Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1970, Blaðsíða 14

strauminn, og væri ein af forsendum hans. —
Fournier hélt því fram, að hitabeltissólin skapaði
uppgufunardal í hafið og sjórinn frá pólnum rynni
í þá lægð er þannig skapaðist.
Benjamín Franklín gerði árið 1769 með niður-
stöðum Strand-straum og landmælingastofnunar-
innar, fyrstu vísindalegu tilvitnunina, sem hægt er
að vitna til um Gólfstrauminn. Hann hafði tekið
eftir því, og sannaði síðar, að skip sem sigldu í
straumnum, voru 2 vikum fljótari í ferðum en þau,
sem ekki gerðu það eða tóku ekki tillit til hans.
Þegar hvalveiðifloti Ameríku lenti í straumröst-
inni um árið 1700, þá lærðu menn mikið í þessum
efnum, þó sá fróðleikur væri ekki allur skráður á
þeim tíma, heldur mikið síðar. Þegar Benjamín
Franklín var gerður að Póstmeistara ameríska rík-
isins, þá átti hann oft viðræður við skipstjórana á
farskipunum, og lagði fyrir þá ákveðnar spurning-
ar um Golfstrauminn, og bað þá að reyna að kort-
leggja hreyfingu eða stefnu straumsins fyrir sig,
og frá þessum upplýsingum sem hlóðust upp, lét
hann gera kort af straumnum.
Einn þessara skipstjóra, Timothy Folger, skrif-
aði Franklin eftirfarandi: „Okkur er vel ljóst um
hinn strauminn, vegna eltingaleiks okkar við hval-
ina, sem halda sig öðrum megin við hann, en eru
aldrei í straumnum. Við fylgjum straumkantinum,
og fyrir kemur að við förum yfir á hina hlið hans
ef við þurfum, og þá töpum við 3ja mílna ferð af
skipunum á klukkustund."
Alexander von Humbolt rannsakaði um árið 1800
Golfstrauminn og var þá á siglingu í f j óra mánuði
og sigldi 25.000 sjómílur eftir farvegi straumsins,
og það var hann sem hélt því fram, að það tæki
straumvatnið þrjú ár að fara hringferð sína.
Benjamín Franklin hafði í þessum efnum sem
öðrum myndað sér ákveðnar skoðanir eða hug-
myndir um strauminn. Hann hélt því fram að
straumur þessi orsakaðist af því, að sjór hlæðist
upp við austurströnd Ameríku, milli hitabeltisins
og staðvindabeltisins. að var vitað að mikið magn
af sjó 10 sjómílna breitt, en oftast 3ja feta djúpt,
hélt annarri hlið sinni í miklum vindi upp í 6 feta
háum kanti, en skjólhliðin var stórum lægri.
Þetta getur gefið smá hugmynd um hinn mikla
vatnsþunga að amerísku ströndinni, og hin miklu
straumþyngsli framhjá eyjunum inn Mexíkóflóann
og meðfram ströndum hans út á Nýfundnalands-
bankana, þar sem straumþunginn heldur út á At-
lantshafið.
Auðvitað voru aðrir með ólíkar hugmyndir um
fyrirbærið. Þeirra á meðal var Isac Vossins 1663.
Hélt hann því fram að heilt fjall af sjó myndaðist
daglega við miðjarðarlínuna vegna sólarhitans, og
þetta mikla vatnsmagn væri drifið í vesturátt og
brotnaði á austurströnd Ameríku í formi straums.
Margir landkönnuðir og siglingamenn fóru nú
að rannsaka strauminn, þeirra á meðal Gilbert
Frobisher og Rebault. Hinar gömlu hugmyndir
þessara manna um að ár og fljót er rynnu í Mexíkó-
flóann orsökuðu strauminn út flóann, voru fljót-
lega afsannaðar og taldar rökleysa, því að magn
þeirra fljóta er svo tiltölulega lítið, miðað við
vökvamagn flóans sjálfs, og það ferskvatnsmagn
er var í straumnum sjálfum.
William Scoresby yngri, hvalveiðimaður, tók
fyrstur manna eftir því að Golfstraumurinn mynd-
aði sjávarhita við Spitzbergen, og einnig tók hann
eftir því að heiti straumurinn fór undir hærri lög-
um kalda sjávarins. Náttúruundur, sem þá fyrst
í stað var neitað að trúa, þar sem kaldi sjórinn er
eðlisþyngri en heiti sjórinn. Þó var þetta rétt,
vegna þess að Golfstraumurinn hafði meira salt-
innihald en kaldi sjórinn, sem einnig var meira
blandaður vatni af bráðnandi ís og þess vegna létt-
ari á þessum slóðum.
Skipstjóri að nafni Strickland veitti því athygli
um 1802, við yfirborðs hitamælingar sínar, að
Golfstraumurinn dreifði úr sér norðaustur á við,
við strendur Englands og Scandinavíu, en á þeim
tíma var magn straumsins og áhrif aðeins órök-
studd hugmynd.
Vísindamenn hafa nú um langt skeið rannsakað
Golfstrauminn, og raðað saman þekkingar-brotun-
um líkt og pörtum puzzle spils, og enn er ekki kom-
in heildarmynd á undrið. Sem dæmi má nefna, að
enn eru margir angar hans og einkennileg straum-
vik, sem hafa ekki verið rannsökuð.
Allar þessar breytingar og frávik mun vera
hægt að rannsaka og finna út lögmál þeirra og
ástæður, sem sjálfsagt eru fyrir hendi, og jafnvel
eigum við líka eftir að finna út, að sjávarstraumar
geta verið undir áhrifum, eða stjórnast af loft-
straumum. Við vitum til dæmis frá rannsóknum,
sem gerðar hafa verið í Chicagó, að loftstraumur
í háloftunum, hátt yfir jörðinni fylgir Golf-
straumnum til Evrópu.
Kannske eru fyrir hendi möguleikar á að hafa
áhrif á Golfstrauminn og breyta áhrifum hans á
loftslagið í ýmsum hlutum hins vestræna heims,
já, það er hægt, en áhrifin af slíku gætu orðið af-
drifarík.
Ef möndulhalli jarðarinnar breytist, þá gæti það
einnig haft áhrif á hreyfingar straumsins.
Slíkt dæmi gæti átt sér stað, ef stórfljótum væri
veitt í öfuga átt við núverandi rennsli, eða með
skipaskurðum er röskuðu núverandi hlutföllum, og
mörgu öðru er of langt yrði upp að telja.
Labrador-straumurinn, eða Pólstraumurinn, sem
kemur frá Norður-Ishafinu, beinir Golfstraumn-
um út á Atlantshafið. Ef þeim straum væri beint
að Grænlandi, mundi Golfstraumurinn hita upp
strendur Nýja-Englands, Evrópa mundi fá heitara
loftslag eins og Miðjarðarhaf.
Ef straumurinn yrði stíflaður við Flóridasundið
og sendur til Murmansk, þá mundi hann opna
VÍKINGUR
218