Morgunblaðið - 21.08.2008, Blaðsíða 21

UNDANFARIÐ hafa dunið á
lesendum blaða auglýsingar bif-
reiðaumboða, þar sem talað er
um outlet eða bílaoutlet. Síðan
hafa verið tilgreindar einstakar
tegundir bifreiða og sagt outlet-
verð og verðið síðan tilgreint.
Ánægjuleg undantekning var í
morgun, þar sem Brimborg aug-
lýsti rýmingarsölu á bifreiðum.
Hér er um mikið kapphlaup
umboðanna að ræða, þar sem
þörf er á að losna við bifreiðar og
skiljanlegt að hart sé barist.
Ég fæ hins vegar ekki skilið að
þeir, sem kaupa helst bifreiðar
séu enskumælandi, eða skilji ekki
íslensku og þetta sé leiðin til að
selja best.
Raunar er þessa ósiðar farið að
gæta í ýmsum verslunum, þar
sem hingað til hafa dugað orðin
útsala eða rýmingarsala. Notað er
orðið outlet.
Enda þótt fólki af erlendu bergi
brotnu hafi fjölgað, bæði til varanlegrar búsetu
og ferðamönnum, held ég það átti sig á verð-
tilboðum, þótt íslenskt mál sé notað, enda ým-
islegt fleira notað til að vekja athygli á góðu
verði eða tilboðum.
Mér finnst hér um virðingarskort við tung-
una og okkur Íslendinga að ræða og algjörlega
óþarft.
Fyrst ég vík hér að bifreiðaumboðum stakk
mig einnig, að frá einu umboðanna, B&L, var
einnig auglýsing í gær þar sem sagði: „Versl-
aðu atvinnubíla af þeim sem geta þjónustað
þig.“
Þetta er ein meinsemdin, sem læðst hefur að
undanfarin ár að nota sögnina að versla í slíku
samhengi í stað þeirrar ágætu
sagnar að kaupa.
Menn fara að versla, eða út að
versla, eins og sagt er, en kaupa
síðan, ef þeim líst á vöruna.
Loks er svo einn húsdraug-
urinn enn, að mér finnst.
Af hverju nota menn og fyr-
irtæki sífellt orðalagið: Sýningin,
verslunin eða þjónustufyrirtækið
opnar kl. þetta og hitt, eða þá lok-
ar? Ég held, að jafnvel á tímum
mikillar og aukinnar sjálfvirkni
þurfi einhvern atbeina manns eða
fyrirskipun til að opnað sé eða
lokað og því eigi að segja: Sýn-
ingin verður opnuð kl. þetta og
einnig: Sýningunni lýkur eða lok-
að verður kl. þetta eða hitt.
Þarna finnst mér ekki rétt að
staðið og því miður er þetta svo
algengt að jafnvel á vegum ríkis
og sveitarfélaga er þetta orðalag
haft um ýmsa viðburði. Sjálft rík-
isútvarpið með málfarsráðunaut
er hér ekki undanskilið.
Þetta þykir ýmsum sjálfsagt
óþarfa raus, en ég held að við verðum sífellt að
vera á varðbergi vegna okkar viðkvæmu tungu
og alls ekki nota erlend mál, eða hugtök, nema
annað þrjóti.
Ég hef fylgst með pistlum Eiðs Guðnasonar,
sendiherra, sem stundum birtast í Frétta-
blaðinu. Hann hamrar á ýmsu, sem honum
finnst betur mega fara við varðveislu og notk-
un tungunnar, en fleiri þurfa að slást í hópinn.
Að lokum: Skyldi seljast betur í versluninni í
Kópavogi, sem heitir High and mighty, en ef
hún héti Stór og sterkur?
»Er til of mik-
ils mælst að
íslensk fyr-
irtæki noti ís-
lensku þar sem
því verður auð-
veldlega við
komið?
Íslenskt mál – enska
Eftir Hrein Pálsson
Hreinn Pálsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
og ann íslensku máli.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 2008 21
Bara boðið upp á rautt Borgarstjórnarflokkur Samfylkingar ætlar að ræða við borgarbúa næstu daga og vikur um málefni Reykjavíkurborgar. Samfylk-
ingarmenn ætla m.a. að bjóða upp á nammi. Í gær var starfsmaður flokksins að flokka rautt nammi frá bláu. Aðeins verður boðið upp á rautt nammi.
Golli Blog.is
Ólína Þorvarðardóttir | 20. ágúst
Jarðgangagerð
á Vestfjörðum
Kristján Möller sam-
gönguráðherra sagði í
Svæðisútvarpi Vestfjarða
í gær að hann hefði orðið
fyrir þrýstingi frá ýmsum
„Vestfirðingum“ að
breyta áherslum í jarð-
gangagerð á Vestfjörðum. Verið væri að
þrýsta á hann að fresta Arnarfjarð-
argöngum (hætta við?) en taka þess í
stað göng milli Skutulsfjarðar og Álfta-
fjarðar fram fyrir. …
Í eyrum hins almenna Vestfirðings
hljómar þetta allt mjög undarlega, því
eins og sakir standa er ekkert sem bend-
ir til þess að Vestfirðingar séu að hverfa
frá áður markaðri stefnu í samgöngu-
málum, hvað svo sem líður afstöðu ein-
hverra einstaklinga sem eiga símtöl við
ráðherrann. Enda á þessi landshluti nán-
ast allt sitt undir því að ráðist verði í
þessi jarðgöng sem fyrst til þess að
tengja saman norður- og suðurhluta
Vestfjarða og koma Kjálkanum þar með í
raunverulegt vegasamband við landið. …
Meira: olinathorv.blog.is
REKSTUR ríkissjóðs hefur
gengið afar vel á undanförnum
árum, og er nú ljóst að á ár-
unum 2005 til 2007 hefur af-
gangur af rekstrinum skilað
okkur liðlega 280 milljörðum
króna. Í nýbirtu uppgjöri árs-
ins 2007 mátti í fyrsta sinn í
sögunni sjá á efnahagsreikningi
ríkisins jákvætt eigið fé upp á
tæplega tíu milljarða króna, og
eru þar einungis taldar fram
peningalegar eignir. Til sam-
anburðar var eigið fé ríkissjóðs neikvætt um
tæpa tvö hundruð milljarða króna árið 2000.
Handbært fé frá rekstri ársins 2007 var 69
milljarðar og er að stærstum hluta nýtt til að
styrkja eiginfjárstöðu Seðlabankans en jafn-
framt eru háar fjárhæðir lagðar til hliðar inn á
bankareikninga. Því er ljóst að gríðarlegur bati
hefur orðið á fjármálum íslenska ríkisins á inn-
an við áratug og vel hefur verið haldið utan um
það verkefni á uppgangstímum.
Nokkuð hefur verið rætt um
hækkun útgjalda hins opinbera en í
reikningum ársins 2007 kemur fram
að útgjaldaaukningin nemi um 11,3
prósentum að raungildi. Hafa ber í
huga þegar þessar hækkanir eru
skoðaðar, að stærstu útgjaldalið-
irnir eru áfram heilbrigðismál, al-
mannatryggingar og velferðarmál.
Því til viðbótar eru menntamál og
samgöngumál. Hækkun framlaga
til þessara mikilvægu málaflokka
nemur alls nálægt 26 milljörðum
króna á milli ára og munar um
minna.
Eitt það allra mikilvægasta í rekstri hins op-
inbera er að sjá til þess að lífeyrisskuldbind-
ingum sé vel haldið til haga og fjármunir séu
ávallt til staðar til að standa undir greiðslum úr
þeim sjóðum sem almenningur hefur lagt til í
gegnum árin. Á undanförnum árum hefur góð
staða ríkissjóðs verið nýtt sérstaklega í þessu
tilliti og auknum fjármunum ráðstafað til op-
inberu lífeyrissjóðanna svo þeir séu betur í
stakk búnir til að mæta framtíðarskuldbind-
ingum sínum. Styrkur íslenska lífeyriskerfisins
er einstakur og til mikils sóma. Mikilvægt er að
Íslendingar horfi til framtíðar með jöfnum
sparnaði og tryggi áframhaldandi uppbyggingu
lífeyris síns, jafnt í opinberu sem almennu
kerfi.
Ugglaust mun það efnahagsástand sem við
upplifum nú um stundir reyna talsvert á rekst-
ur ríkissjóðs, líkt og það hefur haft áhrif á
rekstur fyrirtækja og heimila nú þegar. Það er
ákaflega mikilvægt að hinar styrku stoðir rík-
issjóðs verði nýttar til þess að draga úr nei-
kvæðum áhrifum snarprar fjármálakrísu og
verðhækkana á hrávöru. Á meðan við glímum
við hagsveiflur líkt og nú er nauðsynlegt að
sýna ábyrgð og aga í opinberum fjárfestingum,
en beita þeim jafnframt hyggilega við hag-
stjórnina. Mikilvægt er að áfram verði haldið
vel utan um ríkisfjármálin og tryggja þarf að
tekjustofnar skili öruggri afkomu sem hægt
verður að byggja á til framtíðar. Sem áður
þurfum við að stuðla að aukinni verðmæta-
sköpun, nýta auðlindir okkar á skynsamlegan
hátt og koma í veg fyrir aukið atvinnuleysi.
Jafnframt þarf að stíga varlega til jarðar í út-
gjaldaaukningu og sýna ráðdeild og skynsemi í
rekstri þjóðarbúsins með það í huga að við-
halda núverandi almannaþjónustu og standa
við skuldbindingar án þess að sliga skattgreið-
endur eða ganga um of á eignir ríkissjóðs. Það
hagkerfi sem við búum við þarf að geta tryggt
aukna verðmætasköpun á hinum frjálsa mark-
aði þannig að hægt verði að standa undir
áframhaldandi velferð þjóðarinnar.
Eftir Árna M. Mathiesen » Sem áður þurfum við að
stuðla að aukinni verð-
mætasköpun, nýta auðlindir
okkar á skynsamlegan hátt og
koma í veg fyrir aukið atvinnu-
leysi.
Árni M. Mathiesen
Höfundur er fjármálaráðherra.
Byggt til framtíðar
ÍSLENSKU krónunni er ekki
viðbjargandi. Sama hvað seðla-
bankastjórar tauta og ráðamenn
malda í móinn. Krónan nýtur ekki
lengur trausts erlendis, hún nýtur
ekki trausts atvinnulífsins, hún nýt-
ur ekki trausts almennings. Hún er
búin sem sjálfstæður gjaldmiðill.
Næstum öll þjóðin vill evru – en
ekki endilega Evrópusambandið –
og til þess að forðast meiriháttar
átök í íslenskri pólitík og atvinnulífi
þarf að leysa þetta mál. Samtök iðn-
aðarins hafa lengi barist fyrir því að
skoða upptöku evru, enda fara
gengissveiflur og háir vextir illa
saman við uppbyggingu iðnaðar.
Fyrir nokkrum árum var lögð
fram á Landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins tillaga um að kanna
möguleika á að taka upp evru án
þess að ganga í Evrópusambandið.
Þessi tillaga fékk vægast sagt
slæmar móttökur hjá forystu
flokksins. Rökin voru m.a. þau að
gengi evrunnar og vextir hreyfðust
ekki í takt við íslenskt atvinnulíf.
Nú hefur staðan verið sú í mörg ár að með
frjálsu fjármagnsflæði hreyfist krónan alls
ekki í takt við ganginn í íslensku efnahagslífi,
heldur eftir því hvernig spákaupmönnum líst
á stöðuna hverju sinni. Guðmundur Magn-
ússon, fyrrverandi háskólarektor, og Stefán
Már Stefánsson lagaprófessor hafa reyndar
sett fram sannfærandi rök fyrir því að sú leið
að taka upp evru í krafti ESS-samningsins sé
fær, en stjórnvöld eru greinilega ekki tilbúin
að láta á þetta reyna. Fram hafa komið til-
lögur um að við værum betur
sett með að taka upp banda-
ríkjadal, norska krónu eða
svissneskan franka. Þessum
hugmyndum fylgja kostir og
gallar. Viðskipti okkar við
Bandaríkin eru sáralítil,
norska krónan byggir styrk-
leika sinn á olíuauði en við
skulum ekki gleyma því að
langmestur hluti utanrík-
isviðskipta okkar er í evrum.
Einn möguleiki hefur ekki
verið nefndur og það er upp-
taka dönsku krónunnar.
Vafalaust fá einhverjir hroll
við þá tilhugsun. En fréttir af
íslensku atvinnulífi eru líka
hrollvekja. Og tilfellið er að
danska krónan hefði marga
kosti umfram aðra gjald-
miðla. Danska krónan er í
raun evra, þar sem gengi
dönsku krónunnar hefur ver-
ið tengt evrunni með þröng-
um vikmörkum í u.þ.b. ára-
tug. Þar sem það er
augljóslega ekki auðsótt að fá
samþykki Evrópusambands-
ins til að taka upp evruna – mætti leita samn-
inga við Dani um að taka upp danska krónu,
sem er í raun evra nema að nafninu til. Það er
ekki víst að það sé auðvelt að semja við
frændur okkar, en kannski auðveldara en að
semja við Evrópusambandið. Það er allavega
ljóst að það má láta reyna á viðræður við
Dani. Því ekki láta reyna á dönsku krónuna –
hver veit nema við fáum „allt fyrir ekkert“?
Gæti danska krónan
verið svarið?
Eftir Bergþór Konráðsson
Bergþór Konráðsson»Danska
krónan er í
raun evra, þar
sem gengi
dönsku krón-
unnar hefur ver-
ið tengt evrunni
með þröngum
vikmörkum í
u.þ.b. áratug.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur.