Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1999, Side 49

Náttúrufræðingurinn - 1999, Side 49
fátæktin yrði ávallt fylgikona mannkyns. Óheft fólksfjölgun hlyti fyrr eða síðar að leiða til þess að hörgull yrði á lífsnauð- synjum. Þá héldu hungursneyð, ófriður og sjúkdómar mannfjöldanum í skefjum. Malthus lagðist gegn félagslegum ráð- stöfunum til að halda fátækt í skefjum; þær væru léttir í bráð en ykju aðeins á vandann þegar fram í sækti. ■ VÍSINDI Á FYRRI HLUTA 19. ALDAR Á þessum tíma komust vísindarannsóknir í Evrópu í fastari skorður en áður. Vísinda- félög voru stofnuð eða skipan eldri félaga færð til nútímalegra horfs. Vissulega setti kirkjan vísindunum einhverjar skorður en náttúrufræðingar virðast flestir hafa gengið út frá tilvist almáttugs skapara og kirkjan veitt þeini talsvert svigrúm til að túlka sköpunina í ljósi tiltækra staðreynda. Áður gerðu ýmsir fræðimenn ráð fyrir því að náttúrleg sjálfkviknun lífs færi sífellt fram, og þetta ferli var hluti af kenningum sumra, svo sem Lamarcks. Löngu var raunar ljóst orðið að víur maðkaflugna kvikna ekki í úldnandi kjöti eða mýs í heyi, en á nítjándu öld höfnuðu flestir kenningasmiðir meðal náttúrufræðinga líka sjálfkviknun örvera þótt hugmyndin væri ekki með öllu kveðin niður fyrr en með rannsóknum Louis Pasteurs (1822-1895) um og eftir 1860. Sífellt fundust fleiri steingervingar og nú var ekki aðeins ljóst að lífverurnar verða því framandlegri sem skoðuð eru eldri jarðlög, heldur kemur líka fram ákveðin tímaröð. I elstu jarðlögum finnast til dæmis engar leifar hryggdýra. Næst bætast við sérkennilegir fiskar, margir með brynju í húð. Þar á eftir koma skriðdýr (froskdýr voru á þessum tíma flokkuð með þeim) og síðast fuglar og spendýr. Sams konar tímaröð má finna á steingervingum hrygglausra dýra. Þetta samrýmdist illa þeirri staðhæfingu Cuviers að tegundirnar hefðu verið flestar í upphafi vega en þær svo týnt tölunni við staðbundnar náttúruhamfarir og hin eyddu svæði byggst tegundum sem áður hefðu lifað á öðrum stöðum. Hamfarakenningar áttu sér samt ýmsa fylgismenn en þeir gerðu nú ráð fyrir nýrri sköpun tegunda í lok hvers hamfaraskeiðs. Margir bentu á að finna mætti í ritningunni heimildir fyrir síðustu hamförunum, syndaflóðinu sem sökkti öllu fastalandi jarðar. Cuvier hafnaði hugmynd- um um slíkt allsherjarflóð, þar sem kenning hans gerði ráð fyrir griðlandi í öllum hamförum. (Hann hefur greinilega áttað sig á hve vonlaust verk það hefði verið fyrir Nóa að smíða nógu stóra örk undir öll landdýr - að ekki sé minnst á ferskvatnsdýr og viðkvæman gróður - og safna svo öllu þessu saman.) Lyell Aðrir náttúrui'ræðingar höfnuðu hamfara- kenningunum en gerðu þess í stað ráð fyrir að jörðin hefði alla tíð mótast af sömu ferlum og við þekkjum nú. Skoskur jarðfræðingur. James Hutton (1726-1797), boðaði þessa hugmynd, samfellukenninguna (uniformi- tarianism), árið 1795 í ritinu Theory of the Earth, „Kenning um jörðina". Annar skoskur jarðfræðingur, Sir Charles Lyell (1797-1875), varð síðar þekktasti fulltrúi 9. mynd. Sir Charles Lyell. (Radio Times Hulton Picture Library.) 191
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.