Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 3

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Er NÚ EKKI KOMIÐ AÐ NATTÚRUHÚSI?
Á vordögum var vígt nýtt kennslu-
húsnæði Háskóla ísland: Askja er það
nefnt og hýsir kennslu í öllum grein-
um raunvísinda, þ.á.m. hefðbundinni
náttúrufræði, þ.e. líffræði og jarðfræði.
Ástæða er til að óska Háskólanum
og öllum unnendum og iðkendum
náttúrufræða til hamingju með
þennan stóra áfanga sem lengi hefur
verið beðið. Þeirri sem hér hamrar á
tölvu er mjög minnisstætt aðstöðu-
leysi keruiara og nemenda við líffræði-
skorina fyrstu árin þegar kennslan fór
fram í þremur borgarhlutum.
En það er fleira gleðilegt sem er að
gerast á Háskólareitnum. Þjóðminja-
safnið verður væntanlega opnað eftir
gagngerar endurbætur á haustdögum.
Þá hefur verið séð bærilega fyrir
framtíðarþörfum þriggja af fjórum
meginsöfnum sem stofnuð voru á 19.
öldinni: Þjóðminjasafnið sem fyrr er
nefnt var stofnað 1911 (áður Forn-
gripasafn frá 1863); árið 1994 var
Landsbókasafnið (sem var stofnað 1881,
áður Stiftsbókasafn frá 1818) flutt í
nýja Þjóðarbókhlöðu og 1987 var
Listasafn íslands (stofnað 1884) opnað í
endurbyggðu húsnæði við Fríkirkju-
veg. Þá er aðeins eitt höfuðsafn eftir á
hrakhólum: Ndttúrugripasafn íslands.
Hið íslenska náttúrufræðisfjelag
var stofnað 16. júlí 1889 til að „koma
upp sem fullkomnustu ndttúrugripasafni
d íslandi", eins og segir í stofnskrá.
Aðeins sex árum síðar var Náttúru-
gripasafn fslands opnað almenningi
og hélt félagið sýningarhaldinu úti af
mikilli þrautsegju í nær 60 ár eða fram
til 1947. Það ár var ríkinu afhent safnið
til eignar og frá 1965 hefur það verið
hluti af Náttúrufræðistofnun íslands.
Á heilli öld og fimmtán árum betur
hefur margt breyst og margir draumar
ræst. Þó ekki draumurinn um mynd-
ugt náttúrugripasafn. Það er enn í
húsnæði „til bráðabirgða" og hefur svo
verið alla tíð. Fyrst var safnið til húsa á
heimili Benedikts Gröndals, náttúru-
fræðings og skálds, á Vesturgötunni.
Fram til ársins 1908 var safnið flutt
milli simm eða sex staða en fékk þá
inni í nýreistu Safnahúsi við Hverfis-
götu - "til bráðabirgða!". Eftir um 50
ára dvöl þar var safninu pakkað ofaní
kassa árið 1960. Kassarnir voru ekki
opnaðir aftur fyrr en sjö árum síðar og
þá í 100 fernetrum á 3. hæð við
Hlemm. Annar jafnlítill salur var
opnaður á sama stað á aldarafmæli
félags og safns árið 1989 og þar hírist
þetta gamla og merka sýningarsafn í
lyftulausu skrifstofu- og íbúðarhús-
næði og bíður enn síns tíma.
Þær eru orðnar a.m.k. 15 nefndimar
sem hafa fjallað um framtíð safnsins
og HÍN og áhugahópar hafa lagt á sig
mikla vinnu vegna þessa baráttumáls.
Á ámnum uppúr 1990 vom menn
vongóðir um að eitthvað færi að gerast
en þá náðist samkomulag milli
Reykjavíkurborgar, ríkisins og Há-
skólans um sameinað átak til bygging-
ar Náttiíruhúss. Náttúmhúsi var valin
lóð á Háskólareitnum, rétt við hina ný-
byggðu Öskju.
Þetta var um fortíðina og nútíðina,
en hver verður framtíð Náttúrugripa-
safnsins? Þurfum við á slíku safni að
halda, kynni nú einhver að spyrja, - og
þá til hvers? Er ekki nóg að hafa
steinasýningu hér og fuglasýningu
þar og svo fiskasýningu í þriðja lands-
hlutanum?
Því er til að svara að fáum þjóðum
er það meiri nauðsyn en þeirri sem
byggir alla afkomu sína á náttúmnni
að þekkja hana, skilja og virða. Það er
því ekki vansalaust að við íslendingar
skulum ekki geta boðið börnum okkar
og gestum upp á nútímalega og
spennandi fræðslu um aðskiljanlegar
náttúmr landsins.
Baráttan fyrir Náttúmhúsi snýst
ekki um klassískt náttúrugripasafn
með endalausum glerskápum og
skúffum troðfullum af ótrúlega
svipuðum eggjum eða steinasýnum.
Nei, hér þarf að rísa nútímalegt
náttúru- og vísindasafn sem nýst
getur almenningi jafnt sem fræði-
mönnum, ferðamönnum jafnt sem
forvitnum krökkum, - safn sem hefur
faglegan bakhjarl, sem beitir nýjustu
sýningartækni við kynningu á niður-
stöðum rannsókna á náttúm Islands
og miðlar markverðum erlendum
náttúm- og vísindasýningum á öllum
sviðum raunvísinda að ógleymdum
manninum sjálfum og tengslum hans
við náttúmna.
Við þurfum veglegt Náttúruhús
með metnaðarfullu sýningarsafni þar
sem litið er heildstætt á náttúmna og
samhengi þeirra ferla sem þar em í
gangi. Verklok við Öskju og Þjóð-
minjasafnið, safnalög frá árinu 2001 og
loks nýsamþykkt þingsályktun um
könnun á kostum þess að byggja upp
veglegt sædýrasafn, - allt vekur þetta
vonir um að landslagið sé kannski að
breytast.
Röðin er svo sannarlega komin að
Náttúmgripasafni Islands eftir 115 ár.
En til þess að árangur náist og ráða-
menn þjóðarinnar leggi við hlustir,
þurfum við öll, áhugamenn um
byggingu Náttúruhúss, að leggja okkar
af mörkum og reisa merkið á ný.
Álfheiður Ingadóttir
ritstjóri Náttúrufræðingsins
Leiðrétting
Þau mistök urðu því miður í siðasta hefti Ndttúrufræðmgsins, 71. drg. 1.-2. hefti, að Ijósmyndir ígrein Sigurðar Björnssonar um Skeiðard
og Skeiðardrsand voru ranglega eignaðar Oddi Sigurðssyni. Hið rétta er að Sigurður tók sjálfur allar Ijósmyndir sem fylgdu grcininni.
1