Skinfaxi - 01.02.1988, Blaðsíða 34

Afmœli UMFI
s
Iþróttir eru heilsugæsla
í síóasta tölublaöi Skinfaxa ö nýliónu ári birtust
fyrirlestrar sem haldnir voru á afmœlisráóstefnu
UMFÍ í nóvember á síöasta ári. Hér birtast tveir
fyrirlestrar til viöbótar.
Pálmi Frímannsson
Lífshættir okkar gcta haft veruleg
áhrif á heilbrigði okkar og líkamlega getu.
Þeir geta orsakað sj úkdóma og flýtt fyrir
dauða okkar, og einnig stuðlað að lengra
lífi og meira heilbrigði. Þekking okkar á
því, hvemig heilbrigðir lífshættir eru, er
að aukast og breytast. Fyrir 40 - 50 árum
töluðu menn ekki um að reykingar væru
hættulegar. Og trúlega munu einhverjir
saklausir lífshættir okkar í dag verða
gagnrýndir eftir 20 - 30 ár og síðar.
Æskulýðs- og íþróttastarf sem
ungmennafélögin og önnur ffiróttafclög
hafa með höndum, geta vissulega haft
áhrif á heilsufar félagsmanna, en reyndar
bæði góð og slæm áhrif eftir því hvemig
haldið er á málunum. Þetta fer mikið eftir
þekkingu og áhuga eða afstöðu
stjómarmanna og íþróttaþjálfara, og einn-
ig eftir viðbrögðum íjiróttamannanna og
annarra félagsmanna. Ég ætla nú að fjalla
stuttlega um nokkur atriði, sem skifta máli
í þessu sambandi.
Áreynsla, lífslengd og
vélvœðing
Hreyfing og áreynsla er örugglega
eitt af því, sem getur haft jákvæð áhrif á
heilsu okkar, lífslengd og vellíðan. Und-
anfama áratugi hefur aukin vélvæðing
breytt lífemi margra vemlega. Stór hluti
vinnandi manna ekur til og frá vinnu á bíl,
vinnur sitjandi eða í kyrrstöðu við vélar og
eyðir frístundunum meira og minna við að
sitja og horfa á sjónvarp eða myndband.
Öll þátttaka í einhverskonar íþróttum cr
þama til bóta, jafnvel bara 1 - 2 klukkus-
lundir í viku.
Til að minnka líkur á krans-
æðasjúkdómi síðar á ævinni er talið, að
menn þurfi að hlaupa 50 - 100 km á
viku, sem svarar því að menn syndi eða
hjóli 4 - 8 klukkutímaá viku. Öll hreyfing
minni en þetta gerir þó eitthvert gagn, t.d.
þátttaka í knattleikjum, gönguferðir og
jafnvel upphitun fyrir köst og stökk í
frjálsum íþróttum. ofl. Þetta eykur {>ol og
hreyfanleika og bætir andlega líðan
manna.
En íþróttaiðkun getur líka haft
neikvæð áhrif á heilsu. Ýmiskonar
smærri meiðsli eins og tognanir, jafnvel
slit á vöðvum og sinum, beinbrot,
skemmd á liðþófum í hnjám og liðhlaup er
býsna algengt, einkum hjá þeim sem
stefna að því albesta í árangri. Svona
meiðsli geta að vísu neytt suma
íþróttamenn til að hætta keppni, en sjald-
an leiðir þetta til örorku eða styttri æfi.
Og endurhæfing eftir svona meiðsli
hjá íþróttamönnum gengur oftast betur en
hjá þeim sem fá samskonar meiðsli í
rólegheitavinnu eða einhverju slíku.
Lyfjanotkun í íþróttum
Eitt af vandamálum íj)róttastarfsem-
innar er lyfjanotkun íþróttamanna.
Fjöldamörg lyf eru á bannlistanum, kepp-
endur mega ekki neyta þeirra tiltekinn
tíma fyrir keppni. Tvennskonar lyf hafa
þama mesta þýðingu: Karlkynshormón,
sem auka mjög vöðvastærð neytandans,
og örvandi lyf, sem ætlað er að auka hraða
og úthald keppenda. Báðar lyfjategund-
imar hafa verulega skaðleg áhrif á
heilsufar neytendanna. Karlkyns-
hormónin geta valdið lifrarskemmdum,
og á kvenfólki ýta þau undir skeggvöxt
og annan aukinn hárvöxt um allan
líkamann. Örvandi lyfin eru með verstu
ávanaefnum, trufla svefn, minnka matar-
lyst og hafa slæm geðræn áhrif.
Full ástæða er til að fylgja vel settum
reglum um lyfjanotkun íþróttamanna.
Það er heimskulegt að fóma heilsunni
fyrir hugsanlega betri íþróttaárangur, og
óheiðarlegt gagnvart öðrum íjjrótta-
mönnum.
Yfirleitt hefur í})róttaiðkun góð
34
Skinfaxi