum.
Sigríður Víðis
Jónsdóttir grennsl-
aðist fyrir um
ástandið.
Í HNOTSKURN
»Austur-Kongó hét áðurZaire en einnig er oft vísað
til landsins einfaldlega sem
Kongó.
»Þar áttu átök sér stað frá1998-2003 sem átta Afr-
íkuríki og að minnsta kosti 25
vopnaðir hópar drógust inn í.
»Um er að ræða blóðugustuátök í heiminum frá því að
heimsstyrjöldinni síðari lauk.
1958 – 200850 ÁRA
1958 – 200850 ÁRA
Dagskrá
Nútímaleg samkeppni um
stefnumótun og hönnun skóla
Morgunverðarfundur um hugmyndafræði,
hönnun og byggingu nýs barnaskóla
Í tilefni 50 ára afmælis VSÓ ráðgjafar býður fyrirtækið til morgunverðar-
fundar miðvikudaginn 12. mars kl. 8:30 til 10:00 í Gullteig A á Grand
Hótel. Á fundinum verður fjallað um hvernig sveitarfélög geta sótt
ferskar hugmyndir til skólafólks og hönnuða úti í samfélaginu um
byggingu nýrra skóla.
Í Mosfellsbæ ríkir metnaðarfull og framsækin stefna í skólamálum og
skólastarfi. Bæjarstjórnin ákvað að sækja nýjustu hugmyndir um
uppbyggingu nýs skóla fyrir 1 til 9 ára börn með athyglisverðri
samkeppni. Með þessari nútímaaðferð verður nýjum leik- og
grunnskóla blandað saman.
Efnt var til samkeppni meðal hönnuða og skólaráðgjafa um nýja
skólann. Tvær athyglisverðar nýjungar í samkeppninni verða kynntar:
Sagt verður frá samkeppni þar sem verkkaupi og keppendur áttu
gagnkvæm samskipti á keppnistímanum.
Greint verður frá samstarfi skólaráðgjafa í hugmyndafræði, kennslu og
uppeldismálum, arkitekta og verkfræðinga sem unnu saman í einum
hópi þar sem hugmyndafræðin hafði sama vægi og arkitektúrinn.
Um þessa nýju aðferðarfræði, sem skilaði mjög jákvæðum árangri,
verður fjallað á afmælisfundi VSÓ ráðgjafar.
Dagskrá:
Aðferðarfræði samkeppninnar,
Þorbergur Karlsson, verkfræðingur hjá VSÓ
Athyglisverð uppbygging skóla í Mosfellsbæ,
Jóhanna Björg Hansen, bæjarverkfræðingur
Að bræða saman hugmyndafræðina, arkitektúr og verkfræði
Helgi Grímsson, skólastjóri Sjálandsskóla
og Steffan Iwersen arkitekt
Umræður, spurningar og svör
Fundurinn er ætlaður: Skólastjórnendum, fræðslustjórum og fræðslunefndarfólki,
arkitektum, verk- og tæknifræðingum og öðru áhugafólki um skólamál.
Aðgangur er í boði VSÓ.
Vinsamlegast tilkynnið þátttöku fyrir 11. mars nk. til: bergny@vso.is