Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 17

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
2. mynd. Jaðar lúpínubreiðu á Háamel í Heiðmörk við Reykjavík. - A lupin patch in Heiðmörk, southwest lceland. Ljósm./Photo:
Hólmfríður Sigurðardóttir.
Heiðmörk við Reykjavík (2. mynd).
Með hálfs mánaðar millibili frá júní
fram í september 1991 voru tekin
fimm jarðvegssýni, 25x25x30 cm, á
10 m löngum mælisniðum: (a) úr lítt
grónum mel utan við lúpínubreiðu;
(b) í jaðri breiðunnar þar sem lúpína
hafði verið í 4 ár; (c) í miðju hennar
þar sem breiðan var 12 ára gömul og
lúpína var nær einráð og (d) í 20 ára
gamalli lúpínu í elsta hluta breið-
urtnar þar sem hún var tekin að
gisna (2. tafla). Sýnin voru skoluð
varlega gegnum fjögur sígti, 40x30
cm, með minnkandi möskvastærð
og var neðsta sigtið 1 mm. Fimm
sýni af jarðvegi, frá yfirborði niður á
10 cm dýpi voru tekin á hverju
mælisniði. Mælt var magn kolefnis
og köfnunarefnis í jarðvegi og
sýrustig ákvarðað. Jarðvegssýnin
leiddu m.a. í ljós að kolefnis- og
köfnunarefnisinnihald í þeim var
hærra í elsta hluta lúpínubreiðunnar
en í jaðri og utan hennar (2. tafla).
Ánamaðkar fundust ekki í meln-
um utan við lúpínubreiðuna, en
hins vegar fundust þrjár tegundir
þegar inn í hana var komið, þ.e.
mosaáni, svarðaráni og taðáni.
Tegundirnar fundust á öllum
mælisniðum í lúpínubreiðunni en
töluverður munur var í tegunda-
samsetningu eftir aldri breiðunnar
(3. mynd). Smávöxnu tegundirnar
mosaáni og svarðaráni, sem lifa í
lífrænum leifum á yfirborði jarð-
vegsins, voru nær einráðar í jaðri
breiðunnar þar sem lúpínan var að
nema land. Þetta eru harðgerðar
tegundir með norðlæga útbreiðslu
og finnast víða í úthaga.10 Þessar
tegundir virðast vera einstaklega
dugandi landnemar og má ætla að
þær gegni mikilvægu hlutverki við
jarðvegsmyndun í lúpínubreiðum.
Svarðaráni var ríkjandi tegund í
elsta hluta breiðunnar þar sem
lúpína hafði verið í 20 ár. Hlutdeild
taðána, sem er stórvaxnari og lifir
neðar í jarðveginum, var einnig
mikil í elsta hluta breiðunnar en
fremur lítil í jaðri hennar. Taðáni er
einnig algeng tegund í frjósömum
jarðvegi hérlendis.11
Fjöldi og lífmassi ánamaðka og
egghylkja var minnstur í jaðri lúpínu-
breiðunnar þar sem lúpínan var að
nema land, eða um 140 ánamaðkar
og egghylki/ m2, og var lífmassi ána-
maðka um 2 g þurrvigt/m2. Þar sem
lúpínan hafði verið í 12-20 ár og
myndað þétta breiðu var fjöldi ána-
2. tafla. Þekja lúpínu og meðaltalsgildi jarðvegsþátta utan og innan lúpínubreiðu á
Háamel í Heiðmörk við Reykjavík. - Values of lupin cover and soil properties outside
and within a lupin patch in Heiðmörk, southwest Iceland.
Áætlaður aldur lúpínubreiðu/ Estimated age ofa lupin patch 0 ár/years 4 ár/years 12 ár/years 20 árlyears
Þekja lúpínu' / Lupin cover (%) 1,7 71,3 75,5 79,7
Kolefnisinnihald /Soil C (%) 0,59 0,97 1,33 1,38
Köfnunarefnisinnihald / Soil N (%) 0,05 0,08 0,12 0,11
Sýmstig /Soil pH 6,29 6,14 6,11 6,24
i Þekja var reiknuð frá miðgildi þekjubils og gat að hámarki náð 88%, sem jafngildir fullri þekju. - Cover was calculatcd
from cover midpoitits, max. values are 88%.3
15