Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1940, Blaðsíða 6

BJQRN JÓN5S0N veðurfrœðingur:
Um veðurspdr
V eðurathuganir.
IJm allan heim eru gerðar veðurathuganir reglulega
oft á dag, allt árið um kring. Að jafnaði eru athuganir
þessar gerðar í borgum eða þorpum eða á sveitabýlum,
þar sem ætla má, að athugunin gefi sem réttasta mynd
af veðurlaginu í héraðinu umhverfis og vel hagar til að
öðru leyti. T. d. er óheppilegt að reisa athugunarstöð í
þröngum dal eða firði, eða við rætur fjalls, því að þar
getur vindátt, veðurhæð og úrkoma verið með allt öðru
móti en í nágrenninu. Þá liafa verið settar upp stöðvar
víðsvegar í óbyggðum, bæði á eyðieyjum og uppi á
reginfjöllum. Má þar til nefna eyjarnar Jan Mayen —
um G00 km. til norðausturs frá Islandi —, þar sem
Norðmenn hafa gert veðurathuganir í fjölda mörg ár.
1 Evrópu eru margar fjallastöðvar, sú hæsta í Jóm-
frúnni í Sviss í 3450 m. hæð. En hæsta stöð í heimi er
í Asíu-hálendinu norövestanverðu (Turkestan) í 3580
metra hæð.
Helztu áhöld við athuganir þessar eru:
Hitamælar (,,þur“ mælir og annar ,,votur“
til að finna rakastig loftsins, hámarksmælir,
lágmarksmælir, sjálfritandi hitamælir), loft-
vog (kvikasilfursloftvog og sjálfritandi loft-
vog), og úrkomumælir. Sumstaðar eru mæl-
ai til að mæla vindátt og veðurhæð, einnig
til sjálfritandi ((á Veðurstofunni í Reykja-
vík er sjálfritandi vindhraðamælir). Þá eru
víða sólskinsmælar til að mæla, hve lengi
sólskin er (Reykjavík og Akureyri), og ýms
fleiri áhöld eru til, þótt ekki verði talin hér.
Á sumum stöðvum eru aðeins fá þessarra
áhalda, og nokkrar eru alveg áhaldalausar.
Þær hafa mikla þýðingu, því að það eru að-
eins örfáir þættir veðursins, sem lesa má
af mælunum. Athugunarmaðurinn verður
að athuga, hvaða tegundir skýja eru á lofti,
hve hátt þau eru frá jörðu og hve mikinn
hluta loftsins þau ná yfir. Ennfremur
skyggni, úrkomu, sjávaröldu o. fl. Og vind-
átt og veðurhæð eru víðast hvar athugaðar án
áhalda.
Um allar þessar athuganir fer athugunar-
tnaðurinn ef'tir nákvæmum leiðbeininguíú,
sem honum eru látnar í té, og þarf mikla að-
gælni og æfingu til að þetta fari vel úr hendi.
Athuganirnar eru gerðar á sömu mínútu
um heim allan, og eru aðal-athugunartím-
arnir þessir eftir íslenzkum meðaltíma: Kl.
6, kl. 12 og kl. 17. Auk þess hefir hvert
land sína eigin athugunartíma, sem miðað-
ar eru við þarfir þess. Þannig athuga allar
íslenzkar stöðvar kl. 8, tveimur tímum tím-
um á eftir hinum alþjóðlega athugunartíma,
sem er of snemma til þess að unnt sé að
notast við hann fyrir allar íslenzkar athug-
unarstöðvar, vegna þess að landssímastöðvar
eru ekki opnaðar fyrr en kl. 9. Hinsvegar
hentar tíminn kl. 17 vel fyrir okkur. Þar
sem flugsamgöngur eru vel skipulagðar, eru
gerðar athuganir á 1 til 2 tíma fresti á
flugleiðunum.
Að athugun lokinni raðar athugunar-
maðurinn upplýsingunum í skeyti, sem inni-
heldur eintóma tölustafi, og fer þar eftir
,,lykli“ (kóda). I hverju veðurskeyti eru
venjulega 4—6 „ojrð“ og 5 tölustafir í
hverju orði. Skeytið er samstundis símað til
veðurstofunnar þar í landi, en á aðal athug-
unartímunum eru skeyti frá tilteknum
st'ðvum símuð til loftskeytastöðvar, sem
dreifir þeim út á skeytamáli (morse). Hafa
alþjóðafundir veðurfræðinga komið sér
saman um vissa senditíma og bylgjulengdir
fyrir hvert land, til þess að ekki verði árekst-
ur og hægt sé að taka skeyti frá sem flest-
um löndum án þess að til þurfi mörg viðtæki
eða marga loftskeytamenn.
Auk þeirra athugana, sem að framan er
getið, hafa á síðustu árum færzt mjög í
vöxt athuganir á vindi, hita, raka og loft-
vægi í hærri loftlögum. Á Veðurstofunni eru
við og við gerðar athuganir á vindi með litl-
um gúmmíblöðrum, sem fylltar eru með
vatnsefni, sleppt lausum og kíkt á með þar
til gerðum kíki. Árið 1932—’33 voru hol-
lenzkir flugmenn hér við rannsóknir af þessu
tægi. Og síðastliðið vor og sumar voru hér
tveir Þjóðverjar, sem ásamt starfsmönnum
Veðurstofunnar fengust við slíkar rannsókn-
ir hér með litlum tækjum og hugvitssamlega
VÍKINGUR
$