Náttúrufræðingurinn - 1955, Síða 62

54
NÁTTtJRUFRÆÐINGURINN
Ef sætzt er á þetta sjónarmið, eru, að mínum dómi, gerðar of litlar kröfur til
hugsandi manna nú á tímum, þegar vísindin eiga ítök á flestum sviðum í daglegu
lífi voru. Þá verður og að benda á annað atriði, sem máli skiptir í þessu sambandi:
Hér fer nú ört vaxandi sá hópur fagmanna og áhugamanna, sem af faglegri j)ekk-
ingu getur lagt dóm á vísindalega röksemdafærslu.
Það er augljóst, að mönnum eru mislagðar hendur um framsetningu efnis i
slíkum rökræðum, og gætum vér eflaust lært margt af engilsaxneskum Jjjóðum
í því efni, en þar er vísindalegri gagnrýni að jafnaði beitt af meiri háttvísi og
drengskap en annars staðar, enda standa þær þjóðir fremst í flestum undirstöðu-
vísindum nútíma náttúrurannsókna. Mér hefur ávallt fundizt andinn i brezkum
vísindastofnunum mannbætandi og menntandi, vegna heilbrigðs hleypidómaleysis
og drenglundaðrar sanngirni, sem einkennir samskipti visindamanna.
Eins og i flestum nútíma þjóðfélögum móta dagblöðin umræðuvenjur í sivax-
andi mæli hér á landi. Án þess að menn geri sér glögga grein fyrir þvi, spilla þau
smekk vorum fyrir heiðarlegum og sanngjörnum málaflutningi. Tvö dæmi skulu
hér nefnd, sem alþjóð er kunnugt um, þessu til áréttingar, enda er hér um að
ræða reglu, en ekki undantekningu.
Eitt mesta skáld J)jóðarinnar kvaddi sér hljóðs s.l. haust um vandamál líðandi
stundar i stærsta blaði landsins. Annað blað varð fyrir svörum, en það ræddi
alls ekki málefnið á þeim velli, sem skáldið hafði haslað, heldur seiidist aftur í
persónusögu hans og leitaðist við að finna veilur í dómum hans og framkomu ó
fyrri árum. Nokkru síðar kom hingað einn mesti visindamaður þessarar Jijóðar og
miðlaði oss af þekkingu sinni og andagift. En honum varð það á að láta i ljós skoð-
anir sinar á vanda íslendinga og verkefnum. Nú þóttist dagblað eitt eiga honum
grátt að gjalda og þyrlaði upp dylgjum og aðdróttunum á sama hátt og fyrr. Þvi
eru þessi atvik rifjuð upp, að þau gleymast of fljótt, og menn sætta sig við slik-
an málaflutning.
Tímarit voru eni bæði fá og lítið útbreidd, að einu eða tveimur undanteknum,
sem mestmegnis fjalla um skáldskap og bókmenntir. En flest eða öll, sem ég vil
nefna ]>ví nafni, hafa hlutverki að gegna í íslenzku þjóðfélagi. Þýðing })eirra hef-
ur aukizt við það, að flestir fræðimenn eru hættir að rita blaðagreinar, enda eru
þeir yfirleitt dregnir í pólitiska dilka, hvort sem þeim likar betur eða verr, eftir
því í hvaða blaði þeir birta greinar sínar. fslenzkir blaðamenn, og lesendurnir trúa
þeim, virðast halda að inntak mannlegrar viðleitni sé eintóm blaðamennska og is-
lenzk tegund af pólitik. En J)ví er ekki þannig farið.
Á afmörkuðu sviði hefur Náttúrufræðingurinn mikilvægu hlutverki að gegna.
Hann er vettvangur íslenzkra náttúrufræðinga, bæði sérfræðinga og áhugamanna,
og starf )>eirra er einn þáttur íslenzkrar menningar. Vissulega mun só tími koma,
að mönnum verði þetta almennt ljósara en nú er, því að vér komumst aldrei fram
hjá þeirri augljósu staðreynd, að hér ó hjara veraldar erum vér háðari náttúrunni
og duttlungum hennar en flestar aðrar ])jóðir. Fullan skilning á sögu vorri og ör-
lögum öðlumst vér heldur ekki nema með vaxandi þekkingu á náttúrusögu lands-
ins og hafsins, sem umlykur það á alla vegu.
I sambandi við efnisval timaritsins virðist mér einkum vera þrenns að gæta.
f fyrsta lagi er það hlutverk Nóttúrufræðingsins að koma ó framfæri athugunum
islenzkra nóttúruskoðara, þannig að í ritið megi sækja fróðleik uin ]>að, sem er uð