Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 35

NÁTTÚRUFRÆÖINGURINN
27
grannvaxnir, án eiginlegs vaxtarlags. Flestir eru jurtir, t. d. grös og
Jiálfgrös, sem setja mjög svip sinn á landið. Brönugrasaættin er talin
fullkomnust einkímblöðunga að ýnrsu leyti. Blónr brönugrasa eru
mjög margvísleg, undursamlega löguð fyrir skordýrafrævun. Hér á
landi vaxa brönugrös, lrjónagrös o. II. af jressari ætt, en fjölbreyttust
er hún í skógum lreitu landanna. Vaxa brönugrös þar oft utan á
trjánum (orkideur). Liljur eru dálítið ræktaðar hér í görðum og
innanhúss, t. d. túlípanar. Villilaukur vex villtur eða hálfvilltur á
stöku stað. Pálmarnir eru skógartré í heitunr löndunr, en lrér eru
nokkrar tegundir þeirra ræktaðir lítils lráttar í stofunr. Ýnrsar afurðir
þeirra flytjast hingað, t. d. döðlur og pálmafeiti. Fenjakólfar eru
lítt kunnir lrér á landi. Þeir bera gildvaxið, kjötkennt ax og lrafa oft
gilda jarðstöngla. Ein tegund (Calla) er ögn ræktuð í stofum og
gróðurlrúsum.
Tvíkímblöðungar bera lieil eða skert blöð, oftast fjaðurstrengjótt
eða handstrengjótt, stakstæð, gagnstæð eða kransstæð. Blóm þeirra
eru oftast 5- eða 4-deild. Þeir eru ýmist tré eða jurtir. Stönglarnir
eru nreð vaxtarlagi og oft gildvaxnir. Á teikningunni eru sýndir
fáeinir ættarstofnar af öllunr Jreinr grúa ætta, sem til tvíkímblöð-
unga teljast. Reklatré — víðir, eikur og valhnetur — eru ganrlar
greinar á einunr ættarstofninum. Fíkjur og lrjartagrös eru talin yngr'i.
Hjartagrösin eru algeng lrér, t. d. holurt, lanrbagras, haugarfi, nrús-
areyra o. s. frv. Annar ættarstofn ber kaktusana, lrinar undarlegu
eyðimerkurjurtir heitu landanna. Ofar á sama stofni vaxa rósir, sól-
eyjar, draumsófeyjar, belgjurtir o. fl. Er ennþá deilt unr smágreina-
skipunina, t. d. unr draumsóleyjagreinina. Þriðji ættastofninn ber
fyng, varablóm, körfubfóm o. fl. Eru körfublómin talin blómi tví-
kínrblöðunga, líkt og brönugrösin eru fullkomnustu einkímblöð-
ungarnir. Körfublómin eru talin tiltölulega ung ætt, ekki komin í
eins fastar skorður og nrargar aðrar. Hún er nijög auðug að afbrigð
um, sbr. ailan túnfífla- og undafíflagrúann og fjölbreytnina. Ganrlar
ættir eru fastari í rásinni. Er mikiu minna unr breytileik og afbrigða-
myndun þar lreldur en hjá ungu ættunum á óróaaldrinum.
Fyrirmyndin að ættatrénu er tekin úr bók G. J. Hylanders: The
World of Plant Life, New York 1944. Á teikningin að gefa ofurlitla
hugmynd unr þróunarsögu gróðursins. Hún sýnir, lrvernig hið nrikla
ættartré gróðursins vex upp af einni rót og greinist síðar í ættar-
stofna, greinar og kvisti. Margar greinar eru fallnar af fyrir löngu,