Morgunblaðið - 25.09.2008, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 2008 21
Spáin Verðbólgudraugurinn færir okkur ekki þau skilaboð að útlitið sé gott. Það er þó mikilvægt að horfa björtum augum fram á veg.
Árni Sæberg Blog.is
Gísli Baldvinsson | 24. september
Þetta getur ekki
gengið til lengdar –
festum gengið
Öllum ætti að vera ljóst að
flotgengisstefnan er ónýt.
Þá ætla ég að ganga í hóp
„lýðskrumara“ og lýsa því
yfir að krónan sé ónýt. All-
ir þeir bremsuborðar sem
jafna eiga gengishraðann
eru uppbrenndir og krónan sveiflast eins
og fjöður í vindi. Af hverju hafa fjölmiðlar
ekki kannað það hversu stór hluti þjóð-
arinnar fær laun í krónum, og hverjir fá
laun í erlendum gjaldmiðli? Gæti ekki
endurskoðunarkrafa launþega verið ein-
föld? Krefjumst engra hækkana en viljum
fá laun okkar í evrum? …
Meira: gislibal.blog.is
Guðrún María Óskarsdóttir. | 24. sept.
Úrlausnir frum-
skógarlögmálanna
Þegar svo er komið að
hluti fólks telur það rétt-
lætanlegt að skuldir séu
innheimtar með líkam-
legu ofbeldi hefur sið-
gæði hnignað til muna í
einu samfélagi. Maður
spyr sig hvernig getur það verið að slíkt
viðhorf sé komið til sögu í voru sam-
félagi? Að við séum að berjast við það að
fólk sé ekki beitt líkamlegu ofbeldi nokk-
urs staðar, millum kynja, ellegar hvar-
vetna meðan viðhorf þess efnis að inn-
heimta peninga geti réttlætt notkun
slíks ofbeldis til þess hins arna. …
Meira: gmaria.blog.is
Stefán Helgi Valsson | 24. september
Hefjum hjólreiðar til
vegs og virðingar
Frábært framtak að útbúa
hjóla- og göngukort. Þetta
segi ég sem fyrrverandi
félagi í Hjólreiðafélagi
Reykjavíkur. Undanfarin ár
hef ég talað fyrir nýsköpun
í ferðaþjónustu sem mið-
ast að því að gera hjólreiðastíg umhverfis
landið sem nýtist bæði innlendum og
erlendum ferðamönnum.
Hjólreiðastígur umhverfis landið þýðir
nýtt tækifæri í ferðaþjónustu á Íslandi.
Meira: shv.blog.is
Í ÞEIRRI tvísýnu í efnahags-
málum sem ég reifaði í blaðinu í gær
er mikilvægt að skilja að fullu við þá
afstöðu að „við höfum samt rétt fyrir
okkur“ og þetta sé ímyndarvandi og
ranghugmyndir útlendinga.
Réttilega hafa margir sett fram
efasemdir um peningamálastefnuna
sem fylgt hefur verið frá 2001, henn-
ar háu vexti og gengissveiflur. Sú til-
raun hefur a.m.k. ekki skilað tilætl-
uðum árangri; verðtryggingarkerfið
dregur úr áhrifum stýrivaxta, áhrif
gengis á kaupgleði Íslendinga eru
trúlega vanmetin, e.t.v. hófst hækk-
un stýrivaxta of seint, lækkun bindi-
skyldu misráðin o.s.frv. Oft er gagn-
rýnin hinsvegar ábyrgðarlaus svo
sem í upphrópunum um tafarlausa
lækkun vaxta. Það kann að vera til
vinsælda fallið, enda almenningur
langþreyttur á sveiflum og vaxta-
okri. Þegar vandinn er lausa-
fjárskortur og verðbólga 15% er
svarið augljóslega ekki vaxtalækkun.
Hitt er mikilvægt að um leið og að-
stæður skapast til vaxtalækkana
verði það nýtt þá þegar og þeim að-
stæðum viðhaldið svo lækka megi
vexti hratt.
Þetta er afleiðing ofþenslu og
þeirrar framsóknarmennsku að ætla
að gera allt fyrir alla strax. En nú er
ekki tíminn til að guggna því tíma-
bundinn samdráttur er barnaleikur
hjá viðvarandi verðbólgu.
Viðvarandi útþensla ríkisútgjalda,
ótæpilegar skattalækkanir og yf-
irboð Íbúðalánasjóðs spilltu allri við-
leitni Seðlabankans og gerðu fram-
kvæmd stefnunnar illmögulega. Nú
ríður á að samkvæmni gæti með
Seðlabanka og ríkisstjórn um túlkun
ástandsins og nauðsynlegar aðgerð-
ir, því ef þessir burðarásar hag-
stjórnar eru ekki á einu máli hvernig
á þá umheimurinn að hafa traust á
landinu? Þá þarf að efla faglegan trú-
verðugleika bankans, með því að
leggja af bankaráðið, bæta gagna-
öflun og úrvinnslu, láta bankastjórn
rökstyðja stefnu sína opinberlega
o.s.frv.
Hlutabréfin heim?
Forysta atvinnurekenda og launa-
fólks hefur haft uppi mikla gagnrýni
um aðgerðaleysi ríkisstjórnarinnar.
Það er athyglisvert þegar haft er í
huga að lífeyrissjóðir undir þeirra
forystu geyma hundruð milljarða er-
lendis. Ýmsir hafa bent á að nú ætti
að losa þær fjárfestingar sem hag-
fellt er að losa og flytja heim. Enda
ætti að vera sjóðunum hagstætt að
flytja eignir heim með krónuna svo
veika en í þeirri mynt eiga þeir síðar
að greiða lífeyri.
Því verður þó að sýna skilning að
verð erlendra eigna
hefur lækkað og því
margt sem ekki væri
skynsamlegt að selja
nú. Ennfremur er sú
áhættudreifing sem í
erlendum eignum líf-
eyrissjóðanna felst
ákjósanleg. Því væri
hitt trúlega miklu far-
sælla að lífeyrissjóð-
irnir beittu erlendum
eignum sínum til að
afla erlends lausafjár í
arðbærar fjárfestingar
á Íslandi en urmull
slíkra tækifæra mun
opnast á næstunni.
Þannig mætti allt í
senn halda hinum er-
lendu eignum, láta þær
vinna og stuðla að stöð-
ugleika á Íslandi. Tals-
menn vinnumarkaðar-
ins þurfa að gera grein
fyrir því hvernig best
sé að nýta afl lífeyr-
issjóðanna við núver-
andi aðstæður.
Hlutverk banka
Mestar kröfur eig-
um við þó, eins og aðr-
ar þjóðir, að gera til
bankanna. Kostir virð-
ast því samfara að
dreifa áhættu þannig
að saman fari eign-
arhald viðskiptabanka og fjárfest-
ingabanka. Nauðsynlegt er þó að
gera allt aðrar kröfur til fjárfest-
ingaþáttarins en viðskiptabanka-
starfseminnar um eiginfjárhlutfall
o.fl. Rekstrarlegur aðskilnaður þess-
ara þátta gæfi yfirvöldum færi á því
að verja skilyrðislaust viðskipta-
bankastarfsemina en vega meira og
meta fjárfestingabankana eins og
bandarísk og bresk yfirvöld hafa
gert.
Við viljum byggja upp þjónustu-
samfélag með þeim sterka fjár-
málageira sem það krefst. Þannig
sköpum við áhugaverð störf og lífs-
kjör fyrir komandi kynslóðir. Til
þess þurfum við til skamms tíma að
skapa krónunni mun sterkari vara-
sjóð. Hitt er líklegt að til lengri tíma
rýrni hagnaður fjármálafyrirtækja
og þau muni ekki geta greitt kostnað
við slíkan varasjóð. Því sé einboðið
að taka upp evru, vilji menn ekki aft-
urhvarf til framleiðslusamfélagsins.
Það verður að gera þá kröfu á
næstu misserum að bankarnir sýni
ábyrgð gagnvart fólki m.a. með því
að afleggja ábyrgðarmannakerfið og
innleiða greiðsluaðlögum til að koma
í veg fyrir keðjuverkun greiðsluerf-
iðleika. Við þurfum líka að læra af
lausunginni á uppgangstímunum og
skerpa aðhald og eft-
irlit með fjár-
málamarkaðinum.
Afnám tolla og
stimpilgjalda
Veislugleði í út-
gjöldum ríkis og sveit-
arfélaga á þensluskeið-
inu var óhófleg. Þörf er
á aga í opinberum fjár-
málum og aðhaldi, m.a.
með beitingu viðurlaga
við brotum á fjárlögum.
Þá er mikilvægt að
sameina sveitarfélög og
setja skorður við halla-
rekstri þeirra en skipu-
lagsskortur olli nokkru
um offjárfestingu á hús-
næðismarkaði. Allar
spár segja ríkissjóð með
halla á komandi ári.
Mikilvægt er að til
lengri tíma sé aðhalds-
stig fjárlaga aukið og
rekstrarafgangi náð
með aðgerðum, jafnt til
að minnka útgjöld og
auka tekjur.
Samdráttarskeiðið
framundan verður eink-
um í og við höfuðborg-
ina og mikilvægt að
versnandi hagur rík-
issjóðs dragi ekki úr
framkvæmdum þar.
Líklega verður að taka
á næstu árum erfiðar ákvarðanir,
jafnvel um hækkun gjalda og skatta,
þó eru tilteknar álögur sem vert væri
að lækka nú. Afnám stimpilgjalda
hófst í sumar en rétt væri að afnema
þau með öllu tafarlaust. Einnig þarf
að lækka innflutningsálögur á mat-
vörur en það leiðir til lítils tekjutaps
miðað við þau miklu áhrif sem það
hefði á matarverð í landinu. Í verð-
bólgu eins og nú er sérlega brýnt að
leita leiða til að létta útgjöld til nauð-
þurfta sem koma hinum efnaminnstu
best.
Félagslegur stöðugleiki
Mikilvægt er að huga sérstaklega
að hinum tekjulægri, öryrkjum og
ellilífeyrisþegum, og að því að efla al-
mennan sparnað í landinu. Fé-
lagslegur stöðugleiki er nefnilega til
langframa forsenda fyrir efnahags-
legum stöðugleika. Sá félagslegi og
fjárhagslegi styrkur sem við nú
sækjum í lífeyrissjóðakerfið okkar á
að vera okkur hvatning til að styrkja
enn frekar sparnað svo sem húsnæði
og séreignarlífeyri. Mikilvægt væri
að gera meðal- og lágtekjufólki kleift
að taka þátt í hinu síðarnefnda í
auknum mæli. Hinir betur settu
þurfa einnig að leggja af mörkum til
félagslegs stöðuleika og nauðsynlegt
er fyrir fjármálastöðugleika að at-
vinnulífið taki fyrir ofurlaunasamn-
inga. Hitt er hneisa fyrir stjórnmála-
forystuna að hún hafi ekki
einfaldlega getað afnumið eft-
irlaunalögin frá 2003.
Þjóðin á að velja
Í bráðlæti okkar níðum við jafn-
aðarmenn stundum niður íslensku
krónuna óígrundað. Staðreyndin er
sú að krónan reyndist okkur stund-
um vel við að skapa hér eftirsókn-
arverð lífskjör og byggja upp sjávar-
útveg og stóriðju meðan
fjármagnshreyfingar voru ófrjálsar
og gjaldeyrismarkaðir miklum tak-
mörkunum háðir milli landa. Þetta er
horfinn heimur. Í opnu alþjóðlegu
hagkerfi nútímans má hins vegar
efast um að hún dugi. Margt bendir
til að þó að krónan hafi þjónað gær-
deginum, mæti evran margfalt betur
væntingum okkar um morgundag-
inn, hvort sem er á sviði versl-
unarfrelsis, matvöruverðs, vaxta-
stigs eða atvinnuþróunar. Jafnframt
því sem ríkisstjórnin vinnur að því að
ná hér stöðugleikaskilyrðunum fyrir
inngöngu í evrópska myntsamstarfið
er nauðsynlegt að hefja hið fyrsta
pólitíska ferlið sem leitt getur til inn-
göngu í ESB. Ekki eru líkur til að
aðrir stjórnmálaflokkar en Samfylk-
ingin geti sameinað fylgismenn sína
um að rétt sé að sækja um. En þótt
hina flokkana skorti pólitískt þrek í
stærsta hagsmunamáli samtímans,
þarf Ísland að taka afstöðu. Það er
því brýnt að stjórnarflokkarnir nái
saman um að gefa þjóðinni færi á því
að greiða atkvæði um hvort sækja
eigi um aðild.
Því miður hafa einfeldningslegar
hugmyndir um upptöku evru án að-
ildar að ESB tafið umræðuna. Sú
hugmynd gengur út á að Evrópa láni
okkur myntina sína og Seðlabank-
ann sinn sem bakhjarl Íslands og þar
með íslensku bankanna svo þeir geti
svo haldið áfram að keppa hraust-
lega um hærri innlánsvexti og ýmis
fjárfestingartækifæri við evrópsku
bankana. En við viljum samt ekki
verða hluti af sambandi þessara
landa sem við viljum að hjálpi okkur
við að keppa við sig. Órar af þessu
tagi eru auðvitað bara tímasóun, því
annaðhvort göngum við í ESB eða
spjörum okkur án þeirra aðstoðar í
samkeppni þjóðanna. Það er ekki
bæði hægt að eiga kökuna og éta
hana, jafnvel þó við séum Íslend-
ingar. Það er rangt að aðild-
arumsókn gagnist ekki í vanda dags-
ins. Hún leysir hann ekki en er
mikilvægur hluti þess trúverð-
ugleika sem við verðum að efla. Nú
þegar hjarðhegðun markaðarins er í
hámarki er mikilvægt að stefna okk-
ar verði skýr og aðgerðir ákveðnar.
Umbrotatímar í efnahagsmálum eru
jafnan tímar mikilla tækifæra. Gríp-
um þau.
Eftir Helga Hjörvar
»… nauðsyn-
legt að hefja
hið fyrsta póli-
tíska ferlið sem
leitt getur til
inngöngu í ESB.
Ekki eru líkur
til að aðrir
stjórnmála-
flokkar en
Samfylkingin
geti sameinað
fylgismenn sína
um að rétt sé að
sækja um.
Helgi Hjörvar
Höfundur er alþingismaður.
Tímar mikilla tækifæra
Jón Bjarnason | 24. september
Smekklaus framkoma
Tilkynning um lokun
mjólkurbúsins á Blöndu-
ósi og uppsögn starfs-
fólks hér eru skelfileg tíð-
indi. Mjólkuriðnaður og
önnur matvælavinnsla í
tengslum við hana á sér
langa hefð hér á Blönduósi. Það voru
tengslin og nágrennið við öflug landbún-
aðarhéruð sem byggðu upp Blönduós.
Nú kemur tilkynning um lokun mjólk-
urbúsins, eins elsta fyrirtækis á staðn-
um og flutning starfanna á vaxtarsvæðin
á Suður- og Suðvesturlandi. Margur
myndi hafa sagt að þetta ætti að gerast
á hinn veginn, þ.e. að störfin flyttust
norður á bóginn. Á Alþingi hefur verið
meirihluti fyrir því að verja lagaumhverfi
sem heimilar verkaskiptingu og samráð
mjólkurbúanna til þess einmitt að
tryggja dreifða vinnslu. Nú hafa mjólk-
urbúin á öllu landinu utan Skagafjarðar
verið sameinuð í einn risa sem ég reynd-
ar varaði við á sínum tíma og taldi
óskynsamlega ákvörðun. Sá risi virðist
hafa gleymt samfélagslegum skyldum
sínum við byggð og atvinnulíf í landinu.
Með þessum lokunaraðgerðum hegðar
fyrirtæki mjólkuriðnaðarins sér meir í
takt við fjárfestingarsjóði eða „brask-
sjóði“, sem samfélagið hefur fengið meir
en nóg af. …
Þessi vinnubrögð og framkoma öll af
hálfu gömlu Mjólkursamsölunnar er að
mínu viti til skammar og við heimamenn
hljótum að krefjast þess að þessi
ákvörðun verði endurskoðuð.
Ég skora jafnframt á samtök bænda
og landbúnaðarráðherra að beita sér í
málinu þannig að þessi ákvörðun „Auð-
humlu“ verði afturkölluð og áframahald-
andi mjólkuriðnaður tryggður á Blöndu-
ósi.
Meira: jonbjarnason.blog.is