Skinfaxi - 01.11.1959, Blaðsíða 13

SKINFAXI
109
hver maðurinn er, sem álfurinn fagnar
svo. Ástvinur engum jafn. Það mun vera
Jónas Hallgrímsson. Ég held, að skáldið
vilji sýna okkur tvo eðlisþætti okkar með
því að minna á þessa tvo menn. Annars
vegar höfðingjann og athafnamanninn
ríðandi á sínum góðhesti, þar er ekkert
hik, engin undirgefni. Við finnum, að þar
fer maður, sem engu jarðnesku valdi er
háður. Hins vegar skáldið, sem skynjar
land sitt af miklum næmleik og slær
strengina á þann liátt, að allt hlustar og
elskar liann.
Mannkostirnir, sem þessir menn eru full-
trúar fyrir, ásamt þrautseigju alls fjöld-
ans, hafa vissulega dugað okkur vel.
En fleiri en Halldór Laxness hafa
skyggnzt um öxl. Tómas segir t. d. á ein-
um stað:
„Renndi ég þá augum um alda slóð.
Sá ég þreytta þjóð,
sem í þöglum huga
byrðar sínar har,
og í beiskri kvöl
átti einskis völ
annars en duga.“
Og svona er þetta. Við þurfum eklti
að hvessa sjónirnar mikið og ekki að
horfa um langan veg í tímanum til þess
að sjá afa okkar og önnnur heyja sína
haráttu, þar sem ekki er annarra kosta völ
en d u g a. En forfeður okkar sýndu það
líka á síðustu öld ófrelsisins, að því meira
sjálfsforræði sem þeir fengu, þeim mun
betur dugðu þeir. Það var allsherjar fram-
sókn þessa öld, og þjóðin skapaði sér mikil
vei’ðmæti, bæði andleg og veraldleg.
En hvað veldur, að sumir eru að reyna
að telja afmælisbarninu, 15 ára unglingn-
um, trú um, að hann geti ekki lifað af
gæðum landsins? Jú, það er satt, að lýð-
veldið okkar hefur lifað við mikið eftir-
læti; það hefur fengið að eyða miklu
meira fé en það hefur aflað. En ekki
hefur það eytt því öllu í óþarfa, og ekki
mislukkast eftirlætisbörnin alltaf.
Þótt eftirlætið feli í sér nokkra hættu,
þá eru meiri likur til, að unglingurinn
læri að gera líka kröfur til sjálfs sín, þeg-
ar liann mætir alvöu lífsins. Þannig vona
ég, að okkar unga lýðveldi farist — eða
okkur, sem það myndum.
Augu okkar munu smámsaman onp-
ast, t. d. fyrir því, að okkar sameiginlegu
liagsmunir eru aðalatriði, miklu þýðingar-
meiri en hagsmunir hverrar stéttar gagn-
vart öðrum stéttum.
Þegar við hugsum til feðranna, sem
voru búnir að bægja skortinum frá með
sinni eigin atorku áður en eftirlætisbarnið
fæddist, munu líka augu okkar opnast
fyrir því, hversu fráleit hún er sú kenn-
ing, að við getum ekki lifað á okkar eig-
in framleiðslu. Hver er ekki munurinn frá
þvi sem var, þegar þeir tóku við landinu,
hvar sem litið er? Hyggjum að tímunum
okkar. Hvernig fóru bændurnir að tryggja
sína afkomu með því að liöggva töðu upp
af nokkrum dagsláttum af þýfi, ef við,
sem nú búum, getum það ekki með oklcar
vélum á sléttu túninu, sem er fleiri hekt-
arar en þeir höfðu dagslátturnar, og er
ekki sami munurinn, hvort sem litið er
til skipanna, sem á miðin sækja eða skil-
yrðanna á vinnustað hins almenna verka-
manns?
Það er raunveruleiki nú, sem Hannes
Hafstein sá í anda um aldamótin síðustu.
Hann sá: „Stritandi vélar, starfsmenn
glaða, prúða, stjórnfrjálsa þjóð með verzl-