Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.2005, Blaðsíða 28

Birgír Óskarsson, loftskeytamaður.
aði undan að láta, og vonin um að kom-
ast í land sýndist harla lítil og veik. En
oftar en ekki tókst þeim með óbilandi
dugnaði og æðruleysi að hafa sigur; þó
ekki alltaf fullan.
Siglufjörður fór ekki varhluta af þessari
miklu sögu. Elliðaslysið, fyrir rúmlega 40
árum, ber m.a. vitni um það. Og eins og
Halaveðrið áðurnefnt, gerðist þetta í
köldum febrúarmánuði.
Hér verður reynt að endursegja þá
sögu eftir fréttum í dagblöðum þess tíma,
sem og bókum, með þeim fyrirvara, að
heimildum ber ekki saman i öllum atrið-
um. Einkum eru tímasetningar dálítið á
reiki. í þeim tilvikum læt ég frásagnir úr
sjóprófunum ráða.
Forsagan
Forsaga málsins er sú, að eftir síðari
heimsstyrjöld þótti mikil nauðsyn á end-
urnýjun atvinnuveganna á íslandi. Ríkis-
stjórnin sem þá tók við fékk brátt heitið
Nýsköpunarstjórnin, eftir helsta við-
fangsefni sínu. Eitt af ráðum hennar til
lausnar vandans fólst í því að kaupa nýja
togara frá Bretlandi, og hljóðaði fyrsta
pöntun upp á 30 skip; þetta var árið
1945. Ári síðar var tveimur bætt við, og
auk þessa keyptu einstaklingar fjóra
aðra, án milligöngu stjórnvalda. Fyrsti
„nýsköpunartogarinn”, Ingólfur Arnar-
son RE 201, kom til landsins 17. febrúar
1947, og síðan komu hinir einn af öðr-
um. Af þessum stóru og nýtískulegu
skipum fór það orð, að þau gætu ekki
sokkið. Annað átti þó eftir að koma á
daginn.
Elliði SI 1 var byggður í skipasmíða-
stöð Cochrane & Sons í bænum Selby í
Yorkshire á Englandi, skammt frá Hull,
árið 1947, og kom til eiganda síns, Bæj-
arútgerðar Siglufjarðar, 28. september
það ár. Hann var gerður úr stáli, alls 645
brúttólestir og í hann sett 1.000 hestafla
Triple Compression gufuvél.
Stormur, rok, fárviðri
Þessi glæsilegi botnvörpungur lagði í
sina hinstu för miðvikudaginn 7. febrúar
1962, kl. 19.00, úr höfn í Siglufirði, og
var ferðinni heitið vestur á bóginn, á
miðin. Um borð voru 90 tonn af ís og
140 tonn af brennsluolíu. Áhöfnin 28
menn, flestir siglfirskir; ásamt hundinum
Bob og dóttur hans, Elly, á fjórða ári.
Að morgni laugardagsins 10. febrúar
var nánast enginn afli kominn í skipið,
enda búið að vera leiðindaveður. Elliði er
þá á sunnanverðu Látragrunni eða
Breiðafjarðarfláka, á hægri ferð. í bréfi til
mín, 10. maí 2003, ritar Trausti Jónsson
veðurfræðingur: „Pennan umrædda dag
var dœmigert útsynningsillviðri. Mjög
hvasst var á sjó, sérstaklega undan suð-
vestanverðu landinu, en heldur skárra við
Vestfirði. í svona veðrum er oft mun hvass-
ara til sjávarins en inni í landi. Gengur þá
á með éljahryðjum til sjós og lands og oft-
ast er mjög vont sjólag [...] Trúlega hafa
verið 9 til 11 vindstig [...], haugasjór með
brotum og skyggni takmarkað. ”
Um kl. 10.00 var togaranum snúið upp
í veðrið; hann var þá 15-25 sjómílur út
af Öndverðarnesi. Þannig var lónað til
16.20, þá var ætlunin að snúa undan. En
þegar Elliði var hálfnaður í snúningnum
og lá flatur í vindinn, reið yfir mikill sjór
bakborðsmegin og lagði hann djúpt á
stjórnborðssíðuna. Þannig lá
hann í um 10 mínútur. Þá
tókst loks að snúa honum
upp í veðrið aftur og rétti
hann sig þá fljótlega. En
Kristjáni Rögnvaldssyni
skipstjóra fannst togarinn
þó ekki haga sér eðlilega og
bað mann um að fara niður
og athuga hvort sjór hefði
komist í fiskilest. Reyndist
svo vera, og jókst hann óð-
fluga.
Kristján skipstjóri lét dæla
olíu á milli tanka, í von um
að ná að rétta togarann með
því við, og á næstu mínút-
Patreksfjörður ^q\
Látrabjarg xp
BREIÐAFJÖRÐUR
* Slysstaður
Hellissandur^
Öndverðarnes
Stykkishólmur s ' A
Sigurður Jónsson, yngsti maðurínn um borð.
um hallaðist skipið ýmist á bak- eða
stjórnborða. í ljós hafði komið í millitíð-
inni, að sjórinn flæddi inn um „ganner-
ingu” í afturlestinni, uppi undir dekki
stjórnborðsmegin, og var talið útilokað
að komast þangað til viðgerða. Hér mætti
skjóta því inn, að síðasti túr Elliða, áður
en umrædd frásögn gerist, hafði verið
sigling til Englands. Á heimleiðinni frá
Grimsby var stífur mótvindur, eða „kol-
vitlaust veður beint í stefnið”, eins og
Jón Rögnvaldsson, 1. matsveinn, orðar
það. Er hald manna, að þá hafi eitthvað
byrjað að láta undan um miðbik skips-
ins. Á nokkrum systurtogara Elliða var
búið að setja þykkar járnplötur utan á
síðuna, rétt framan við spilið, einmitt þar
sem talið er, að Elliði hafi þarna rifnað.
En aftur að slysdeginum. Fengu menn
nú skipun um að fara í björgunarbelti og
hafa alla þrjá gúmbátana tilbúna á einum
stað. Þetta voru einn 12-manna RDF-bát-
ur í trefjahylki og tveir Eliotbátar í tösk-
um og rimlakössum, annar 12-manna og
hinn 20-manna. Að auki voru þarna tveir
björgunarbátar út tré, en útilokað var að
koma þeim við eins og málum var þá
háttað. Kristján bað menn sína þó um að
losa festingarnar á bátnum stjórnborðs-
megin í þeirri von að hann myndi fljóta
upp, ef Elliði sykki.
Og þegar ljóst varð, að ekki yrði
mögulegt að gera við lekann, var ákveðið
að senda út neyðarkall í talstöð og loft-
skeytatækjum skipsins. Þetta var kl.
17.30.
Um kl. 18.15 lagðist Elliði á bakborðs-
síðuna og rétti sig ekki eftir það.
Júpiter RE 161 kemur til bjargar
Laust fyrir kfukkan 19.00 slitnaði ann-
ar gúmbáturinn, sem uppblásinn lá þá
við skipið, og hvarf út í myrkrið. Urn það
og næstu atvik segir í bókinni Þrautgóðir
á raunastund, 15. bindi:
28 - Sjómannablaðið Víkingur