Skinfaxi - 01.11.1959, Blaðsíða 4

100
SKINFAXI
þess að gerast handbendi flókkshyggju,
klíkusefjunar eða oft auvirðilegra stund-
arþæginda.
UppeldiJ og aðstæður.
En hvernig er svo með okkur lslending-
um séð fyrir þvi uppeldi, sem á að þroska
þannig hvern einstakan meið, að hann
beri liinn sæta og fjörefnaríka ávöxt vits-
muna og drengskapar?
Á þeim vettvangi hafa ekki heimilin
hina sömu aðstöðu og áðurfyrrum. Starfs-
hættir hafa breytzt. Þeir veita nú ekki hina
fornu skólum í margvíslegu verklagi, i
hagsýni, nýtni og skynsamlegri sparsemi,
og á heimilunum getur nú heldur ekki
farið fram sú fræðsla og þjálfun á sviði
íslenzkrar tungu og bókmennta, sem áð-
ur var líftaug manndóms og menningar
á þúsundum íslenzkra heimila. Nú er þvi
svo að segja eingöngu treyst á skólana um
ekki aðeins fræðslu, heldur líka hið al-
hliða menningarlega uppeldi. í skólunum
er þorrinn af ungmennum þessa lands i
hvorki meira né minna en áratug á við-
kvæmasta og frjóasta vaxtarskeiði ævi
sinnar, sumir styttri tima, en margir leng-
ur. En það ætti ekki að vera neitt laun-
ungarmál, að í skólunum er eklci fyrst og
fremst lögð áherzla á uppeldi, ekki á að
vekja ábyrgðartilfinningu nemandans,
ekki á að innræta honum skilning á ís-
lenzkum menningarerfðum, sem eru
grundvöllur þess, að hundrað og sjötíu
þúsund mannkindur í stóru og harðbýlu
landi geti gert kröfu til að vera virtar sem
sjálfstæð þjóð og sérstakt ríki, ekki á að
vekja áhuga nemandans á sjálfstæðri
þekkingarleit, ekki á að finna sérhæfni
hans til starfa og þroska, ekki á að auka
víðsýni hans og sem víðtækastan skilning
á sjálfu undri lífsins.
Nemendurnir eiga að kunna skil á marg-
vislegum smáatriðum íslenzkrar mál-
fræði, setningafræði, stafsetningarregla og
merkjasetningar, muna í réttri röð kepp,
laka, vinstur og vömb, tennurnar i kú,
hesti og hundi, margvíslega sundurgrein-
ingu mannlegs taugakerfis, borgir, ár, vötn
og fjöll um heim allan, nöfn á hundruð-
um, nei, þúsundum erlendra manna, ártöl,
ártöl, ártöl —- og enn ártöl, — og loks
heilar bækur i enskri og danskri málfræði,
með hinni nákvæmustu sundurgreiningu
ýmissa vafasamra atriða. Náms- og próf-
kerfið er orðið kennurunum slíkur fjötur
á starfsgleði, menningaráliuga og uppeld-
isviðleitni, að sumir verða þreyttir og von-
daufir um árangur og efast um gildi starfs
síns og köllunar sinnar, aðrir, sem að
starfi hafa gengið án skilnings á mikil-
vægi þess, hljóta ekki þá menningarlegu
þjálfun og þroska, sem skjmsamlegt og
frjótt skólakerfi mundi leiða af sér með
reynslu i störfum og umgengni við nem-
endurna — og verða kærulitlir aktaskrifar-
ar, enn aðrir þráast við, njóta þess að ein-
beita kröftum sínum að síauknum ítroðn-
ingi þurra staðreynda, og loks eru svo þeir,
sem eru það andlega vakandi, glögg-
skyggnir og þrautseigir, að þeir verða
hvorki svæfðir né afvegaleiddir, en berj-
ast vonlítilli haráttu við hin þjakandi og
lieftandi form, freista að finna nýjar leið-
ir til uppörvunar, sjálfstæðs starfs lijá
nemendunum og menningarlegs skilnings-
auka. Svo kemur þá mikill þorri nem-
endanna út úr skólunum þreyttur á námi,
skilningsvana á gildi þess, daufur fyrir
rödd samfélagslegrar og þjóðlegrar skyldu,