Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 49

fátæktin yrði ávallt fylgikona mannkyns.
Óheft fólksfjölgun hlyti fyrr eða síðar að
leiða til þess að hörgull yrði á lífsnauð-
synjum. Þá héldu hungursneyð, ófriður
og sjúkdómar mannfjöldanum í skefjum.
Malthus lagðist gegn félagslegum ráð-
stöfunum til að halda fátækt í skefjum; þær
væru léttir í bráð en ykju aðeins á vandann
þegar fram í sækti.
■ VÍSINDI Á FYRRI HLUTA
19. ALDAR
Á þessum tíma komust vísindarannsóknir í
Evrópu í fastari skorður en áður. Vísinda-
félög voru stofnuð eða skipan eldri félaga
færð til nútímalegra horfs. Vissulega setti
kirkjan vísindunum einhverjar skorður en
náttúrufræðingar virðast flestir hafa gengið
út frá tilvist almáttugs skapara og kirkjan
veitt þeini talsvert svigrúm til að túlka
sköpunina í ljósi tiltækra staðreynda.
Áður gerðu ýmsir fræðimenn ráð fyrir því
að náttúrleg sjálfkviknun lífs færi sífellt fram,
og þetta ferli var hluti af kenningum sumra,
svo sem Lamarcks. Löngu var raunar ljóst
orðið að víur maðkaflugna kvikna ekki í
úldnandi kjöti eða mýs í heyi, en á nítjándu
öld höfnuðu flestir kenningasmiðir meðal
náttúrufræðinga líka sjálfkviknun örvera
þótt hugmyndin væri ekki með öllu kveðin
niður fyrr en með rannsóknum Louis
Pasteurs (1822-1895) um og eftir 1860.
Sífellt fundust fleiri steingervingar og nú
var ekki aðeins ljóst að lífverurnar verða því
framandlegri sem skoðuð eru eldri jarðlög,
heldur kemur líka fram ákveðin tímaröð. I
elstu jarðlögum finnast til dæmis engar leifar
hryggdýra. Næst bætast við sérkennilegir
fiskar, margir með brynju í húð. Þar á eftir
koma skriðdýr (froskdýr voru á þessum tíma
flokkuð með þeim) og síðast fuglar og
spendýr. Sams konar tímaröð má finna á
steingervingum hrygglausra dýra.
Þetta samrýmdist illa þeirri staðhæfingu
Cuviers að tegundirnar hefðu verið flestar í
upphafi vega en þær svo týnt tölunni við
staðbundnar náttúruhamfarir og hin eyddu
svæði byggst tegundum sem áður hefðu
lifað á öðrum stöðum. Hamfarakenningar
áttu sér samt ýmsa fylgismenn en þeir gerðu
nú ráð fyrir nýrri sköpun tegunda í lok hvers
hamfaraskeiðs. Margir bentu á að finna
mætti í ritningunni heimildir fyrir síðustu
hamförunum, syndaflóðinu sem sökkti öllu
fastalandi jarðar. Cuvier hafnaði hugmynd-
um um slíkt allsherjarflóð, þar sem kenning
hans gerði ráð fyrir griðlandi í öllum
hamförum. (Hann hefur greinilega áttað sig
á hve vonlaust verk það hefði verið fyrir
Nóa að smíða nógu stóra örk undir öll
landdýr - að ekki sé minnst á ferskvatnsdýr
og viðkvæman gróður - og safna svo öllu
þessu saman.)
Lyell
Aðrir náttúrui'ræðingar höfnuðu hamfara-
kenningunum en gerðu þess í stað ráð fyrir
að jörðin hefði alla tíð mótast af sömu ferlum
og við þekkjum nú. Skoskur jarðfræðingur.
James Hutton (1726-1797), boðaði þessa
hugmynd, samfellukenninguna (uniformi-
tarianism), árið 1795 í ritinu Theory of the
Earth, „Kenning um jörðina". Annar
skoskur jarðfræðingur, Sir Charles Lyell
(1797-1875), varð síðar þekktasti fulltrúi
9. mynd. Sir Charles Lyell. (Radio Times
Hulton Picture Library.)
191