Náttúrufræðingurinn - 1934, Blaðsíða 46

38
NÁTTÚRUFR.
lega sezt hún að við árfarvegi eða vatnsmikla læki, því að það
verður að vera skammt til vatns og sem greiðfærast fyrir ung-
ana, þegar þeir koma úr eggjunum. Oft býr hún um sig í smá-
hólmum í ám og lækjum. Mjög víða sezt hún að á klettasillum
í giljum og gljúfrum, því að þár er hún oftast einna óhultust,
meðan hún liggur á eggjunum,*) eða í mosavöxnum hraunhól-
um og borgum, þar sem skammt er til vatns. Sjaldan hreiðrar
hún um sig á jafnsléttu, nema þar sem hún veit sig nokkurn
veginn óhulta fyrir ásókn erki-óvinarins — tófunnar, t. d. á
eyrum milli straumharðra jökulkvísla (t. d. undir Arnarfelli).
Einstaka sinnum verpur hún í efstu jökulurðum uppi við jökla
(t. d. við Brúarjökul).
Ekki er heiðagæsin verulega kröfuhörð viðvíkjandi jurta-
gróðri, þar sem hún velur sér varpstöðvar, en ætíð verður þó
einhver vísir til gróðurs að vera nærtækur, þegar ungarnir fara
á kreik, og yfirleitt er sjaldan mjög langt til beitilandanna og
oftast sæmilega greiðfær vatnaleið fyrir ungana, því að þeir
eru ónýtir til gangs framan af æfinni. Heiðagæsamæðurnar
sækja ekki að ráði þangað til beitar með ungana, sem gróður
er samfelldur, fyrr en þeir eru orðnir nokkuð stálpaðir. Flaga-
gróður ýmiskonar er þeim vel að skapi, einkum þar sem dálít-
ið er af elftingum (Equisetum), — þær eru uppáhaldsfæða
allra grágæsa, en þó einkum unganna. Harðlendisgróður allur
virðist vera gæsunum meira að skapi en mýrlendis. Sérstak-
lega virðast heiðagæsirnar vera hændar að öllu hraunlendi,
jafnvel þótt þar sé lítt vaxið gróðri, nema mosa og skófum. Sé
skammt til vatns (tjarna, lækja eða ár), kunna þær sýnilega
vel við sig á slíkum stöðum.
Eru gæsirnar svo samlitar þessháttar gróðri, að illt er að
koma auga á þær, þótt þær sé rétt hjá manni og allt í kring, er
þær bæla sig niður, teygja fram höfuð og háls og liggja alveg
hreyfingarlausar, en þetta er háttur þeirra, er þær verða varar
við mannaferð, eða ef eitthvað annað óhreint er á ferðinni.
Tekst þeim þá oftast að dyljast á þenna hátt. Sérstaklega er
erfitt að koma auga á ungana, þeir eru svo litlir, líkastir mó-
rauðum bandhnyklum, og eru næstum ósýnilegir. Það eru að-
*) Víða hagar svo til hér á landi, t. d. i Krossár- og Skjálfandafljóts-
gljúfrum, Kisárbotnum o. v., að heiðagæsarungarnir verða að fara niður
snarbrattar urðir, eða steypa sér fram af þverhnýptum hömrum, til þess
að komast á vatn. Týna þá margir þeirra tölunni á því ferðalagi.